Mitho Katha EP90

Episode 90 – Mitho Katha


झापा रङ्गे डाँडामा अकस्मात भेटिएका थिए अर्जुन मुखिया । रबर बगानमा राखिएका घार वरपर बढेका घाँस उखेल्दा पसिनाले निथ्रुक्क भिजेका अर्जुनसँग हामी हतारमै छुटियौं । उनको कथा सुन्ने धित मरेकै थिएन । अर्जुनलाई खोज्दै हामी दुधेमा रहेको उनको घर पुग्यौं । एकाविहानै आमा छोरा घरधन्दामा व्यस्त थिए । 

शन्तकुमारीले सानैमा आमा गुमाईन् । टुहुरी छोरीलाई लाहुरे बुबाले पढाउने मन गरेनन । उनी कहिले ठूलाबा त कहिले मामाघर गरेर हु्र्किइन् ।  

एक दिन शन्त कुमारी कान्छी छ्यामाकोमा पाहुना बस्न गएकी  थिइन । पाहुना गएकी शन्त थाहै नपाई बेहुली भईन रे । १५ वर्षकी शन्त कुमारीका श्रीमान भने उनका बुबाको उमेरका थिए रे। 

शन्त कुमारीका श्रीमानलाई केही वर्षमै रोगले परलोक पुर्‍यायो । 

नयाँ ठाउँ , नयाँ जिवनसङ्गी अनि जिवनसङ्गीका ३ टुहुरा छोराछोरी । अब उनी एक बाट चार सन्तानकी आमा भईन ।  

सानै देखिको पढ्ने रहर पूरा गर्न शन्त कुमारीले जिल्ला धाएर आफ्नै घरमा प्रौढ कक्षा सन्चालन गरिन् । र उनी जस्ता धेरैले अक्षर चिन्ने अवसर पाए  । 

गाउँमा कोहि अन्यायमा परे, चौकी, अड्डा अदालत धाउने पनि शन्त कुमारी नै हुन् । 

जिवनमा तितो अनुभव बटुलेकी शन्त कुमारी मिठो रसको व्यवसायमा लागिन । मौरिपालनको व्यवसाय । सघाउने चाहिँ छोरा अर्जुन । 

अहिले मौरी जस्तै उनीहरु पनि समुहमा मिलेर काम गर्छ्न । कोही मौरी चराउँछ्न, कोही मह काड्छ्न । 

अहिले घरघरै मौरिका घार छन् । मौरी पाल्न थालेपछि सकिन लागेको वन जोगिएको छ । र गाउँ पनि सुगन्धित बसाउँछ ।

महले शन्त कुमारीको जीवन बदलिदियो । र उनले धेरैको जीवन बद्लिन । मह जस्तै मीठो बनेको छ  जीवन पनि । 

अर्जुन ४ वर्ष मलेसिया बसेर फर्किए । ईपिएस गरेर फेरी कोरिया जान ठिक्क परेका अर्जुनलाई आमाको कामले लोभ्यायो ।

अहिले आमा-छोरा साथी बनेका छन् । आमा समुहको बैठकमा जान्छिन । अर्जुन घरधन्दा समाल्छ्न । 

अर्जुनको पनि मौरीसँग मोहनी बसेको छ ।  अहिले १५० घार मौरी छ्न । 

अब विदेश घुम्न जाने तर काम गर्न नजाने भन्छ्न अर्जुन ।।

Julabi Chowk ko Katha EP89

Julabi Chowk ko Katha

जहाँ गए पनि बाँचुन्जेल साथ नछोड्ने त सम्झनाले पो  रहेछ । मोरङ को सुन्दरहरैचा भन्ने ठाउँको जुलबी चोकले पनि आफूले छाडी आएका पहाडी गाउँहरुलाई बेलाबखत सम्झी बस्छ । 

जुलबी चोकको कथा 

गाउँको माझलाई पहिले जुलबी चोक भनिन्थ्यो । बाख्राले खाने  जुलबी भनिने डाले घाँसको बुटो थियो रे । आजकल दुर्गामन्दिर चोक भएको छ । गाउँलेले भजन किर्तन गरेर जोडेको मन्दिर । 

बेला बेला जुलबी चोकले यादहरुको सन्दुक खोल्छ र  मधेशको यो गाउँ एकाएक तेह्रथुम, ताप्लेजुङ वा पाँचथरको पाखो भइदिन्छ । 

गोठाला जाँदा लाएका प्रित हुन् अथवा वनपाखासित लाएका मित – ती सबै गीत बन्थे । बतासले मन उडाई टाढा लैजान्थ्यो । गीत बन्थ्यो । खोला गाउँथ्यो । हावा नाच्थ्यो । कहिले मन कस्सिएर गुम्सिन्थ्यो – गीत बन्थ्यो । पीरका ढाकर बिसाउँदा गीत बन्थ्यो । 

पहाडमा दुःख थियो । न भोक मेटिन्थ्यो । न तिर्खा । क्षितिजपारि मधेसमा धान फल्ने खेतहरु थिए । चन्द्रप्रसाद फुँयाल डोकाभरि सपना बोकेर तमोर किनारै किनार उँधो झरे । 

पहाडको भारी खकनले थामिदियो । मनको भारी जहाज नचढी हलुका भएन । धन कमाउन मन उड्यो । विष्णु फुँयाल र इन्दिरा फुँयाल चालिस कटेसी रमाउँला भन्दै पालैपालो विदेशिए ।  

दुःखको भारि हलुका हुँदै गएपछि बल्ल नाच्ने गाउने फुर्सद भयो । गाउँले भजन टोलीलाई नौमती बाजा टोली बनाउने प्रस्ताव आयो दुर्गा थपलियाबाट । एकमनाहरु जर्याकजुरुक जुर्मुराए ।

सासु बुहारी श्रीमान् श्रीमती, सम्धी, सम्धिनी छर छिमेकी साथी बहिनी सबै समेटिए । कृष्णमाया रिजालको फराकिलो छतमा बाजा रन्किन थाल्यो । 

६५ वर्षकी कृष्णमायाले न उमेरको चिन्ता गरिन् न त कुरा काट्नेहरुको नै । 

गाउँले बिहेमा पहिलो पटक यो टोलीले बाजा रन्कायो । मन अलिअलि डरायो । देख्ने सुन्नेहरुले उदेक मानेर जिब्रो टोके । 

टाढा टाढाबाट निम्तो आउन थाल्यो । एक टोलीले मात्र नभ्याउने भएपछि दुई टोली बनाएर हिँड्न थाले । 

भोलि पनि दमकमा विहे छ । विहानै जानुपर्छ । साँझ खानपिनपछि सरसल्लाह गर्न कृष्णमायाको घरमा भेला भएका छन् । सरसल्लाहले मात्र कहाँ मान्थ्यो र । दराजका वाजा बाहिर निस्के । 

