विरानो शहरमा कोरोना कहर

जिन्दगीको यात्रा बगिरहने खोला जस्तै रहेछ । खोलाको बग्ने मक्सद त सागर भेट्ने हुन्छ । तर जिन्दगीले सागर भेट्छ कि भेट्दैन निश्चित नहुँदोरहेछ । बीचमा हजारौं बाधा, व्यबधान र बाध्याताहरूलाई पार लगाउनु पर्ने रहेछ । 

कोरोना भाइरस (covid 19) को आतंकले आफ्ना परिवारलाई समेत विच्छेद गराएर एकै ठाउँ गुम्सिएर बस्न बाध्य पारेको छ । यो परिवेशमा रोजी रोटीको लागि विदेसिने हामी जस्ताको पीडा झनै भयावह छ । हामी परदेशी मजदुरहरू एउटै साँघुरो कोठामा कोचिन बाध्य छौं । मानाै हामी एउटा अघोषित जेलमा छाैं । सरकारले लकडाउनमा बाहिर ननिस्कन उर्दी जारी गरेको छ । उल्लङ्घन गरेमा सजाय पाइन्छ ।  

अहिले यहाँ सुन्यप्राय: छ शहरहरू, गाउँहरू । सुनसान छन् छिचिमीरा झैं सवारी साधनहरू गुड्ने मैदान जस्ता चाक्ला सडकहरू । सँधै भीडभाड हुने पार्कहरू, सपिङ मलहरू, चोक-गल्लीहरू, होटल रेस्टुरेन्टहरू, सरकारी कार्यालयहरू, सबै जातजातिका धर्म सम्प्रदायका गिर्जाघरहरू पनि सुनसान छन् । विरक्तलाग्दा दृश्यहरू देखिन्छन् । रंगीचंगी ड्रेस लगाएर हिंड्ने स्कूले नानीहरू पनि देखिंदैनन् । सबै-सबै घरभित्रै नजरबन्दमा छन । मान्छेदेखि मान्छे डराएका छन् ! 

 दु:ख पीडा त आ-आफ्नै हुन्छन् । हाम्रो भने स्थिति अलि फरक छ । कम्पनीले कहिले ड्युटी जा भन्छ । कहिले नजा भन्छ । कम्पनीको यो प्रवृति देख्दा रिस पनि उठेर आउँछ । तर पनि घुँडा टेकेरै भए पनि आदेशको पालना गर्नै पर्‍यो । सेक्युरिटीमा काम गर्नेहरूको अवस्था झनै नाजुक छ । हप्तामा चार दिन अनिवार्य ड्युटी गर्नु पर्छ । कम्पनीले आवश्यक सुरक्षा सामग्रीहरू पनि दिएको छैन । मास्क बजारमा पाईंदैन । 

बजारहरू आंशिक मात्र खुलेका छन् । त्याे पनि सीमित मात्रामा खाद्यान्न पाइने पसलहरू मात्रै । महंगीको कुरा गरिसाध्यै छैन ।  खाद्यान्न किन्न जान पनि साह्रै गाह्रो छ । हरेक ठाउँमा शरिरको तापक्रम नापिन्छ । जताततै प्रहरीको गस्ती छ । कतै निस्किए पुलिसले समातिहाल्छ । शरिरको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउनको लागि रसिलो पोसिलो खाना खाने भन्छन्। तर यहाँ हामी दाल र भातमा सीमित छौं । त्यही पनि पाएका छाैं भन्नुपर्याे ।

कम्पनीले केही बेइमानी गरेको भेटिए विदाको समयमा Basic तलब पनि नदिने भनेर हस्ताक्षर गराएको छ । कहिले Non Paid Leave राख्छ । तावाबाट उफ्रेको माछा भुंग्रोमा परे जस्तै अवस्था छ अहिले हामी परदेशीको लागि । यस्सो हेर्दा लाग्छ जीवन केही छैन ।

हाम्रो हालत यस्तै छ । कोठामा कोचिएर बस्यो । कोही तास खेल्ने, कोही लुँडो खेल्ने , कोही फिल्म हेर्ने । कोही गीत गजल लेख्ने । कोही कविता लेख्ने । कोही युट्युबमा लोक दोहोरी हेर्ने । कोही नाफाको जिन्दगी हो भनेर रक्सी खाने । कसले सक्छ र हामी नेपालीलाई !!

तर पनि पीडा त आफ्नो ठाउँमा छँदैछ । महिनामा पुराका पुरा काम नपाएपछि तलब पुरै आउने कुरै भएन । यसरी घरको समस्या कसरी टार्ने ? बैंकको किस्ता कसरी तिर्ने ? नानीबाबुको स्कूलको फि कसरी तिर्ने ? बुढाबुढी भइसक्नुभएको बुबा-आमालाई के खर्च पठाउने ? 

आफनै देशको आर्थिक अवस्था चौपट हुँदा झनै मन दुखेर आउँछ । यहाँ विदेशीलाई हेर्ने दृष्टिकोण नै फरक छ । अर्काको छोराछोरी ‘मरून् कि बाँचुन्’ जस्तो केही मतलब छैन । यो सम्झँदा लाग्छ कोही पनि दाजुभाइ दिदीबहिनीले परदेशिन नपरोस् ।

 डम्बर थामी ‘अनुपम’ 

बहराइन

मेरो लकडाउन उल्लङ्घन

सरकारले तोकेको लकडाउनको पहिलो सात दिनको आज सातौं दिन । भोलिदेखी फेरि अरु आठ दिनको क्वारेन्टाइनमा बस्नु पर्नेछ । तर यो आफ्नै लागि हो । आफ्नाे स्वास्थ्य र सुरक्षाको ख्याल त गर्नै पर्यो । 

यतिबेला कोही कता, काेही कता छाैं । परिवार एकै ठाउँमा भएको भए मनमा ढुक्क हुन्थ्यो । तर समय र परिस्थिति त्यस्तै पर्याे । अचानक भएको लकडाउनका कारण परिवार छरपस्ट छ  । जहानसँगै नभएकाले म पनि आमा बुवासँग क्वारेन्टाइनमा छु, भैसेपाटी चुनिखेल तिर । मेरो खास बसाईं इमाडोल हो । टाढा भएपछि सम्झना पनि आफ्नैको हुने ! डेरा होस् या मान्छे । यस्तो बेला टाढा पुगेकी श्रीमतीको सम्झना त छदैंछ, त्यसमाथि घरै मानेर बसेको डेराको पनि उस्तै चिन्ता हुँदाेरैछ ।अनि फेरि डेरामा चोरी भयो कि, बरन्डाका दुईचार वटा फूलका गमलामा पानी पो सुक्यो कि ! चिन्ताले कहिल्यै नछोड्ने रहेछ हामी मान्छेलाई ! यही चिन्ताले लखेटैर आज भैसेपाटी देखि इमाडोलसम्म हिडेरै जाने विचार सहित निस्किएको थिए।

