डाक्टर खेमराज नेपालका बाजेहरु संखुवासभाको चैनपुरबाट भारतको असम पुगेका थिए । नामको पछाडि झुन्डिएको नेपालबाहेक नेपाल देशसँग खेमराजको नजिकको साइनो छैन । खेमराज जस्तै मूल थलो नेपाल भएका मान्छेहरु असम पुगेको एउटै समय छैन र एउटा मात्र कारण छैन । जो जहिले पुगेपनि दुःखबाट भागेर सुख खोज्दै हिँडका कथाहरु भेटिन्छन् । सुन फल्ने देशमा … …
जुलाई महिनाको घमाइलो दिन, लन्डन शहरको पूर्व तिरको एउटा कुनो सुनसान छ । मान्छे र मोटरका हल्लाखल्ला खासै सुनिँदैन । यो आवासिय क्षेत्रको एउटा घरमा नेपालबाट फरक संयोग र फरक समयले डोर्याएका सपनाहरु बास बस्न आइपुग्छन् । सिराहाका जयनारायण यादवका बुबा छोरो पढाउन पनि नसक्ने गरिब थिए । जसोतसो १२ सम्म पढेका जयनारायणको मनमा डाक्टरी …
मुगु जिल्लामा मुगु भनिने गाउँ छ । अन्तिम गाउँ । मुगुम कार्मारोङ गाउँपालिकाको केन्द्र पुलुबाट हामी मुगु गाउँतिर उकालो लाग्यौं । छोयिङ दोर्जेको घर कार्मारोङको दाउरा भन्ने गाउँ हो । सानैमा काठमाडौं झरेर लामा पढेका छोयिङ फर्पिङको गुम्बामा तिब्बती भाषा पढाउने काम गर्छन् । केही दिनको छुट्टी लिएर छोयिङ आफ्नो गाउँ ठाउँको भाषा-संस्कृति बुझ्न आएका …
कर्णाली राजमार्ग हुँदै हिमा नदीको तिरैतिर मुगुतिर लाग्दा सुन्दर सिँजा उपत्यकाका फराकिला फाँटहरु भेटिन्छन् । कनकासुन्दरी गाउँपालिकाको गोठिज्यूला बजारबाट राजमार्ग छाडेर पश्चिमतिर एउटा बाटो बिस्तारै उकालो लाग्छ । यही बाटो पछ्याउँदै जाँदा पुगिन्छ बुडू गाउँ । खोला छेउमा गाउँलेहरु एउटा ठूलो ढुङ्गालाई आकार दिँदै थिए । पुरानो भइसकेको पानी घट्टमा राख्ने नयाँ ढुङ्गाको खोजीमा उनीहरु …
झापाको भद्रपुर र भारत बिहारको गलगलिया जोड्ने मेची नदीको पुलबाट हामीले यात्रा सुरु गर्यौं । पछिल्लो दशकमा भद्रपुर हाम्रै आँखाले देखिकन पनि धेरै फेरिइसक्यो । हामीभन्दा पनि लामो सम्झना बाँचेका यहाँका रैथानेहरुको उहिलेका कुरा त कथा जस्ता । कुनै बेलाको धान र पाटको व्यापारको केन्द्र भद्रपुरमा आजकल राइस मिलहरु हराए । == रोटीखुवा राजवंशी ८० …
बेलायतको मध्य भेगतिर पश्चिम योर्कशायरमा टोडमोर्डन भनिने सस्यानो बजार छ । म्यानचेस्टर शहरबाट १७ माइलजति उत्तरपूर्व । टोडमोर्डन गाउँको वस्तुभाउको दाना किन्ने एउटा पसलमा डाक्टर बेन क्याम्प्बेल भेटिए । हिजो साँझ मात्र स्पेनमा छुट्टी मनाएर फर्केका बेन बाख्राको दाना किन्न आएका थिए । बेन यहाँबाट ३ घन्टा रेलबाटो टाढा डरहम विश्वविद्यालयमा मानवशास्त्र पढाउँछन् । डाइनिङ …