बुहारी ट्याम्के ठटाउने छोरा गाउने बाउ कम्मर भाँच्ने । 

साँझ अबेर उनीहरु बिहेघरबाट विदा भए । 

पहिलो चिठ्ठी

प्रिय तपाईं,
रमाइलो लाग्दैछ। खाम त अस्ति नै पाइसक्नुभयो होला। चिठ्ठी आज।

चिठ्ठी भन्ने शब्द नै प्यारो। चिठ्ठी माया, चिठ्ठी गुनासो, चिठ्ठी संवाद। मैलै पठाउने चिठ्ठी पनि यी सबै ।

हुन त कागज छाम्दै र अक्षर छुँदै पढ्ने चिठ्ठीमा जति भावना त अन्त कहाँ साटिएला र ! पुगे जस्तो, नपुगे जस्तो । भए जस्तो, नभए जस्तो । टाढा-टाढाबाट आइपुग्ने चिठ्ठीमा टाँसिएका धुलो पनि प्यारो लाग्ने । मोबाइलले भावशुन्य बनाइदियो कि क्या हो?

जहाँ हुनुहुन्छ आरामै हुनुहुन्छ भन्ने कामना गर्दछु । अबदेखि महिनाको १ पटक यसैगरी इन्टरनेटको हुलाकीले ल्याइदिने चिठ्ठी लेख्नेछु ।

यसपालि हामीले “आमाको कथा” देखायौं । औसत कथाले माग्ने शिर्षक होइन यो । हामीलाई लाग्यो आमाको कथा शिर्षकको लागि यो भन्दा उपयुक्त अरु कथा हुँदैन ।

मेरो कथा

म हराएको हैन। यो बिचमा समय हराएको हो। साँच्चै भनेको। समय मैले पत्तै नपाइ सुलुत्तै चिप्लियो।

पछिल्ला केही महिनाहरु म हेर्ने कथामा आइन । यात्रा गरिन । कार्यालय गइन । साह्रा कामबाट छुट्टी लिएर म फुर्सदिलो हुनुपर्ने ! तर म यति व्यस्त भए कि कहिले त खाने सुत्ने पनि ठेगान भएन ।

तपाईंको नजरबाट हराएर म जूनताराको नजरमा देखा परेकी छु । यो बिचमा संसारको सबैभन्दा सुन्दर कथा म आफै बनेकी छु । म हराएको हैन म भेटिएकी छु । म आमा भएकी छु । अचेल म सानी जूनताराका नबोलिएका शब्दहरु सुन्दैछु । उसले नभनेका कुरा बुझ्दैछु । जूनतारा बिस्तारै ठूली हुँदैछिन् र मलाई सानी बच्ची हुन सिकाउँदैछिन् ।

तपाईंको धेरै न्यास्रो त लागेको छ । तर तपाईंलाई भेट्न आउँदा जूनतारा न्यास्रिन्छे कि भनेर नि ।

पछिल्ला केही कथाहरुमा नियमित देखा पर्न नसकेको कारण यही हो ।

यो चिठी तपाईंले पढिरहँदा शायद हामी यात्रामै हुनेछौं । गाडीमा, जंगलमा, खोलामा वा कुनै पात्रसँग । अनि केही समयको विश्रामपछि यसपालिको यात्रामा म पनि हुनेछौं । अब छिट्टै भेटौँला है ।

यात्रा भन्ने बित्तिकै मज्जा आउँछ । फेरि हाम्रो टोली यात्रामा हिँड्दा जहिले पनि केही न केही बिर्सिन नसकिने घटना भइरहेका हुन्छन् । कहिले सुखका कहिले दुखका ।

एकपटक हाम्रा साथी सन्देशलाई त्यस्तै भएको थियो । त्यो बेलामा भएको कुरो उनी यसरी सुनाउँछन् ।

किस्सै किस्सा
गिद्धको कथा हेर्नु भयो होला। त्यो पोखराको, घाचोक गाउँमा खिचिएको कथा हो। कथा छायांकन गर्ने बेलाका धेरै रमाइला किस्सा बेलाबेला याद आउँछ अनि एक्लै हाँस्न मन लाग्छ।

गिद्ध रेष्टुरेन्टको नाम सुन्दा पहिले हामीलाई अचम्म लागेको थियो । कुरा बुझ्दै जाँदा रमाइलो लाग्न थाल्यो । त्यहाँ पुगेपछि हामी गिद्धको भिडियो खिच्न रुख र ठूला ढुङ्गाका छेल परेर बस्यौँ। बिहानैदेखि क्यामेरा ताकेर बस्यौँ । गिद्ध सिनो खान तल झरेनन् । दिन छिप्पिँदै जाँदा सिनोबाट दुर्गन्ध आउन सुरु भयो। अब गिद्ध रेष्टुरेन्ट बसिनसक्नु भयो। दिउँसको २ बजिसक्यो ।

बिस्तारै हामीलाई भोक लाग्न थाल्यो । हाम्रा गुरुजी देवेन्द्र दाइले गाउँको सानो होटलमा खानाको व्यवस्था गर्नुभयो। तर गिद्धले सिनो खाएको दृष्य कुरेर बसेका हामी, त्यो छोडेर जान सकेनौं । निकै अबेला भएपछि देवेन्द्र दाइले हाम्रा लागि ठूलो झोलामा खाना लिएर आउनुभयो। जटायु रेष्टुरेण्टमा मरेको गाईको दुर्गन्धले सास फेर्न पनि गार्ह्रो थियो। तर भोक पनि लागेको थियो। हामीलाई दुर्गन्धले भन्दा भोकले जित्यो। हामीले सिनो हेर्दै गन्ध सुँघ्दै खाना खायौं। तर गिद्ध सिनो खान रुखबाट तल झरेनन् । यसरी दुई वटा दिन सिनो कुरेरै बित्यो।

हाहा । सन्देशको कुरा सुन्दा अहिले सम्झिँदा पनि त्यो गन्ध याद आउँछ।

तपाईंलाई थाहा छ हामीले अहिलेसम्म ३० भन्दा बढि जिल्लाबाट हेर्ने कथा ल्याइसक्यौं नि । अब छुटेका ठाउँहरुमा पालैपालो आउनेछौं कथा खोज्न ।

घुमाइफिराई कथाकै कुरा गरी नभन्नु है । हाम्रो काम नै कथा सुन्ने र भन्ने । बरु तपाईंका पनि कथा सुनौं न । जे सुनाएपनि हुन्छ । अनुभव, कथा, कविता । चित्र बनाउँदा पनि हुन्छ । तपाईंका सृजना हामी हाम्रो वेबसाइटमा अनि अटायो भने यही चिठ्ठीमा नि राख्छौं नि ।