यो भन्दा अगाडि पनि एकपल्ट हामी दाजुभाइले लकडाउनको उल्लंघन गरिसकेका थियौ । तर आज चैं म एक्लै थिए लकडाउनको उल्लंघनकर्ता । खेत, कुलो, गल्ली हुँदै भित्री बाटोबाट इमाडोल पुग्न १ घन्टा ४५ मिनेट लाग्यो । 

अघिल्लो पटकको तुलनामा लकडाउनको उल्लंघन गर्ने आज कमै देखिए । मुस्किलले ७ किलोमिटरको यात्रामा १२/१५ जना मान्छे मात्रै देखे मैले । म आफू सचेत नागरिक भएर पनि यसकाे पालना नगरेकाले मनमा अलिकता  हिनताबोध भएकै हो । 

बाटो यतिसम्म चकमन्न थियो कि, हिड्दा खेतमा भ्यागुता ट्वार ट्वार गरेको प्रस्टै सुनिन्थ्यो । बाटोमा हिडिरहेका मान्छेका एक आपसमा कुरापनि प्रस्टै सुनिने – खोरमा भएका दुइटा बंगुर सकिसक्यो रे, अब ८ दिनमा त खोरै रित्तिने भयो ! मनमनै सोचे – हुनेले त दुईचार ओटा के दसओटा नै सकाउलान्, नहुनेले के खालान ?

बाटोमा तरकारी किन्दै गर्दा छेउका दुईजनाको गफ चैं यस्तो थियाे – बुझिस्, यो कोरोना त हरियो खोर्सानी र केरा खायो भने लाग्दैन रे । मैले मनमनै सोचे, धन्न यिनीहरुले राम्रै कुरा खान सल्लाह दिएछन् । इरानमा जस्तै बिषालु रक्सी र मेथानल खाने सल्लाह त दिएका छैनन् । 

पौने दुईघन्टामा म इमाडोल, डेरामा पुगें । त्यत्रो चहलपहल हुने घर पुरै खाली । दुई परिवार मात्रै रहेछन् । सिधै ढोका खोलेर पहिले गमलामा आँखा पुर्याएँ । सुकेर खङ्ग्रङ्ग भए होलान् भन्या त ठिकै रैछन । तैपनि मन मानेन । तिर्खाए होला भनी पानी दिए । हामी त लकडाउन भए पनि टन्नै खाएर बसेका छौ । यिनलाई पनि त खाना चाहियो । 

अनि यसो छतबाट बाहिर हेरे । छेउको घरको झ्यालमा आँखा पुगे । त्यहाँ तीनजना बुढाबुढी बस्थे । उनीहरुको दिन कसरी बित्दै होला जस्तो लाग्यो । अलिकति करेसाबारी हुने मेरा बाआमालाई त गेट बाहिर जान नपाएर छट्पटी भएको छ, झन् यी बाआमालाई कति गार्हो भएको होला ! आज यहाँका बाआमाहरू झ्याल बन्द गरेर भित्रै बस्नुभए जस्तो लाग्यो । कालगतिले मर्नु र अकाल मै मर्नुको पीडा थाहा भएरै त होला, मेराे डेरा वरिपरिका पसल पनि एक दुईटा मात्रै खुलेका रहेछन् । ती पसलमा पनि डोरी टाँगेर एक अर्कासँग नछाेइने गरि परैबाट सामान किन्नु पर्ने गरि सिमाना तोकिएको छ । कसैले कसैलाई नछाेउन् भनेर रेखी कोरेरै उभिने दायरा पनि तोकिएको रहेछ । 

यस्तो लाग्याे, मान्छेको मनमा त्रास डरले नराम्ररी बास गरेको छ । जसले जसलाई पनि शंकाको नजरले हेर्न थालेको जस्तो । बाटोमा तर्किदै टाढिदै परपर भएजस्तो, चिनेकाे पनि नचिने झै गरेजस्तो । यस्तै अनुभूति भयो आज मलाई । तर यति हुँदाहुँदै पनि भोलिको सुखद बिहानीको आशाले आजको यो कठोर नियम पालनामा मान्छे रमाएकै छ ।

गाेविन्द गुरागाईं

ईमाडोल ललितपुर

१६ दिनदेखि काम गर्ने ठाउँमै

नमस्ते, म दुर्गा वाम्बुले राई । हाल दोहा कतारबाट । म यहाँ सेक्युरिटी गार्डको काम गर्छु ।  

म अहिले काम गर्ने ठाँउभित्रै बसिरहेको छु  । यहाँ म अरु नेपाली, बङ्गलादेशी ,भारतीय,पाकिस्तानी र युगान्डाका साथीहरुसँगै बसेकाे छु । हामी यसरी कार्यालयमै बसेको आज १६ दिन भयो । आजबाट फेरि १४ दिन लकडाउनको समय बढाइएको छ भन्छन् ।

पहिलो पल्ट लकडाउन हुने दिनमा हामी करिब ६ बजेतिर काम गर्ने ठाँउमा पुगेका थियाै ।त्यहाँ जताततै प्रहरीकै गाडीहरू देखिएका थिए । होइन के भएछ भनेर एकछिन त अचम्ममा परे । तर कुरा बुझ्दै जाँदा त कोभिड १९ को कारण बन्द गरिएको रैछ ।

त्यसपछि हामीले प्रहरीलाई  सोध्याै – ‘हाम्रा साथीहरुले रातभरि काम गरेका छन् । हामी उनीहरुलाई पालो दिन आएका हाै हजुर । भित्र जान मिल्छ?’ 