जनकपुरको कुनै पनि कुनामा गएर कुनै पनि रिक्सावालालाई सोध्नुस् – कलकत्तियावालीको ठेगाना । तपाईंलाई सही ठाउँमा पुर्याइदिनेछन् । नोचपुर । कलकत्तियावालीको सुटिङ स्थल । यो टोलीले आफ्नै रगत पसिना खर्चेर बनाएको सानोतिनो फिल्म सिटी । यही नोचपुरभित्र रचना हुन्छन् मैथिली भाषाका हास्यरसले भरिएका सन्देशमुलक भिडियोहरु । काठमाडौंले नसुन्ने र नबुझ्ने भाषामा यो टोलीले बनाएका कलकत्तियावाली …
लडेको मान्छे उठ्न सक्छ कि सक्दैन ? जिन्दगीसँग हारेको मान्छेले त्यही जिन्दगीलाई अङ्कमाल गर्न सक्छ कि सक्दैन? निराशाले फतक्क गलेको मान्छे फेरि सपना देख्दै मुर्झाउन सक्छ कि सक्दैन ? यो आशाको कथा हो । रोमनका शरिरभरि खोपिएका किरिमिरिङ ट्याटुहरु, केवल नमेटिने मसी मात्र होइनन्, ती त नमेटिने सम्झना पनि हुन् । आजभन्दा ३०-४० वर्षअगाडिको धरान …
पार्कहरुमा पुतली जस्तै यता उता गरिरहेका । नेपाली खानपिनका राग भेटिने पसलका जिनिसहरु ओल्टाइ पल्टाइ गरिरहेका । कोही टोलाइरहेका डेरा जाने बसको झ्यालबाहिर हेर्दै । कोही लडिरहेका ओछ्याउनमा सम्झिँदै युद्ध लडेका विगत । पल्टने शहर भने चिनिने अल्डरसट आजकल गोर्खाली शहर भनेर चिनिन थालेको छ। बिजुली र बाटो नपुगेका पहाडी गाउँका तन्नेरीहरु हावा जस्तै उडेर …
विराटनगर छेवैमा एउटा आधुनिक गाई फारम छ । फारमभरि रहरलाग्दा उन्नत जातका गाईहरु छन् । करोडौं रुपैंया लगानी गरेर यो गोठ सुरु गर्ने गजेन्द्र शर्मा चाहिँ यहाँबाट ३ हजार किलोमिटर टाढा दुबइको हिल्टन होटलमा छन् । गजेन्द्र त्यहाँका तीन वटा हिल्टन होटल सम्हाल्ने महाप्रबन्धक हुन् । गाइ फारम छेवैको गाउँमा गजेन्द्र हुर्केका हुन् । बुबा …
हामी सन् २०२३ को अप्रिल महिनाको अन्तिम साता चुम भ्याली गएका थियौं – फुन्जोको कथा गर्न । छेकम्पारमा फुन्जोको वाल्यकालका सम्झनाहरु पछ्याउने क्रममा हामी गाउँ मास्तिरको चौंरी गोठमा पुगेका थियौं । यो हिउँदे गोठ थियो । त्यहिँ भेटिएका थिए प्रकाश । प्रकाश फुन्जोका वाल्यकालका सम्झनाहरुसँग पनि जोडिन्छन् । प्रकाशको बारेमा बुझ्दै जाँदा थाहा भयो उनी …
Read more “प्रकाशलाई हामीले कसरी भेट्यौं ? अहिले प्रकाश कहाँ छन् ?”