आज चाहिँ अपरिचित पहरीको चिठ्ठी ।

प्यारो हेर्ने कथा
न्यानो नमस्कार ,

हेर्ने कथा हेर्दै जाँदा लाग्यो, एक सामान्य मान्छे वास्तवमा कति बलियो हुने रहेछ ! साच्चै सामान्य मान्छे बन्न सजिलो छैन । सामान्य मान्छे बन्न हजारौं असामान्य क्षमताले भरिपुर्ण हुनुपर्ने पो रहेछ । हेर्ने कथाका सामान्य मान्छे ती भित्र हजारौं असामान्य क्षमताले खाँदिएका छन्।

गजेन्द्र सरको कथा, सोल खर्कका पात्र, सेन्मिखा, माटोको कथाका भम्पा राई, रुवाको कथाका कलाकार आमाहरु, बेली ब्लुजका बिनोद बि. क, ज्ञान सर, मायाको कथाका परिवार, ठाकुर्नीको कथा की मन्जलियादेवी लगायत अरु कथाका पात्रहरु हजारौं असामान्य क्षमताले भरिएका सामान्य मान्छे हुन्। हेर्ने कथा हेर्दा हेर्दा अचेल त मलाई हरेक सामान्य मान्छे विशेष लाग्न थालेको छ ।

कतै हँसाउने, कतै रुवाउने, कतै प्रेरणा त कतै करुणा, कतिलाई डाहा त कतिलाई आहा । वाह हेर्ने कथा !

ल म पनि अब काममा जाने बेला भयो। अरु कुरा फेरि गर्दै गरौंला। अहिलेलाई कलम बन्द। हार्दिक शुभकामना प्यारो हेर्ने कथा।

तपाईंको दर्शक,
अपरिचित पहरी

कति मिठो लेख्न जानेको अपरिचित मित्रले । तपाईं पनि हामीलाई चिठ्ठी पठाउन चाहनुहुन्छ भने यही इमेलमा रिप्लाइ गर्नुस् है । हाम्रो भेट निरन्तर हुन्छ भन्न आशा राख्दै आज छुट्टिन्छु है।

उही तपाईंकी,

विद्या

Ama ko Katha – EP88

अनुहारमा छाइरहने मुस्कानले उनको उमेर छोपिदिन्छ । वरपर आइरहने नानीबाबुहरु पुतली जस्ता लाग्छन् । उनी चाहिँ पुतलीको पछाडि दौडिने नानी जस्तो । उनी आमा हुन् ।

गीता को उमेर ७२ वर्ष कट्यो । पुराना सम्झनाहरु उमेरसँगै ओइलाइसके । तर दैलो छेउ टेबुलमा राखिएको गीताको सादा तस्वीरले विस्मृत कथाहरु अलि अलि सम्झाइदिन्छ । अरु कसैले सुनाइदिएका ‘रे’ का कथाहरु मात्र थाहा छ उनलाई ।

धनुकुटामा जन्मेकी हुन् रे । भारतीय सेनामा जागिरे बुबासँगै भारत नै बस्थिन् रे । सानै हुँदा आमाबुबा बिते रे । अनि उनलाई भारतकै अनाथालयमा राखियो रे । उनी उतैका अनाथ आश्रमहरुमा हुर्किइन् । आमाबुबासँगको सम्झना धमिलो छ ।

उमेरले अक्षर चिनायो । खुट्टो टेकायो । जवानीका केही साल भारतमै बिताएपछि गीताले पुर्ख्यौली माटो सम्झिन् । आमाबाबु भारत आएको बाटो स म्झिन् ।

त्यतिखेर गीताको जिन्दगी गीता जस्तै थियो । परिवार र सम्बन्धका लहरो थिएनन् । समस्याका पहरो थिएनन् ।
किन किन गीतालाई माया मोह र घर परिवारका सांसारिक बाटो रोज्न मन लागेन ।

अरुसँगै हाँस्नुपर्ने, अरुसँगै रुनु पर्ने परदेशी अनाथालयका उदास दिनहरुमा उनलाई आमाको खुब याद आउँदो हो । आमाको पसिना र दूध मिसिएको सुगन्ध गीतालाई कत्ति खड्किँदो हो! भोक लाग्दा, तीर्खा लाग्दा, आँखामा कति झरी पर्दो हो । मध्यान्नमा मार्बलका चिसा भूइँमा निदाउँदा आमा सपनीमा कति आउँदी हुन् । किस्ता किस्तामा आमाका सम्झना ओझेल परिरहँदा गीतालाई आफैं आमा भएर बाँच्न पो मन लाग्यो कि!

२५-३० वर्षको उमेरमा गीता आफ्नै माटो खोज्दै नेपाल फर्किन् । आफ्ना मान्छे कोही थिएनन्, जाने ठाउँ कहिँ थिएन ।

कसैको नभएकी गीताले सबैको हुने बाटो रोजिन् । इटहरीको यही थलोमा गीताले ४० वर्षअगाडि आमा बन्ने निर्णय गरिन् । आफूले नजन्माएका छोराछोरीको आमा ।

अहिले त गीताका छोराछोरीहरु नै आमा भइसके । शनिबारहरु भेटभाट लिएर आउँछन् । नजिकै हुने छुने गरी भेटिन्छन् । टाढा हुने फोनमा भेटिन्छन् । ३ सय जना छोराछोरी हुर्केर कोही कता कोही कता पुगेका छन् ।

बाहिरबाट हेर्नेको लागि यो आश्रयस्थल हो ।
तर यही घरमा आमाले हुर्काएका ३ सय जना छोराछोरीको लागि यो केवल घर हो । तपाईंको घर जस्तै घर । ज हाँ माया हुन्छ र माया गर्ने मान्छे, आमा हुन्छिन् ।

यहाँ चाडबाडहरु अझै रमाइला हुन्छन् । ठूलो परिवारको ठूलै रमाइलो । जतन गरेर राखिएका मीठा सम्झनाहरु झनै रमाइलो । यो ६२ सालको दशैं हो ।

पखेटा लाग्ने भएपछि छोराछोरी आफैं गरि खान्छन् । यही आँगनबाट ३५ जनाको बिहे भइसक्यो । अस्ति भर्खर लक्ष्मी गौतम र पेम्बा लामाको लगन गाँठो बाँधिएको थियो । छोरीहरु अन्मेर जाँदा सारा घर रुन्चे हुन्छ ।

न्वारन, पास्नी, वर्तमन र जन्मदिनहरु यहाँ आइरहन्छन् ।

आमाका धेरै छोराछोरीहरु जन्माउनेले छाडिदिएका हुन् । ती जन्माउने आमाहरुका अलग्गै कथा होलान् ।