‘जान मिल्दैन’ प्रहरीले भन्नु भयो । 

हामी क्याम्प फर्कियाैं ।  केही समयपछि क्याम्पबोस आउनु भयो र फेरि काममा जानुपर्छ भन्नुभयो । हामी फेरि गयौं । यतिबेला भने प्रहरी जवानले हामीलाई भित्र जान दिनुभयो । राति काम गरेका साथीहरू क्याम्प फर्किन पाउनु भयो । अब छिर्न त छिरियो भरे जान दिने हो कि हैन भन्ने चिन्ता थियाे । 

नभन्दै बेलुका प्रहरीहरूले हामीलाई क्याम्प फर्किन दिनु भएन । र अहिलेसम्म पनि हामी यही भित्रै छौ । अहिले काम छैन । खानपानको व्यवस्था कम्पनीले नै गरिदिएको छ । सुरु सुरुमा त कस्तो कस्तो लागिरहेको थियोे । तर अहिले बाहिरको अवस्था सोच्दा हामी अरु भन्दा सुरक्षित ठाँउमा बसिरहेका छौं भन्ने अनुभव भएको छ । 

के गर्नु , यस्तै रहेछ जिन्दगी ! कहिले उकाली कहिले ओराली । देश परदेश जहाँ भए पनि हामी सबै आ-आफ्नो स्वास्थ्यको ख्याल राखाैं है । भिड भाडमा नजानुस् ल ।  

दुर्गा वाम्बुले राई

मलेसियाबाट लकडाउन डायरी

17 मार्च 2020 

सदाझैं विहान सात बजे ड्युटी गईयो। कोरोनाको गपिस पुरानै भैसकेको थियो। नयाँ नयाँ कुराहरू थपिदै थिए। मैले सुने मलेसिया भोलिबाट लकडाउन गर्ने घोषणा भयो रे ! सरकारले त गर्यो अब कम्पनीले के गर्ने हो भन्ने द्विविधा थियो। बन्द होला भन्ने अलिकती पनि लागेको थिएन । यस कम्पनीमा काम गरेको ९ बर्ष भयो । तर यहाँको चाडपर्बमा एक दुईदिन भन्दा बढी बन्द भएको थाहा थिएन । चौध दिन कसरी बन्द गर्ला भन्ने थियाे । तर सरकारको निर्णय कम्पनीले नमान्ने कुरै भएन । बेलुकी ६ बजे मेनेजमेण्टबाट खबर आयो ‘भोलि १८ मार्च देखी ३१ मार्चसम्म कम्पनी बन्द । सबैजना सुरक्षित होस्टेलमै आराम गरेर बस्नुहोला ।’

लकडाउन भनेपछि सबैका कान ठाडा भए । सबैको मस्तिष्कले एउटै कुरा सोच्यो यो बन्द भरि खानाको जुगाड कसरी गर्ने !  भोलिबाट के होला ! पाउला कि नपाउला ! सबैका पाइला रासन दोकान तिर लम्किए र पसलमा भएका करिब १०० बोरा चामल १० मिनेट भित्रै रित्तिए । मैले पनि २ बोरा उठाए । यतिभए एक महिना बन्द भए नि भोको नमरिने अडकल काटेर । अब तरकारीको जुगाडमा लागियो ।

फेमिलि स्टोरमा यति भिड थियो कि त्यहाँ सामान भन्दा धेरै मान्छे थिए । सब्जि राखेका र्‌याकहरु एक्कैछिनमा यसरी रित्तिरहेका थिए , मानौ कुनै अदृष्य शक्तिले त्यहाँबाट सबै चीज अलप गराउँदैछ । केही सब्जिहरू उठाएँ । केही उठाउँछु भन्दाभन्दै पालै नआइ सकियाे । दाल जम्मा एक प्याकेट भेटियो । त्यो पनि प्याकेट फुटेर रहेको रहेछ । धन्न ! यही पनि भेटियो । अब पालो थियो बिल तिर्ने ।  बाफरे बाफ ! आज यहिँ बाह्र बज्छ जस्तो लाग्याे । तरकारीको ठेला लाईनमा लगाएर बसेँ । कछुवा गतिमा लाईन सर्छ । एउटैले १७ दिनको समान उठाएको थियो सुस्त त हुने नै भयो । करिब ३ घण्टा लाईन लागेपछि बल्ल पालो आयो । पालाे आयो, यसैमा खुशी हुनु थियो।

लकडाउनको पहिलो दिन सबैतिर सुनसान थियो । मान्छेको चालचुल थिएन । हामीलाई पनि बाहिर जाने अनुमति थिएन। निस्कन पाइन्थ्यो त केवल खाद्यान्न सामग्री ल्याउन । त्यो पनि गेटपास लिएर । एउटा रूमबाट एकजना मात्र । होस्टेलको बरण्डाबाट यसो नियाल्छु बादल आफ्नै चालमा हिँडिरहेको छ । त्यो भन्दा तल चराहरू स्वतन्त्र निस्फिक्री उडिरहेका छन्  । उनीहरूलाई कसैको डर छैन । किनकि आज मान्छे भित्र छ।

यो पृथ्वी मान्छेको अधिनमा छ तर त्यही मान्छे आज लाचार छ । एउटा यस्तो सुक्ष्म जीव, जुन आखाँले देख्न सम्म सकिँदैन त्यसैले मान्छेलाई उसकाे हैसियत देखाइदिएको छ । र  चिच्याई चिच्याई भनिरहेछ ‘हे मान्छेहरू हो ! तिमीहरूले कहिले पनि आफूलाई सर्वशक्तिमान नठान । तिमीहरूभन्दा पनि माथि कोही छ ।’ 

हाम्रो दैनिकी फेरियाे । बिहान उठ्ने, खाना बनाउने खाने अनि फेरी बेडमा पल्टिने । रातभरको सुताई अनि दिनभरको पनि सुताईले शरिर कामले थकित भए भन्दा बढी गल्दो रहेछ । सामजिक सञ्जाल फेसबुक, ट्विटर, युट्युब, टिकटक कति हेर्नु ।  फेरि फेसबुक पनि धेर गुलियाे भो र तितो हुन थाल्यो ।

लकडाउनको आठौं दिन सरकारबाट अर्को घोषणा भयो,कोरोना भाइरस संक्रमिकम नभएकाले लकडाउनको समय १४ दिन थप्ने। समाचार सुनेर खुईया… लामो सास तान्न बाहेक हामीले गर्न सक्ने केही छैन । बाँकी भगवान भरोसा ।

रमेश पाण्डे

मान्छे हुन सकौं

यतिबेला मलाई एउटै कुराले खुशी बनाइरहेको छ, त्यो हो प्रकृति । वर्षौं, या भनौं पुस्तौंदेखि हामीले निचरिरहेको प्रकृति आज फक्रदै गरेको महसुस हुन्छ । हिमाल आज हामीलाई हेरेर हाँसिरहेको झैं लाग्छ । चराहरु बिहान बेलुकी चिर्बिर चिर्बिर गरेर जिस्काइ रहेझैं लाग्छ । आज बल्ल हावाले पनि सास फेरे झै लाग्दैछ । रातमा आकाशको जून र ताराहरु चम्केको हेर्दा समय बितेको थाहै हुँदैन । लाग्छ, बल्ल वसन्त आएको छ वातावरणमा । 

यही बेला मन खिन्न पनि छ । पैसा नभएर पशुपतिमा दाहसंस्कार हुन नसकेको खबर पढेर मन विक्षिप्त भएको छ । दिनभर ज्याला मजदुरी गरेर आफ्नाे र परिवारको पेट पाल्ने मजदुर र उनको परिवार भोकै हुनु परेको सुनेर मन खिन्न छ । यस्तो कथाको लिस्ट बनाउने हो भने एउटा सिंगो किताव तयार हुन्छन् । अनि मनमा प्रश्न उठ्छ, के का लागि राज्य ? के का लागि सत्ता ? के का लागि ठूला ठूला महल ? के का लागि चौडा चौडा बाटा ? के का लागि हजारौं फिटको उडान ? 