अन्दाजी ३५ वर्षपछि त्यही फुच्चे केटो चुम भ्यालीको एउटा चौंरी गोठमा भेटियो । यतिखेर उसले भुलिसकेको थियो आफ्नो वास्तविक नाम, ठेगाना, बाउ-आमा उमेर र आफू हराएका वर्षहरु । उसँग सम्झिनको लागि समेत कुनै सम्झना बाँकि थिएन । एउटा संयोगले डोर्याएर चौंरी गोठमा पुगेका हामीले उसका केही विस्मृतिहरु कोट्याउन खोज्यौं । प्राय मानिसहरु उसलाई उमेर सोध्छन् …
गणतन्त्रमा पनि हामीले मानिदिएको एउटा राजा छ । फलको राजा – आँप । सिजनको बेला तपाईंले खाइरहेको गुलियो रसिलो स्वादिलो खँदिलो एउटा पुर्ण फल आँप – सम्भवत मधेसमा चुरे फेदिका रापिला बलौटे माटामा फलेको हुन सक्छ । त्यो आँप सप्तरीकी हिराकुमारीको हातले टिपेको हुन सक्छ, पहाडसँग रिसाउँदै रिसाउँदै अनगिन्ती बसाइँका बिसौनीहरु बिसाउँदै बिसाउँदै रामेछाप र …
लाहुरे बुबा देश विदेश गर्थे । प्रतिभा पनि हङकङमै जन्मेकी थिइन् । बुबाको माया मृगतृष्णा थियो । पैसा थियो, प्यार थिएन । प्रतिभा धरानमा आमा र दाइहरुसँग बस्थिन् । पुगीसरी जिन्दगी थियो । ६ कक्षा पढ्दै गर्दा साथीहरुमाझ कुनै दिन एक खिल्ली चुरोट सल्कियो । बाल जिज्ञासाले एक पफ धुवाँ उडायो । त्यसपछि सनै सनै …
ए मोरङै माथि जेफाले पुर्यायो हाम्लाई कथाले बत्तिसै जुरे पहिरोले देखिन्न गाउँ कुइरोले ए सङ्लो पानी मूलको बास्ना चल्छ फूलको परदेशी आए आँगन एक रात बास मागन ए झुल्कियो घाम आकाश मोहनी लाउँछ बतास उषाको लाली देखाउँदै वन चरी आयो बोलाउँदै ए आँगनै भरि कुखुरा खोरै भरि बाखरा कर्मको यो आँगनमा नहुने भन्ने के छ …
कोशी छेउका मलिला फाँटहहरुमा आमा-बाले माटोसँग खेलेको सानैदेखि देखेका थिए रघु चन्द्रवंशीले । धान र मकैको गुजारा खेतीले पेट त भरिन्थ्यो तर आवश्यकताहरु पूरा हुँदैन थिए । गाउँमा ब्याचलर पास गरेपछि कुनैदिन आफ्ना बालसखा अमिर निरौलासँग कोरिया हानिएका थिए रघु । कोरियामा यी दुईले पसिना र पैसा दुबै देखे । अनि देखे कोरियाबाट कयौं माइल …
तपाईं जोगे लोहारलाई चिन्नु हुन्न । हो जोगेलाई कसैले पनि चिन्दैन । यो देशले पनि । दुई छाक खानको लागि मात्रै पुरै जवानी भारतका चौकीदारीमा बिताउन बाध्य सुदूर पश्चिमका लाखौं मान्छेमध्ये एक हुन् जोगे लोहार । धनगढी र नेपालगंजका नाइटबसबाट झरेर मैलो सुरुवालको भित्री गोजीमा केही सय भारु जतन साथ लुकाएर – सीमामा आउने जाने …
माथि भोजपुरका सिरानदेखि बटुल्दै अनि खेदाउँदै ल्याइएका वस्तुहरुको बथान आज हतुवागढीको हसनपुर आइपुगेको छ । जंगबहादुर मगरको कथुरी नाम गरेकी कोरली बाच्छी सँधै झैं आँगनको पारिलो घाम ताप्दैछे । घर खर्चको जोहो गर्न जंगबहादुरले आज कथुरीलाई खरिदेको जिम्मा लाउँदैछन् । १२ हजारबाट सुरु भएको मोलमोलाई ९ हजारमा पुगेर कुरो मिल्यो । खरिदेले दाम्लो फुकाए । …