बाटोमा भेटिएका सालनालसहितका नानीहरु गीता आमाको काखमा आउँछन् र नयाँ कथा सुरु हुन्छ । जिन्दगीको कथा । मायाको कथा । आमाको कथा ।

आमाले तीनका न्वारन गरिदिन्छिन् । तीनले जन्मँदा कुनै थर र जात लिएर आएका हुँदैनन् । आमाले आफ्नै थर दिन्छिन् ।

यो घरका प्राय सबैको कथाको सार यही हो । प्यारो संसार यही हो ।

साँघुरो काठेघरबाट सुरु भएको मायाको यो आश्रममा पक्की कोठाहरु थपिँदैछन् । मनकारीले दिएका दान र सहयोगले यहाँ तातो भात पाक्छ ।

लिचिङले बिबिएको पढाई पूरा गरेकी छिन् । आमाको दुःख देखेकी लिचिङलाई अब आमाको काममा सघाउन मन छ ।

Bhote Gaunko Katha EP87

हिउँको बाटो र भीरको बाटो कति हिँड्नु ! उत्तरी मुगुका १२ गाउँका मान्छेहरु खेती हुने जग्गा खोज्दै जुम्लातिर झर्न थाले । बसाइँ सर्दा केही पाइन्छ, केही गुमाइन्छ । चिसा दुःख बिर्सिन हिमनदीसँगै उँधो झरेका हिमालका मान्छेका सम्झना हिमालतिरै हराए । भाषा हराए । परिचय हराए ।

पानी र जोगी एकै ठाउँ बस्दैनन् रे । हिमालका मान्छेहरु पनि एकै ठाउँ बस्दैनन् । 

मुगु जिल्लामा मुगु भन्ने गाउँ छ । हिमालको फेदीमा तिब्बतको सिमानातिर । 

हिउँको बाटो र भीरको बाटो कति हिँड्नु । उत्तरी मुगुका १२ गाउँका मान्छेहरु खेती हुने जग्गा खोज्दै जुम्लातिर झर्न थाले । 

जुम्लाको पातारासी गाउँपालिकाको बैसेनी भन्ने ठाउँमा सानो भोटे गाउँ छ । हिमालबाट झरेका मान्छेहरुको गाउँ । 

क्याल्पो कामी बिरामी ससुरालाई भेट्न मुगुबाट आएका रहेछन्। हामीले उनलाई हिमालतिरको हालखबर सोध्यौं । 

बसाइँ सर्दा केही पाइन्छ, केही गुमाइन्छ । भोटेहरुको थर नै हरायो । 

टासी कामीका बाउ-बाजेले आरनको काम गरे । जुम्ला आउँदा आरन पनि सँगै आयो । टासी अहिले आरनमा फलाम पिटेर  परिवार पाल्छन् । 

कर्मा छेसाङ कामी चाहिँ सुन चाँदीको काम गर्छन् । 

कर्माको कर्मले मुगुदेखि जुम्ला बोलायो । 

चिसा दुःख बिर्सिन हिमनदीसँगै उँधो झरेका हिमालका मान्छेका सम्झना हिमालतिरै हराए । भाषा हराए । परिचय हराए । शेराप कामीले कसो कसो एउटा प्याङ बाजा चाहिँ जोगाएर राखेका छन् ।

Watch Bhote Gaunko Katha – Herne Katha EP-87

Sangam Ko Katha EP86 

Herne Katha – Episode 86

मान्छेलाई कथाले डोर्याउँदो रहेछ । भेटाउने छुटाउने पनि कथा नै रहेछ । 

अआफ्नै कथाले पोखरा महानगर आइपुगेका एक हुल मान्छेहरु छन् । पेट पाल्नु र बाँच्नु फरक कुरा रहेछ । पेट मात्रै पाल्न त यी मान्छेहरु कोही औषधी पसल चलाउँछन्, कोही दोहोरी साँझमा काम गर्छन् । कोही घरका भित्तामा रंग लगाउँछन् कोही चाहिँ चित्रकारिता गर्छन् । तर बाँच्नको लागि भने उनीहरु सबै जना गीत गाउँछन् । जनताका गीत । 

कालखण्डमा गीतहरुले समाज बदल्ने थुप्रै कथा भने । नारी पुरुष हाराहारीका गीत, मान्छे मान्छे बराबरीका गीत अनि सत्तालाई खबरदारीका गीत । 

पार्टीमा हिँड्दा बाँडिएका सपनाका दुःखाईहरु बल्झिन थालेपछि विकास लुङ्गेली आफ्नै घर गृहस्थीको सानो संसारमा अल्झिन थालेका छन् । 

युद्धमा हिँड्दा भित्तामा नारा लेख्न सिकेको कलाले च्याङ चुङलाई अहिले जिविका दिएको छ । नाराहरु स्वयं त अमूर्त पेन्टिङ जस्ता भइदिए । बरु मोटरसाइकलका नम्बर प्लेटहरुले अर्थ राख्छन् आजकल । 

सर्लाहीका रोशन तामाङले सानैमा आमाबुबा गुमाए । काठमाडौंका गँलैचा फ्याक्टरीमा कलिला उमेरहरु बिताए । कसैले उनलाई पोखरा पुर्यायो – गायक बनाइदिने सपना देखाएर । 

डकर्मी काम गर्ने रोशन फुर्सदमा गिटार समाउँछन् । परिवारसँग पनि एक्लिएका रोशनले माया पिरेमका गीतहरु भुलिसके ।  

काजी गाउँले र खेम लामाका पनि अआफ्नै कथाहरु छन् । 

विगतमा कथाले मागे अनुसार उनीहरुले कहिले झन्डा बोके कहिले बन्दुक । अपेक्षाका पहाडहरुले निराश बनाए । आजकल उनीहरु मादल, सारङ्गी र  गिटार मात्र बोक्छन् । फुर्सद निकालेर गाउँघरमा पुग्छन् अनि दोहोर्याइरहन्छन् उही खबरदारीका गीतहरु ।

Harayeko Batoko Katha EP84

पैले पैले मान्छेहरु बास बस्दै बस्दै कैयौं दिन लगाएर मुक्तिनाथ पुग्ने कथाहरु धेरै पुराना भइसकेका छैनन् । अहिले मोटर गाडी चल्न थालेपछि हिँड्ने मान्छे हराए । सँगसँगै हराए घोडा खच्चड र पुराना बाटाहरु । बाटोसँगै ससाना होटल हराए, भरिया हराए, बास बस्ने ठाउँका रमझम हराए ।

Tapuko Katha EP83

Herne Katha – Episode 83

सुनसरी र उदयपुरको सिमानामा बग्ने कोशी नदीका भँगालाले साना ठूला टापुहरु बनाएका छन् । यी टापुले मान्छेलाई जीवन दिएका छन् । तर टापुको जिन्दगी सजिलो चाहिँ छैन ।  

सुनसरी, प्रकाशपुर नजिकैको ठाकुरबारीबाट हाम्रो टापु यात्रा सुरु भयो । हामीलाई धर्मेन्द्र यादवले बाटो देखाउने भए ।

घुँडा घुँडा आउने पनेलो तरेपछि कोसीका बालुवा पैतालाले छाम्दै अघि लाग्यौं । 

धर्मेन्द्र यादव गाई भैंसी हेर्न धेरै जसो टापुमा बस्दा रहेछन् । बेला-बेलामा चाहिँ घर आउने । 

उमेरमा धर्मेन्द्रलाई गायक बन्ने रहर थियो रे । रहर शायद कोशीको पानीसँगै बगी गयो । 

टापुका वन-वगरमा बाह्रै महिना गाई भैंसीको पछि नलागे परिवार कसरी पाल्नु !