आज कोरोनाले धेरै प्रश्न उब्जाएको छ । जीवनमा सबै भन्दा ठूलो के रहेछ ? अमेरिका, चीन, इटाली, जस्ता संसारका बलिया देशको तागत के रै’छ त ? बेलायतका राजकुमार र प्रधनामन्त्रीको शक्ति के रै’छ त ? त्यो फुटपाथमा सुत्ने रंकको कमजोरी के रै’छ त ? को बलियो रहेछ ! अनि को धनी रहेछ त ! 

आज हामी सबै कंक्रिटको खोरमा थुनिनु परेको छ । अनि चराहरु खुला आकाशको राजा भएका छन् । अनि हामी ? हामी चैं सबै हुन सक्यौं, मानव बाहेक । 

मलाई अरु केही अपेक्षा छैन । कोरोनाको त्रास सकिएपछि हामी मान्छे हुन सकौं । आफ्नो, आफ्ना अनि मान्छेका लागि बाँच्न सकौं । बस् यत्ति भए पुग्छ । 

आजलाई मेरो मनको कथा यत्ति नै ।

सुवोध अधिकारी 

जय संगीत

“के छ ? अचेल कता गायब भईस्?”

“म आजकल ‘सेल्फ – क्वारेन्टाईन’मा छु यार! अलिदिन निस्कन्न होला!”

प्रायजसो यस्तै बहाना हुन्थ्यो मेरो, बाहिर निस्कनको अल्छिले। 

‘बिनाकारण कता/किन निस्कने?’ भन्ने हुन्थ्यो।  हुन त एकदमै नियमित फोन गर्ने र सम्झिहाल्ने साथीहरु त्यति नभएपनि कहिलेकाँही झुक्किएर ट्रंकल आउँदा मेरो जवाफ यही हुन्थ्यो । आजभन्दा महिना दिन पहिले लकडाउन नहुँदै पनि। उति बाहिर फेर डुल्ने बानी नभएकाले, प्राय घरमै हुन्थे म। ‘लकडाउन’ भयो। त्यस पछि त घर बाहेक अन्तको कल्पनै भएन, चाहेर पनि। त्यसपछि त सबैलाई भन्न थाले – ‘घरमै बसौं, स्वस्थ्य रहौं!’ 

बिहानीपख कहिलेकाँही मुड बन्छ, एक्सरसाईज गरुँ, योगा गरुँ । तर मन थीर रहे पो गर्नु। गीत/संगीतमा ध्यान तान्न खोज्छु । केही न केही गर्न खोज्छु । म संगीतकाे विद्यार्थी त्यसैले उबेला सिकेका संगीतका ताल, बन्दिससँगै रागहरु र नारायण गोपालका सुमधुर गीतहरु सम्झेर पुन: प्रयासका लागि तयार हुन्छु। संगीतले मुड फ्रेस बनाउँछ भन्ने मलाई लाग्छ । संगीत पनि एकप्रकारको ध्यान नै हो। त्यसैले  ग्रुपच्याटमा पनि प्राय यसरी नै भुलिरहेकाे हुन्छु ।

 ‘वनको बाघले भन्दा पहिला यहाँ मनको बाघले नै खान्छ कि!’ भन्ने खालको वातावरण अहिले बनिरहेको देख्छु । त्यसैले चिन्ता लिने, डर त्रासमा रहनेभन्दा स्वयंलाई घरभित्रै भुलाउनेतिर लाग्नु नै उत्तम हुने रहेछ । यो बेला घरमै बसिहँदा म पनि विगतका भन्दा फरक तरिकाले दिन बिताउने कोशिस गरिरहेको छु। नयाँ पुराना पत्रपत्रिका, पुस्तक, उपन्यासहरु अनि राम्रा चलचित्रहरु हेर्दैछु । 

अलि अस्तितिर स्व. मदनमणि दीक्षित सरको ‘माधवी’ उपन्यास हेरेर नकिनि फर्केकोमा अहिले पछुतो लागिरहेको छ। ‘लकडाउन’ खुलेपछि किन्ने सोचमा छु। 

टिभीबाट साह्रा विश्वलाई नियालि रहँदा हाम्रोतिर हाम्रा शासकहरुको अज्ञानी हर्कतले चिढ्याउँछ। गिरिरहेको अर्थतन्त्र, व्यापार व्यवसायसँगैं मजदुरी गरी खाने आम मानिसहरुको दैनिकी पनि बिग्रदो छ। काम र दामको अभावमा त्यो २ छाक पनि घट्दो छ। अलि अस्तितिर म स्वयंको पनि चामल चुल्होको गुजारो टार्न हम्मे हम्मे परेको यथार्थ कसैलाई थाहा छैन। मध्य शहरमै यस्तो अवस्था छ । खिन्न हुन्छु । आँफैंलाई सोध्छु, आखिर कहिलेसम्म यस्तो?

जित्न त हामी यो समयलाई अवश्य जित्नेछाै नै। तर त्यतिबेलासम्म यो ‘लकडाउन’लाई कस्तो बनाउने आँफैंमा भर पर्ने कुरा हो। जस्तो बनायो त्यस्तै बन्ने त हो !