यो ढुङ्गा हो । अनि उनी चाहिँ माया । माया कुशबन्दिया । माया ढुङ्गालाई माया गर्छिन् । ढुङ्गाले उनको परिवार पाल्छ । मायाले बुबाको माया पाउन छाडेको ४ वर्ष भयो । आफ्नी आमा अनि भाइलाई माया गर्ने माया । मायाको गाउँ । नेपालगंजको धम्बोजी चोकबाट लगभग ४ किलोमिटर मात्र टाढा छ । जानकी गाउँपालिकाको इन्द्रपुर …
अघिल्लो अंकमा हामीले दार्चुला सदरमुकामदेखि छाङ्ग्रुसम्म यात्रा गरेका थियौं । कालापानी छेउको छाङ्ग्रुका मान्छेहरुले देश चलाउनेहरुसँग गोरेटो बाटो मागेका थिए । आज हामी ३ हजार २ सय मिटरको छाङ्ग्रुबाट अझै टाढाको गाउँ टिङ्करतिर उक्लिँदैछौं ।अनि ३ हजार ८ सय मिटरको उचाइमा रहेको टिङ्कर गाउँदेखि झन्डै ५ हजार ३ सय मिटरको उचाइमा रहेको नेपाल चीनको सिमाना …
काठमाडौंबाट मोटर गाडीमा हिँडेको तेस्रो दिनमा हामी दार्चुला सदरमुकाम खलङ्गा पुगेका थियौं । हामीलाई यहाँबाट अझै टाढा उत्तरतिरका छाङ्ग्रु र टिङ्कर पुग्नु थियो । चीन र भारतका सिमा छेउका यी टाढाका गाउँ पुग्न भने सजिलो थिएन । दार्चुलामा भेटिएकाहरुले शंकालु प्रश्न गर्थे, तपाईंहरुलाई जान देलान् त ? व्यास गाउँपालिकाको एक नम्बर वडाका यी गाउँहरु जान …
गणेश हिमालले छेकिदिएको फुन्जोको छेकोङ गाउँ । सम्झनाहरुलाई त के ले नै पो छेक्न सक्छन् र । आजकल गाउँ आएको बेला फुन्जोका वाल्यकालका सम्झनाहरु यसरी बर्सिन्छन्, जसरी बर्सिन्छ हिउँ यो हिमाली गाउँमा । फुन्जोको सानो संसारमा माया गर्ने बाजे थिए । फुन्जो थिइन् । अनि थिए चौंरीहरु । बाजे र चौंरीले हिउँमा टेकेका पैतालाका छापहरुबाहेक …
चुम भ्यालीको अन्तिम गाउँ निलेमा रातभरि हिउँ पर्यो । पारिलो विहानीमा सेताम्य डाँडाकाँडा चम्केका छन् । गहुँका मन्जरीले ढाकेका हरिया खेतबाट हिम वाष्फहरु बिस्तारै हावासँगै उकालो लाग्दैछन् । निले चुम भ्यालीको अन्तिम मानववस्ती हो । यो भन्दा अलि माथि एउटा गुम्बा मात्र छ । त्यसपछि चौंरी चर्ने खर्कहरु । यार्सा गुम्बा टिप्ने पाखाहरु । अनि …
नेपालको नक्सा हेर्दाखेरि मनास्लु र गणेश हिमाललाई दायाँबाया पारेर एउटा भुगोल तिब्बततिर चुच्चो परेर धकेलिएको देखिन्छ । यही हो लुकेर बसेको चुम उपत्यका । १५ वर्षअघि मात्र विदेशी पर्यटकको लागि खुल्ला गरिएको चुम भ्याली पुग्न भने सजिलो छैन । धादिङबेसी छेउबाट सल्यानटार हुँदै आरुघाट पुगेपछि बुढी गण्डकीको तिरैतिर उत्तर लाग्नुपर्छ । पहिले पहिले आरुघाटबाटै १०-१२ …