पर नानीहरु देखिए । उनीहरु नदीले बगाई ल्याएका दाउरा बटुल्न आएका रहेछन् ।

करिब २ किलो मिटर हिँडेपछि डुंगा चढ्ने ठाउँ आइपुग्यो । डुङ्गा नचढी टापुमा पुग्न सम्भव छैन । धर्मेन्द्रको सानो डुँगामा हामी अडियौं । 

पारि नदी तर्ने मान्छेहरु भेटिए । कोही सामान पुर्याउन हिँडेका । कोही सामल लिन हिँडेका ।  

रत्नी सदा चाहिँ खर्चपानी लिन घर हिँडेकी रे ।

चित्र बहादुर कार्की पनि त्यहीँ भेटिए । टापुमै बसेर खेतीपाती गर्ने चित्र रुखका मुडाहरु ओसार्दै थिए । 

कोशी छेउमा हुर्केका चित्रले नदीको विचित्र स्वभाव नजिकबाट देखेका र भोगेका छन् । 

नदीको बाटो पटक पटक फेरियो । मान्छेका दुःख फेरिएन । 

Dolpa Jane Batoko Katha EP82

Herne Katha – Episode 82

तरेली परेका पहाडहरु – परेलीमा त सुन्दर देखिन्छन् । पहाडिया जिन्दगी बाँच्न भने  उत्ति सजिलो छैन । 

नुन तेल किन्न र बिरामी हुँदा उपचार गर्न कठीन यात्रा गर्नु पहाडका सूदूर गाउँहरुका नमिठा नियती हुन् । 

भिमकाय पहाडका फेदीमा बग्ने नदीसँग कहिले भेटिँदै कहिले छुट्टिँदै कर्णाली राजमार्ग जसोतसो जुम्ला पुगेको छ । 

पहाड चिथोरेर कर्णाली मात्र बग्दैन, बाटो पनि बग्छ । पहाडका दुःख छल्न मुग्लान झर्ने मान्छेहरु बाटोसँगै बग्छन् । बाटोले पहाडका मान्छे बगाएको छ । 

कालीकोटका डरलाग्दा भीरहरु छिचोलिसकेपछि जुम्लाका फाँटहरु चम्किन थाल्छन् । पहराहरुमा हाम्फाल्दै हिँड्ने तिला नदी मैदानमा फाँट जस्तै बनिदिन्छिन् । 

जुम्ला पुगेपछि हाम्रो कथा बल्ल सुरु हुन्छ । यो जुम्लाबाट डोल्पा जाने बाटोको कथा हो  । 

Sainoko Katha EP81

रामेछापका पहाडी दुःखबाट भाग्दा भाग्दा भाग्दा माला तामाङका बुबा लक्ष्मण तामाङ भारतका चियाबगानमा बरालिए । अनि उदयपुरको रामपुर बजार छेउको कालीखोलामा थातथलो बनाइ बसे । 

खोटाङका पहाडबाट उस्तै उस्तै कथाहरुले दुर्गा पौडेलको परिवारलाई पनि मधेस बोलायो । 

यी दुई संयोगहरुले कालीखोलामा दुई किशोरीहरु दुर्गा पौडेल र माला तामाङलाई एउटै टोलमा भेट गरायो । आजभन्दा ३३ वर्ष पहिले । दुर्गा र मालाबिच एउटा अनौठो साइनो जन्मियो । यो त्यही साइनोको लामो कथा हो ।

Herne Katha – Episode 81

Giddha Ko Katha EP80 

कति मान्छेका मात्रै कथा देखाउनु । कहिलेकाहिँ पशुपंक्षीका कथा पनि हेरौं न । आज हामी गिद्धको कथा देखाउँदैछौं । गिद्धको कथा खोज्दै कहिले पोखराको सेती नदीका बगरतिर डुल्नेछौं । कहिले चाहिँ घाचोकमा रहेको गिद्ध रेष्टुरेन्टमा गिद्धको पर्खाइमा बस्नेछौं । 

चलचित्र लुटमा काठमाडौंलाई गिद्धै गिद्धको शहर भनिए पनि वास्तवमा काठमाडौंमा गिद्ध देखिन चाहिँ मुस्किल छ । 

त्यसैले हामी गिद्धको कथा खोज्न पोखरातिर जाँदैछौं । दुरबीन बोकेर गिद्धका गुँड खोजी हिँड्ने पोखराकै चरा-गुरु हेमन्त ढकालसँग कहिले सेती नदीका बगरतिर डुल्नेछौं । कहिले चाहिँ घाचोकमा रहेको गिद्ध रेष्टुरेन्टमा गिद्धको पर्खाइमा बस्नेछौं । 

Herne Katha – Episode 80

Kulalbada Ko Katha EP79 

यो जुम्ला बजार नजिकैको कुलालबाडा गाउँ हो । कुलाल जातका मान्छेहरु बस्ने भएकाले कुलालबाडा । 

खेतीकिसानी र मजदुरी  गरेर गुजारा चलाउने यहाँका गाउँलेहरु अरुको हली र गोठालो बने । खान लाउनकै सेरोफेरोमा थुप्रो पुस्ता बित्यो ।  

हवाइजहाजले उडाइ ल्याएका भारीहरुमा कुलालहरुले नै नाम्लो लगाउँथे । जुम्लामा थपिँदै गरेका पक्की घरहरु बनाउन कठ्याङ्ग्रिने चिसोमा तिला नदीका ढुङ्गा बालुवा बोक्ने पनि कुलालहरु नै थिए । 

अभाव र दुःखका कथाहरु कुलालबाडामा आज पनि उस्तै छन् । तर कथाको लय अलिअलि फेरिएको छ । सदियौं विभेद र अशिक्षा बाँचेको कुलालबाडालाई त्यो अलिअलि पनि धेरै पो हो त । 