जय संगीत

बिमल लामा

पोखरा-२६, कास्की

भाँडो जिन्दगी

जिन्दगी व्यस्त व्यस्त चल्दै थियाे। कहिले त लाग्थ्यो कुनै लामो विदा मिलोस् अनि बाँकी रहेका सबै काम सकाैं । 

यस्तै लामो विदा मिलेको छ अहिले । बिहान बिहानै पाँचै बजे कुद्नु पर्ने बाध्यता अहिले मसंग छैन । ‘बिहान ५ बजे गएकी छोरी बेलुका ९ बजे घर आउँछे’ भन्ने सुन्नु परेको छैन । तर दिन भर बाहिर डुल्ने अनि आफ्ना कुरा अरुलाई सुनाउने बानी परेको मास्टरी पेशा गर्ने मलाई घर बस्न के नै मजा लाग्थ्यो र !  तैपनि मेरा यी दिनहरू, थाँती रहेका अपुरा कामहरु पुरा गर्दै बितिरहेको छ । 

हेर्ने कथाको ‘दैनिकी’ लेख्नेवाला सुरुवात राम्रो लाग्यो । अनि म पनि बसेँ केही लेखौँ न त भनि भाँडो –(ल्यापटप) अगाडि । दिमाग यसै पनि कता कता डुलिनै रहेको थियो । 

बिहान ८ बजे कफीको सुरुप्पसंगै भाँडो (ल्यापटप) अगाडि बसेर दिन सुरू हुन्छ । अनि यहीं भाँडोसंगै दिन बित्छ । बाबा कोठामा आएर भन्नु हुन्छ “थाकेन भनेको । कति बसेको थच्चक, मलाई कस्तो उकुस मुकुस भयो । कसरी सकेको के बस्न ?” म मुस्कुराउँछु मात्र ।

यति धेरै काम थाँती रहेका थिए कि यो लकडाउन मलाई बरदान झै भएको छ । तर अल्छि त लागि हाल्दो रैछ। गीत सुन्यो । फेरि भाँडोतिरै आँखा दाैडायो । योबेला मैले नेपाली फिल्मका गीतहरु धेरै सुनेँ । युट्युवमा आएका नयाँ नयाँ नेपाली फिल्महरु पनि हेर्न भ्याएँ । थियटर मलले प्रत्येक दिन साँझ ५ बजे पहिला मञ्चन भएका नाटकहरु फेसबुकमा लाइभ दिने रहेछ, त्यो पनि हेर्छु । आज ‘शकुन्तालाको औंठी’ आउँदैछ । म जस्तै नाटकका पारखीहरू कोही हुनुहुन्छ भने यो लाइभ मञ्चनबाट लाभ लिनसक्नुहुन्छ है ।

हाम्री आमाले सधैं हात धो ! हात धाे ! हात धोएरमात्रै भान्छा छिर् भनेर कराउनु हुन्थ्याे । अहिले सम्झन्छु, कति महत्वपूर्ण रहेछन् आमाका कुराहरु । हामी पढेलेखेका भनेकाहरुको दिमाग भन्दा त नपढेकी मेरी आमा निकै ज्ञानी पो रहिछन् । 

दिमागमा परिक्षाको त्रास पनि छ । बैशाख ३ गतेदेखि परिक्षा पनि छ । पढ्न खोज्छु दिमाग कता पुग्छ पुग्छ । यसो Carl Roger र Sigmud Freud को सिद्वान्त हेर्न खोज्यो दिमागमा अर्कै कुरा आउँछ । जाँचको बेलामा सबै बिद्यार्थीहरुलाई त्यस्तै हुँदो हो ।  तर फेरि पढ्नु त पर्छ नै । फेरि भाँडो तिर आँखा डुलायो, टुङ्ग नोटिफिकेसन आउँछ । अनि साथीसंग गफिन थाल्यो । कति पढिस् बाट सुरु हुन्छ वार्तालाप । अनि कता मोडिन्छ कता । यो सामाजिक सञ्जालले पनि दिन कटाउन कति सजिलो बनाएको । साथीहरुसंग अनि आफन्तसंग मज्जाले गफियो । यस्सै समय जाने । आफ्ना स-साना इच्छा पुरा गर्ने, फरक र नयाँ नयाँ खानेकुरा पकाउने, खाने यस्तै छ दिन । बिल्कुलै फरक प्रकारले दिन बित्दैछ । 

अहिलेको यो समयमा मैले मेरो एउटा पुरानाे बानीलाई निरन्तरता दिन थालेको छु । नयाँ बानी त नभनौँ, पुरानै हो ! तर शैली नयाँ ! हा.. हा… कत्ति न के के गरे जस्तो के !!  कुरा के भने नि: आज भोलि “रामलाल जोशी”को “सखी” पढ्दैछु, त्यसकै अडियो बनाउँछु अनि साथीभाइलाई पठाउँछु । दिनको ३० मिनेट यसैलाई छुट्याउँछु । पढ्ने रेकर्ड गर्ने पठाउने । कति मज्जा !!

सबै भन्दा मज्जाको समय त बेलुका ९:३० बाट सुरु हुन्छ । यो भिडियो कन्फेरेन्सको समय हो । हामी ८ जना साथीहरू सधैं यही समयको प्रतिक्षामा हुन्छाैं ।  के के कुरा । अनि कति कति हाँसो । हाँसेरै रातको १२ बजाउँछौँ । दिन दिनै भेटेर कुरा गर्ने आफ्ना प्रिय मानिसहरुसंग यसरी कुरै मात्र गर्न पनि आनन्द आउँदो रहेछ । 

यस्तै नै छ, भाँडो जिन्दगी । बिहान उठे देखि बेलुकी, अझ नसुतुन्जेलसम्मको साथी भएको छ यही भाँडो । 

लक्ष्मी बखाद्यो

असिस्टेन्ट प्रोफेसर, काठमाडौं स्कुल अफ ल

जापानबाट एउटा कलमी जँड्याहाको डायरी

आफूले टेकेको धर्ती भासिएजस्तै लाग्छ हिजोआज।आफै रमाएको आकाश टाढिए जस्तै लाग्छ किन किन । पारि क्षितीजमा आगलागी भई चराहरु आत्तिएर चिर्बिराए जस्तै हुन्छ यो मन।अनि ईन्द्रेणीका सातै रङ्ग लुटिए जस्तै लाग्छ धर्तीबाट। यो खुला आकाश,यी थुम्के पहाड,यी निला समुन्द्र ,यहाँका सारा मानव बस्तीहरु आक्रान्त छन् अचेल दिनदहाडै।

आफ्ना आँखै अगाडी काल मडारिरहेको छ।मृत्युले नङ्ग्रा फिजारिरहेको छ । घरदेश अनि परदेशहरुमा धेरै जिन्दगीहरु रित्तिसके। कति रित्तिने लाईनमा उभिरहेछन्। यो क्रम निरन्तर जारी छ पुरै ब्रह्माण्डमा। कसैका भगवान पनि महशुस भएनन्, प्रकट पनि त भएनन् यो सन्नाटामा । हिजो पुरै हिन्दुहरु मन्दिर धाँउथे, क्रिश्चियनहरु चर्च, मुस्लिमहरु मस्जिद अनि बुद्धिष्ट गुम्बाहरुमा पाठ पूजा गरिरहन्थे। आज तिनै साराका सारा भगवानहरु पनि लकडाउनमा छन् । मृत्युपछिको सन्नाटा जस्तै देखिन्छ यो मानव भवसागर।