Herne Katha – Episode 79

Doctor Gaun ko Katha EP78 

मोरङ जिल्लाको टंकी सिनुवारी भन्ने ठाउँमा रहेको यादब टोल । झन्डै ८० घर रहेको यो बस्तिले थुप्रै डाक्टरहरु जन्माएको थाहा पायौं । 

राजमार्गका होहल्ला र सिमेन्टीका पक्की घरहरु डेढ किलोमिटर जति छिचोल्दा यो सुन्दर गाउँ पुगिन्छ ।  

राजबिहारी यादव आँगनमा बाँधिएका गाई भैंसीको सेवा गर्दै थिए । हामीले उनीसँग जिज्ञासा राख्यौं । उनले उत्साही हुँदै सुनाए – हो यही हो डाक्टर गाउँ ।  

Herne Katha – Episode 78

 बाँदर धपाउने ठ्यापठ्यापे

ल है ल है लाेखर्के
हाम्राे मकै नखाइदे
गैरी गाउँकाे धान खाइदे
ल है ल हैss ल है ल हैss
एका बिहानै याे आवाज मेराे कानमा गुञ्जियाे ।

धेरै पछि म यसपाली खोटाङको आफ्नाे गाउँ पुगेकाे थिएँ । बाँदर धपाउन ठ्पाठ्यापे बजाउने केटाकेटीहरुले मलाई उडाएर बाल्यकालमै पुर्याइदिए ।

हामी पनि सानाे छँदा ठ्यापठ्यापे बजाउथ्या़ैँ । दिउँसो स्कुल जाने अनि बिहान बेलुका चाहिँ कुखुरा चोर्न आउने स्याल तर्साउन ठ्यापठ्यापे बजाउने ।

ठ्याठ्यापेको चलन अझै हराएको रहेनछ । ठ्याप ठ्याप आवाज आउने ठ्यापठ्यापे चाहिँ बाँसलाई काटेर बनाइन्छ ।

अहिले स्कूल बन्द भएकोले पढ्न जाने नानीहरु मकैबारीतिर ठ्यापठ्यापे बजाइरहेका भेटिन्छन्

बाँदर र स्यालसँगको लडाइँमा कुकुरहरु पनि तैनाथ छन्क्लै । भेट्यो भने त बाँदरले कुट्छ रे । हिजो मात्र एउटाले बाँदरको कुटाइ खाएको सुनाउँदै थिए ।

बाँदर धपाउने दिदीभाइलाई मकैबारीमै खाजा आइपुग्छ । खाजा आउने बेला भयो कि भनेर सानो मोबाइलमा घडी हेरिरहन्छन् ।

केही बेरपछि हजुरबुबाले नातीनातिनीलाई चाम्रे खाजा लिएर आए ।

https://fb.watch/9hWuM4Kzts/

खच्चडसँगै हुम्ला जुम्ला

हुम्लाको चखेली लेकबाट सयौँ खच्चर भारी बोकेर आइरहेका थिए ।  कुनै खच्चडले  ग्यास, कुनैले पानी, कुनैले अन्नपात तथा दालचामल बोकेका थिए।  खच्चडको बथानसँगै  अघिपछि दाैडिरहेका थिए सिहं रावल ।

जुम्लाका सिहं रावलले आफ्नो खच्चड हुम्लातिर ल्याएका छन् । अप्ठ्यारा बाटा अनि भिरपाखा छिचोल्दै उनी हुम्ला जुम्ला गरिरहन्छन् । 

 २२ बर्षे रावललाई न बिदेश जाने बाध्यता पर्यो, न त पढ्ने रहर नै भो । बरू खच्चडले नै लोभ्यायो । यसरी रातदिन खच्चडकै पछि लागेको ३ बर्ष भयो । सिहं रावल हुम्ला जुम्लाका गाउँ-गाउँ ७ /८ दिन हिडेरै पुग्छन् । 

अग्ला पहाड र कहाली लाग्दा भिरहरू उनी र उनका खच्चडले कति पार गरे कति । 

यात्रामा कहिले खच्चड थाक्छन् कहिले सिहं रावल। रै पनि पाइला अघि बढिरहन्छन् । सिहं रावल एक महिनामा ७०/ ८० हजार सम्म कमाउँछन् रे।  

अहिले त गाउँ-गाउँमा सडक पुग्न थालेका छन् । माल सामान पनि गाडी चढेर आउन थालिसके ।  सिंह रावललाई अब खच्चडहरू बेरोजगार हाेलान् कि भन्ने चिन्ता सुरू भइसक्यो ।

भैलो

हिउँदको महिना । माथि पहाडलाई हिउँले ढाकेको छ । भरखरै घामको न्यानो ताप्दै गरेको गाउँमा जुम्लीका भाकाहरू गुन्जिन्छन् ।

जुम्ला चन्दननाथ गाउँमा आज भैलो खेल्दैछन् । गाउँलेहरू जम्मा भएर प्रत्येक घरमा ५ दिनसम्म भैलो खेल्ने गर्दछन् । मौलिक शैलीमा भैलेराभैलेरी(भैलाे खेल्ने पुरुष महिला)हरूले हरेक घरमा सुख शान्ति र समृद्धिको कामना गर्छन् । अनि भैलो खेलिएका घरका मान्छेले चाहिँ अन्न, फलफूल तथा टिका लगाइदिएर दक्षिणा दिने गर्छन् ।

उमेरले बुढ्यौली लागेका दुर्गा बहादुर खत्री पुर्खाको कला र संस्कृति जोगाउनुपर्छ है भन्दै गाउँलेका घर-घरमा पुगी मीठो भैलो सुनाउछन् ।
काँ र जन्म्यो भैलो ? मान सरोवर कविलास- भैलो
ऐंर देखि भैलो ताक्लाखार आयो -भैलो ।
……………………………………………
पहिले-पहिले त मानसरोवर हुँदै जुम्ला, दैलेख, सुर्खेत, दाङ हुँदै उपत्यका काठमाडौंसम्म भैलो खेल्न पुग्थे रे ।पैल्हाको भैलो काँबाट उब्ज्याे ? -भैलो ।
पैल्हाको भैलो मानसरोवर उब्ज्यो -भैलो ।

भैलो खेलिसकेपछि सबैजनाले गाउँ नजिकै पाटे भात खाएर रमाइलो गर्छन् ।

https://fb.watch/9lSBmYz5Et/

हज्जुकाे अटो एम्बुलेन्स

सुर्खेतका हज्जु अलि एकदिन प्रदेश अस्पताल पुगेका थिए । त्यहाँ उनले एम्बुलेन्स नपाएर बिरामी र उनका आफन्तहरु अलपत्र परेको देखे । एकातिर एम्बुलेन्स नपाएको दुख, त्यसमाथि अस्पताल वरपरका अटोहरुले धेरै भाडा लिएको देखेपछि हज्जुले आफ्नो घरमा थन्काएर राखेको अटो निकाले र कोभिडका बिरामी बोक्न थाले ।