कता कता काममा नगई पनि नहुने रैछ यो परदेशमा। जाँउ त कालले कुनबेला चड्कन हान्छ थाहा छैन मलाई।यस्तै छ परदेश । यहाँ मेरो रहर र खुशि चल्दैन । हप्तामा पाँच दिन, त्राहिमाम् हुँदै अफिस जा ! कोरोना कहरमा काम गर ! डरलाग्दै घर फर्कि। हैट् यतिबेला सम्झन्छु यमराजकै पन्जामा पो छु कि म कतै। बाँकी दुई दिन मेरो लागि छुट्याईदिएको छ सरकारले ।

सामाजिक सन्जालको अधिकतम् प्रयोग गर्ने मानिसहरु मध्ये म पनि एक पर्ने गर्छु। पलपलको सामाजिक घटनाक्रमहरुलाई नियाल्दै मस्तिष्कको आयतनलाई बिस्तार गर्दै कम्प्युटरका किबोर्डहरुमा यी मेरा औंलाहरु बजार्नै पर्छ हरेक पल। नत्र मिठो निन्द्रा पनि त आउँदैन कुनै दिन। कामको बोझ, बेफुर्सदिलो यो जीवनभित्र केही न केही त लेख्नै पर्ने दैनिकी बनिसकेको छ मेरो । जसरी जँड्याहरुलाई हरेक दिन जाँड नपिई निन्द्रा लाग्दैन त्यसरी नै म कलमी जँड्याहा बनिसकेको छु। लामो समय देखि लेखिरहेको छु ।

जापानको बसाई जिन्दगीमा पलपल डर त्रास छ कोरोनाको।जीवनको के टुङ्गो ! कहिले अस्ताउने हो । यस्तै त्रासलाई आशमा बदल्दै आज यो ब्यस्तताको बाबजुद पनि डायरी कोरिरहे।

मोहनप्रसाद खतिवडा

टोकियो, जापान

प्रहरीको ड्युटी

म प्रहरीसेवाको मान्छे । तालिमको बेलामा हामी सबै प्रशिक्षार्थीलाई अनिवार्य डायरी लेख्न लगाइन्छ । समय-समयमा चेक पनि गरिन्छ । डायरी नियमित नलेख्नेलाई सजायँको भागिदार समेत बनाइन्छ । तालिमको समयमा चाँही सजायँको डरले केही न केही लेखिन्थ्यो । तालिम सकिएपछि चाँहि त्यस्तै हो । कस्ले लेख्छ ? फुर्सद भए पनि लेख्न अल्छि लाग्ने  । यसपालि केही न केही लेख्न मन लाग्यो ।

चैतको दोश्राे साता अफिसबाट चार दिनको बिदा स्वीकृत भयो । म आफ्नै मोटरसाईकलमा पोखरातिर हुइँकिए । लामो दुरीको यात्रा । त्यो पनि बाईकमा । बेला बेलामा थकाइ लाग्थ्यो । म चियाको पारखी । बाटाका चिया पसलहरुमा बाईक रोक्थे । र चिया पिउथे । थकान मेटिएपछि फेरि बाईक कुदाउँथे । करिब सात घण्टाको बाईक यात्रापछि पोखरा पुगे । चार दिनको बिदामा एक दिन श्रीमतीसंग र बाँकी दिन गाँउमा बुवा-आमा दिदी र छोरीसंग बिताएर फर्किने योजना थियाे । तर गाँउ जाने सक्ने अवस्था भएन । साँझ कोरोना भाइरसको महामारीका कारण चैत ११ गते बिहान ६ बजे देखि लागू हुने गरेर नेपाल सरकारले लकडाउनको निर्णय गर्यो । चार दिनको बिदा पोखरामै बित्ने भयो । 

श्रीमती ड्युटी जान्थिन् । म कोठामा एक्लै । दिन बिताउन गाह्रो । याे बेला हेर्न छुटेका हेर्ने कथाका सबै भागहरु हेरेँ । सबै भागहरु हेरिरहँदा हामीजस्ता प्रहरीका कथा-व्यथाहरु पनि हेर्ने कथामा समेटिए हुन्थ्यो भन्ने लाग्यो । दु:खको कुरो । कोठामा वाईफाईको सुविधा छैन । डाटा प्याक लिँदै, हेर्दै । मोबाईलमा ईन्टरनेट साह्रै मंहगो । पैसा त एकै छिनमा चैट । चार दिनको बिदामा मोबाईलले पन्ध्र सय सकेछ । श्रीमतीसंग यही कुरामा अलिअलि ठाकठुक समेत पर्‍यो । 

चारदिनको बिदा सकियो । शाखा अधिकारीलाई फोन गरे  – “सवारी साधन चलाउनलाई रोक छ, सर । कार्यालयमा हाजिर हुन समस्या हुने भयो ।” उहाँले सहज जवाफ दिनुभयो – “प्रहरीलाई कुनै रोकावट छैन । आई.डि.कार्ड साथमा लिएर आउनु । अरु सबै कर्मचारीहरु बाहिर डिउटीमा खटिनु भएको छ । अफिसमा थौरै मात्र छौ । तपाईं पनि बाहिर खटिनुपर्ने अवस्था आउन सक्छ ।”

श्रीमतीलाई शाखा अधिकारीको कुरा सुनाए । उनी त्यही फिल्डको भएकोले कुरा बुझाउन गाह्रो भएन । घरमा आमा र बुवालाई फोन गरे । बुवा पूर्व भारतीय सेना भएकोले सुरक्षा निकायको कुरा बुझ्नुहुन्छ । तर आमाले मलिन स्वरमा भन्नुभयो – “सबै गाँउ आएका छन् । तँ र बुहारी मात्रै हो नआएको । कस्तो जागिर खायौ नि ?”  आमालाई सम्झाउन गाह्रो भयो । एक त, घरसम्म पुग्न नपाएको गुनासो । अर्को,महामारीको बेला अफिसमा हाजिर हुनुपर्ने । छिट्टै बिदामा आउने बाचा सहित बडो मुस्किलले आमालाई सम्झाएर फोन राखे । श्रीमती ड्युटीमा थिइन् । खाना बनाए । भोली चाँडै हिड्नुपर्ने भएकाले खाना खाएर सुते । श्रीमती कुन बेला फर्किइन् । पत्तै पाइन । 