अटाेबाटै आम्दानी हुने हज्जुको अटोमा काेराेना संक्रमण यता कुनै भाडा तोकिएको छैन । पैसा हुनेलाई जति मन लाग्छ दिनु भन्छन्, नहुनेलाई सित्तैमा चढाउँछन् ।
एम्बुलेन्स बनेर उनको अटो सुर्खेतको सडकमा हुँइकिन थालेको महिना दिन कटिसक्याे । हज्जु काेराेना संक्रमितहरुलाई लिन पुर्याउन कहिलेकाहीँ त कोहलपुरसम्म पनि पुग्छन् ।https://fb.watch/9JEJ3VWow-/

चिडिमार

बाँके हवल्दारपुरको भित्री गाउँ । गाउँमा चिडिमार समुदाय बस्छन् ।
चरा शिकार गर्ने उनीहरुलाई चिडिमार जाती भनेरै चिन्दछन् । चरा शिकार गर्नु उनीहरुकाे पुर्खाैली पेशा हो ।

त्यही समुदायमा मनवा चिडिमार बस्छन् । मनवा चिडिमारले १२ बर्षको उमेरदेखि जङ्गलमा शिकार गर्थे ।
टाढा-टाढा जङ्गलमा गएर चरा शिकार गर्ने अनि नेपालगञ्ज लगेर बेचेकाे सम्झना ताजै छ ।
पहिले त चरा शिकार गर्दै मनवा बर्दियासम्म पुग्थे रे । उनी पुराना दिन सम्झिन्छन् ।

अहिले पनि उनी चरा शिकार गर्छन् । तर पहिले जस्ताे चरा शिकार गर्ने साथीभाइ साथमा छेनन् ।
‘पहिले पहिले त साथीभाइसँग शिकार गर्न जान्थ्याैँ । अहिले त्यति धेरै शिकार गर्दैनन् । हाम्राे पुर्खाले गरि आएकाे काम हाे, मलाई यै काम गर्न आउछ ।’
अहिले धेरैले शिकार गर्न छोडिसके । मनवालाई आफ्नो पुर्ख्यौली पेशा चटक्क छोड्न मन छैन ।
उनी जाल बोकेर बेला-बेलामा चरा शिकार गर्न जङ्गलतिर निस्किन्छन् ।

साइकलको भर

झिसमिसे बिहानमा काठमाडाैँबाट गाडी तरहरा चाेक आइपुग्छ ।
चाेकमा फ्याट्टफुट्ट मान्छेहरुकाे आवत जावत हुन थाल्छ । मनाेज पाैदार पनि साइकल चढेर त्यहीँ पुग्छन्, गाडीले ल्याएकाे पत्रिका लिन । सधैँ यसरी नै उनकाे दैनिकी सुरु हुन्छ ।

सानाे छँदा मनाेज फुटबल खेल्थे । उनले सानैमा फुटबल खेलाडी बन्ने सपना बाेकेका थिए । तर एकदिन अचानक मनाेजकाे खुट्टामा समस्या देखा पर्याे । त्यसपछि उनले १२ वर्षकाे उमेरमा एउटा खुट्टा गुमाउनु पर्याे । अहिले एउटै खुट्टाको भरमा साइकल चढेर उनी सबेरै तरहराका घर-घर पुग्छन् र पत्र-पत्रिका बाड्छन् । अनि दिउँसो चाहीँ बिग्रेकाे साइकल बनाउँछन् ।

तरहराको पुरानो प्रहरी चौकी नजिकै मनोज पौदारको साइकल पसल छ । धेरै जसाे मान्छेहरु साइकल बनाउन मनाेजकै पसलमा आउँछन् ।
‘एउटा साइकल बनाउने ठाउँमा काम गर्न जादा काम गर्न सक्दैन भनेर काम दिएनन् । त्यसपछि मैले आफैंले साइकल रिपेरिङ सेन्टर खाेलें । अहिले मैले गरेकाे काम सबैले मन पराउछन् । धेरैले मेरैमा साइकल बनाउन ल्याउछन् ।’ मनाेज आफ्नाे कामप्रति गर्व महसुस गर्छन् ।

केही वर्ष अगाडी मनोजको जीवन साथी बन्न पुनमदेवी पौदार जोडिईन् ।अहिले स्कूल जाने एक छोरी छिन् । दुवैजनाले आफ्नाे पढ्ने सपना छाेरीकाे आँखामा देख्न थालेका छन् । डेराकाे साँघुरो कोठासँगै जाेडिएकाे साइकल पसललाई अझै ठूलो बनाउन मन छ मनोजलाई ।

 पुनमकाे कर्म

दाङको घोराही बजार । बजार नजिकै पुनम नेपाली जुत्ता चप्पल सिलाउँछिन् । यहीँ बाटो भएर ओहोर-दोहोर गर्नेहरू उनैलाई फर्कि फर्कि हेर्छन् । किनकी घोराही चोकमा जुत्ता चप्पल सिलाउने उनी एक मात्र महिला हुन् ।

सुरु सुरुमा त पुनमलाई यो काम गर्न आउदैन थियो । पहिले घर धन्दामा मात्र व्यस्त हुने पुनमले जुत्ता चप्पल सिलाउन थालेको ६ वर्ष भयो । अनि त्यति नै भयो उनको श्रीमान बितेको पनि ।

यहीँ चोकमा, श्रीमानले जुत्ता चप्पल सिलाउँदा साथी आएको सम्झना ताजै छ । श्रीमान नभए पनि अहिले श्रीमानको  कामलाई पुनमले निरन्तरता दिएकी छिन् । अनि यसैबाट भएको आम्दानीले घर चलेको छ ।

पुनमलाई धेरै पढ्ने यच्छा हुँदा हुँदै ८ कक्षामा पढ्दै गर्दा आमा बुबाले बिहे पराइघर पठाईदिए । पढाई जन्मघरमै छुट्याे । अहिले पुनम जुत्ता चप्पलसँगै फाटेको मन पनि सिलाउने प्रयास गर्दैछिन् । 

साहारा एक छोरा छ । बिहेपछि अधुरो भएकाे पुनमकाे पढ्ने सपना अब छोराकाे आँखामा देख्न थालेकी छिन् । 

नवाज मिर्जा

नवाज मिर्जा र्‌याप हान्न मात्र होइन, क्रिकेटको कमेन्ट्री गर्न पनि पोख्त छन् । कपिलवस्तको बहादुरगंजमा क्रिकेटको मेहफिल जमेको थियाे । मानिसहरु क्रिकेट हेर्न मात्र होइन उनको कमेन्ट्री सुन्न पनि आएका थिए ।