भोलिपल्ट सबैरे उठे । श्रीमती ड्युटीबाट अबेर  आएकाले उठाउन मन लागेन । नुहाई धुवाई गरे र चिया बनाए र  श्रीमतीलाई उठाए । दुबै जनाले सङ्गै चिया पियौं । करिब ६ बजेतिर म काठमाण्डौतिर हुइँकिए । 

बाटाहरु सुनसान थिए । चोक-चोकमा प्रहरीहरु ड्युटीमा खटिएका थिए । सरकारको निर्देशनको अवज्ञा गरेर बाहिर निस्केका मानिसहरुलाई सम्झाउँदै थिए । सवारी साधनहरुलाई रोकेर सोधपुछ गर्थे । र नियम बिपरितका सवारी साधन र मानिसहरुलाई नियन्त्रणमा लिन्थे । चेकिङमा म पनि रोकिन्थे । आफ्नो आई.डि. कार्ड देखाउँथे । अफिसले दिएको पत्र देखाउँथे । र उनीहरुले मलाई पठाइदिन्थे । 

बाटाका चिया पसल र होटलहरु सबै बन्द थिए । थकाइ लाग्थ्यो । बाईक रोक्थे । पाउनी पिउँथे । केही छिन मोबाईलमा भिडियो हेर्थे र फेरि बाईक कुदाउँथे । भोक लाग्थ्यो । चियाको तलतल लाग्थ्यो । पसल कतै खुलेका थिएनन् । भोको पेटमै प्रहरीका अनगिन्ती चेकिङहरु पार गर्दै म काठमाण्डौ छिरे । सिधै कार्यालयमा हाजिर भए । युनिफर्म लगाए । र ड्युटीमा खटिएँ । 

लकडाउन होस् । लाईफ डाउन नहोस् । 

जय देश ।

बलबहादुर थापा मगर

बागलुङ न.पा. – १०, भकुण्डे अर्भक

गाउँको चहलपहल

कलेज बिदा भएर महिना दिनपछि घर फर्केको छु। पल्लाघरका दाजु भाउजु पनि काठमाडौं देखि घर फर्कनु भएको छ।‌ गाउँको शुन्य झुपडीहरुमा कोरोनाले चहलपहल बढाएको छ अचेल।

लकडाउनमा सबै आ-आफ्ना घरमै ब्यस्त देखिन्छन्। काेही आमाबुवालाई लामो समयपछि आफ्ना छोराछोरीसँगै बसेर मिठामिठा परिकार बनाउने फुर्सद मिलेको छ।कोही १०/११ बर्ष अघि”म यस्तो थिएँ” भन्दै फेसबुकमा फोटो अपलोड गर्दै छन् । कोही हाँस्य troll(ट्राेल) बनाउँदै कमेन्ट गरेर बितेका पललाई सम्झदै छन्। कोही लुडो, चेस खेलेर दिन बिताउँदै छन्।

यस्तो लाग्छ, लकडाउनले सहरलाई जति गाउँलाई छाेएकाे छैन । भाइबहिनीहरु बाटोमा जम्मा हुँदै खेलिरहेकै छन्। दाजु, काकाहरु जम्मा भएर कुराकानी गरेकै देख्छु । खुशीको कुरा नियमित साबुन पानीले हात धुने बानी भने सबैमा जागरुक भएको छ।


Dear Herne Katha,

म पनि याे बेला हेर्न छुटेका “हेर्ने कथा” का पुराना भागहरू हेरिरहेकाे छु ।  युट्युवमा अडियो नोबेल बुक सुनिरहेको छु । कहिले साथीहरुसँग भिडियो कल गर्दै, घरमा दिदिबहिनिहरुसँग हाँस्दै रमाइलो गर्दै दिन बिताउँदै छु। साथै कुनै समय फूल रोपेर र कुनै समय बारीमा तरकारी गोडेर आफूलाई ब्यस्त राख्दैछु। एकछिन टिभी हेर्छु, एकछिन मोबाइल चलाउँछु। बिहानको सूर्य उदाएसँगै हरेक दिन केही नयाँ गरूँ कि भन्ने सोचमा दिनभर उट्पट्याङ  काम गर्दैछु ।

आज मैले ४/५ बर्ष अघि खेलेको खेल गट्टाकाटी पनि खेँले । २ बर्ष अघिदेखि नदेखेको साथी ‘बर्षा’लाई भेँटे । खुशी छु -लकडाउनले स्कुलको रमाइलो झणको याद दिलाएको छ।

घरि-घरि मनले उट्पट्याङ कुरा पनि सोच्न भ्याउँछ ।आफूलाई कोरोना लाग्ला कि नलाग्ला ! नेपालको अवस्था के होला !सबैलाई कोरोना लाग्याे भने ! अनि झसङ्ग हुन्छु र भन्छु – सर्तक भए अवश्य कोरोनालाई हराउन सकिन्छ। अझ छिमेकीहरुले ‘काल आए यसै नि मरिन्छ’ भन्ने गरेको सुन्छु । हाँसो पनि लाग्छ। आखिर आत्मविश्वास नै ठुलो कुरा हो । छिट्टै बाँकी लकडाउनका दिनहरु बिताएर आफ्नो दैनिकीमा फर्किन पाइयाेस्

सजना पाण्डे 

राप्ती, चितवन

पुराना याद बटुल्दै

लकडाउन भएको पनि हप्ता दिन भन्दा बढी भैसकेछ । सुरु सुरुमा त दिन काट्न असाध्यै गाह्रो । दिन पनि हप्ता जस्तो लाग्ने । केही न केही निहुँ पारेर बाहिर हिडिरहन मन लाग्ने । तर भनिन्छ नि, मानिसले आफू अनुरुपको वातावरण आफै सृजना गर्छ भनेर । त्यस्तै आज भोलि मेराे दिन पनि सजिलाे हुँदै गएको छ ।

सँधै सहरको गाईंगुईं, मानिसहरुको दौडधुप, तँछाडमछाडमा हराउने बानी परेकाले केही दिन एक्लिए जस्तो महसुस भएकाे थियाे । तर मन आफैं रमाउन सिक्दो रहेछ । शान्त वातावरणमा चरा चुरुङ्गीको आवाज सुनेर बसिरहँदा कता कता निकै मीठो अनुभव मिल्दो रहेछ ।