गाउँठाउँका स्थानीय क्लबका म्याचहरुमा समेत दर्शकहरुको भिड देखेर हामी छक्क पर्यौं । तर यो भिडमा महिलाहरु भने देखिएनन् । पुरुषकाे मात्र उपस्थिती थियाे । हामीलाई देखेर उनीहरुकाे नजर हामीतिर माेडियाे । हामी नयाँ थियाैँ र महिला मात्र थियाैँ ।

केहीबेरपछि क्रिकेट म्याच सुरु भयाे । ४० हजार इनाम राखिएको क्रिकेट हेर्न कोही चौरमा बसेका थिए, कोही मोटरसाइकलमा । नवाजकाे कमेन्ट्रीले अरु(दर्शक) मान्छेहरुलाई जसरी हामीलाई पनि लाेभ्यायाे ।

क्रिकेट म्याच एकछिन ब्रेक भयाे । हामीले नवाजकाे र्‌याप सुन्याैँ । नवाजकाे र्‌याप नसुन्ने सायदै थिएन । तालीकाे वर्षात भयाे ।

अर्को म्याच सुरु हुनै लागेको थियो । जोडदार तुफान आयो । नवाजले ठट्टा गरे “आज तपाईंहरु आएर तुफान आए जस्तो छ!” https://fb.watch/9KLK9j-gLN/

झरिलाल

गाईघाट बजारदेखि परको कुनै एउटा गाउँ । झमझम बर्खे झरी परिरहेको थियो । त्यसैबेला झरिलाल यादव झोला बोकेर पहाडतिर लागे ।


झरिलाल काम गर्न हिडेका थिए तर के काम गर्ने उनलाई नै थाहा थिएन ।


हिड्दै, खोज्दै जादा पहाडका खोलानालामा सिँचाइको काम गरे । अप्ठ्यारा र भिराला पाखाहरुमा बाटो बनाउने काम गरे। यसरी काम गर्दै जादा खोटाङको थुप्रै गाउँ ठाउँ पुगे ।


मान्छे चिने । भाषा बुझे । ४ वर्ष भैसक्यो उनको मन त्यतै अडिएको । अहिले उनी माछा पालनमा काम गर्छन् । उनी माछा मार्न र पकाएर खुवाउन सीपालु छन् ।


उनलाई नाच्न र फोटो खिच्न अति मन पर्छ । साँझ परेपछि ठुलो स्पीकरमा गीत घन्काएर नाच्न थाल्छन् ।
अझ अर्को रमाइलाे कुरा, उनलाई त राईको संस्कार मन पर्यो रे । राई भाषा पनि बोल्न आउँछ ।


४ वर्षदेखि घर नगएका उनलाई ‘घर कहिले जाने त ?’ भनेर जिज्ञासा राख्दा झरिलाल भन्छन्- ‘मलाई घर जान हतार छैना । रोईनी बिहे गरेर यतै घरजम बसाउन हतार छ ।’ उनी लाज र खुसी मिसिएको अनुहारमा बेस्सरी हाँस्छन् ।

शितल छहारी पीपल चाैतारी

सिरहाको हुलाकी मार्ग हुँदै‍ सन्हैठा ‍‍‍‍चोक पुगिन्छ ।
चोकदेखि दाँयातिर लाग्दा एउटा ठूलो पीपल चौतारी भेटिन्छ । हामी अटाे चढेर सन्हैठा चाेकमा ओर्लियाैँ । चाैतारीमा मान्छेहरुकाे भीड देखेपछि हाम्राे पाइला त्यतैतिर लम्कियाे।
गर्मी महिना । गाउँका मान्छेहरु आराम गर्न, खाना खान, नानीहरु खेल्न, सुत्न पीपल चाैतारीमा आउदा रहेछन् ।
मान्छेलाई मात्र हैन गाइँवस्तुको लागि पनि शितल छहारी बनेको छ पीपल चौतारी ।
‘हामीलाई जसरी यिनीहरुलाई पनि घामले पाेल्छ। गर्मी हुन्छ ।’ एउटी महिला छेवैमा भैँसीलाई पानी दिदैँ थिइन् ।


चुरा बेच्दै हिड्ने फतिमा खातुन पनि चाैतारीमै आइपुगिन् । उनलाई चुरा बेच्न घर-घर डुल्न पर्दैन । चुरा लाउनेहरु चाैतारीमै भेला हुन्छन् । साउनकाे महिना भएकाेले चुरा लाउनेकाे पनि लर्काे लाग्याे । हामीलाई पनि चुरा लाउन मन लाग्याे त्यसपछि फतिमाले हामीलाई हरियाे र पहेँलाे चुरा लगाईदिइन् ।

आफ्नै देशमा केहि गर्ने सोच भएका एक जवानको अटो पनि यहीँ चौतारीमा आएर रोकियाे ।अटाेबाट किनमेल गर्न गएका गाउँलेहरु ओर्लिए । उनकाे अटाेमा गाउँका बिरामी, व्यापारी, विद्यार्थीहरु, अस्पताल बजार विद्यालय ओहाेर-दाेहाेर गर्छन् ।
गर्मीको बेला पीपल चौतारी गाउँको साझा घर जस्तै बनेकाे छ ।

कुम्फुका साना गुरु

पश्चिम रुकुम बाँफिकाेटका डाँडाकाँडा बिहानैदेखि कुहिराेले ढाकेकाे छ ।
कुहिराे छिचाेल्दै १४ वर्षका जनक साथीहरूसँग मैदानतिर लाग्छन् ।
उमेरले सानै भए पनि उनी आफ्ना साथीहरूका गुरु भएका छन् ।

मजदुरी गर्न हिडेका आमाबुबासँगै जनक पनि काठमान्डाैँ पुगेका थिए ।
डेरा नजिकै अरुले कुम्फाे सिकेकाे देखेर जनकलाई पनि सिक्ने रहर पलायाे ।

बुबा कमाएकाे पैसा रक्सिमै सक्थे । आमा भने घर चलाउन र जनकलाई कुम्फाे सिक्न समेत खर्च जुटाउथिन् ।
पछि बुबालाई काठमान्डाैँतिरै छाेडेर आमाछाेरा मामाघर फर्किए ।


‘छाेराले रहर गरेर सिक्याे अहिले त आफ्नै साथीहरुलाई सिकाउने गुरु बने । कहिलेकाही छाेराले सिकाउने ठाउँमा गएर हेर्छु । रमाइलाे लाग्छ । खुसी पनि लाग्छ ।’ जनककी आमा खुसी पाेख्छिन् ।
जनक अहिले आफ्नै उमेरका १५ /२० जना साथीभाईलाई कुम्फाे सिकाउने भएका छन् ।
एकजना बराबर महिनामा २०० रुपैयाँ पाउछन् । उनकाे पढाई खर्च यसैबाट टर्छ ।