लेख्न छोडिसकेको बानी पनि लकडाउनले जगाइ दिएको छ। फाट्टफुट्ट कविताहरु लेख्न थालेको छु । हराइसकेको पुस्तक पढ्ने बानीले फेरि निरन्तरता पाउँदैछ । धेरैजसो समय घर बाहिर बिताउने अनि घर पस्दा मोबाईलमा हराउने बानीले गर्दा आफ्नै परिवारसंग टाढा भए झै लाग्थ्यो । तर लकडाउनको यो बेला धेरै भन्दा धेरै समय परिवारसंग कुरा गर्दै, मिलिजुली काम गर्दै बितिरहेको छ ।

पुराना साथीभाइसंग पनि सामाजिक संजालमा कुराकानी बाक्लिएको छ । पुराना मिठा यादहरु बटुल्ने माध्यम बन्न पुगेको छ लकडाउन । घरमै ब्यायाम र योग गर्न थालेको छु । त्यसैले यो लकडाउन प्रकृतिलाई आराम मात्र नभएर, मेरा आफ्ना टुटे फुटेका नाता, खराब आनीबानी सुधार्ने सुनौलो मौका पनि बनेको छ।

सुमन भट्टराई

गल्याङ, स्याङ्जा

तिमी वारि म पारि बिचैमा पापी कोरोना

आज पनि बिहान पाँच बजे नै अलार्म बज्यो, निन्द्रा खुल्यो। यता उति हेरें सबै साथीहरु मस्त निन्द्रामै थिए। कम्पनिले काम बन्द गरेको हप्ता दिन भो। बेतलबी छुट्टिमा सबै बसेका छौँ। बाहिर गएर चिया खाने मन भयो गेट सम्म गएँ। बाफ्रे ! आज भोलि त lockdown पो छ त? 

गेटको ढोका खोलेर हेरें मान्छे र सवारी साधनले सधैं भरिभराउ सडक आज भोलि सुनसान छ। फार्मेसी र खाध्यान्नको पसल बाहेक सबै बन्द छन। सुपर मार्केट सम्म जाने बहाना बनाएर आफ्नो ID लिएँ । अनि मास्क लगाएर निस्के। फाट्ट फुट्ट मोटरहरु र एक दुई मान्छे हिँडिरहेछन्। अति आवश्यक काममा बाहिर हिँड्न पाइन्छ तर मास्क लगाएर हिड्नु पर्छ । मास्क लगाइएन भने यहाँको एक हजार दिर्हाम जरिवाना तिर्नु पर्छ। 

प्रहरीहरु तैनाथ थिए । सबै बाहिर हिँड्ने मान्छेहरुलाई बोलाउदै tempreture नाप्दै ‘आजभोली यस्तो समस्या छ जतिसक्दो घर भित्रै बस्नु है’ भनी सम्झाउदै पठाउदै थिए। म पनि लाइनमा उभिएँ । सबै चेकजाँच गराएँ । ‘कहाँ हिडेको’ भनी सोधे मलाई। मैले ‘सब्जी किन्न सुपरमार्केट हिडेको’ भनें। ‘ओके जाउ, तर तीन चार दिनलाई एकैचोटी सब्जी किनेर लगे राम्रो, बाहिर ननिस्किनु है’ भनी सम्झाए मलाई । ‘हुन्छ सर’ भन्दै म सुपरमार्केट तिर हिडेँ। मन मनै सम्झिए मेरो देश र यहाँ यहि त फरक रहेछ।यहाँ मुखले सम्झाए पछि सबैले मान्छन् । मेरो देशमा भाटा र डण्डा बर्साउँदा नि बाहिर हिँड्नै खोज्छन्।

सुपर मार्केटको गेटमा पुगें सेक्युरिटी गार्डले फेरि tempreture नाप्यो अनि हातमा sanitizer छर्की दियो ।  म हात मुसार्दै भित्र छिरें। सधै ब्यस्त हुने मार्केट सुनसान छ । साग सब्जिको मूल्य दोब्बर छ। दुई तीन वटा ब्रेडको प्याकेट उठाएँ अनि प्याज टमाटर दुईचार दिन पुग्ने हिसाबले लिएँ । काउन्टरमा गएँ । सबै क्यासिएरहरुले हातमा ग्लोब्स मास्क अनि चश्मा लागाएका थिए। क्यासिएरले मलाई भन्यो – ‘सर क्याश भन्दा कार्ड प्रयोग गर्नु होला यो समय हामी सबैले सावधानी अपनाउनु जरुरी छ।’

बेलुका ठिक आठ बजे सबैको मोबाइलमा नोटिफिकेसन पठाउँछ “बाहिर ननिस्कनु, अब रोडमा औषधि छर्किने समय भो।” अनि बाहिर प्रहरीहरु माइकिङ गर्दै हिँड्छन् । घरको छत र बाल्कोनीहरुबाट गिटार, ड्रमसेट बजाउँदै रोडमा हिँडिरहेका प्रहरीलाई सबैले हाई-हाई गर्छन् ।

अहिले मेरो फोनमा रिचार्ज छैन । म बिदेशमा तलब बिना बसेको पनि एक हप्ता भो। श्रीमतीलाई मनमनै सम्झिन्छु । अब एक दुई दिन टाढै बसुम् प्यारी । ज्यान बच्यो भने पुरै जुनी त सङ्गै कटाउनु छँदैछ नि।

यस्तै छ !

तिमी वारि म पारि
बिचैमा पापी कोरोना !!!

बालकुमार राई

हतुवागढी, भोजपुर, हाल- दुबई


शान्त शहर, अशान्त मन

सुरूमा त लाग्याे, हर दिन व्यस्त रहने यो शहर र यहाँका मान्छेहरू कसरी शान्त होलान र घर भित्रै बस्न सक्लान ! तर यथार्थ फरक हुँदो रहेछ । यदि यो संसारमा कसैले कसैलाई प्रेम गर्दछ भने त्यो आफूलाई नै हो । मान्छे आफूलाई जति प्रेम कसैलाई गर्दैन । सबैलाई बाँच्ने रहर हुन्छ नै ।

शहर सुनसान छ । बाटोमा अत्यवश्यक सवारी साधन बाहेक ठप्प छ । लाग्छ शहर सुतेको छ । हरदिन तनाव र हतारमा हुनेहरु के गर्दे होलान ! कसरी दिन कटाउँछन् होला ! सोच्दा सोच्दै यो शहरसंग जोडिएको मेरो विगततिर फर्किन थाले ।

करिव डेढ दशकको राजधानी बसाइमा मैले कहिले सोचेको थिइन की, यो हरदिन व्यस्त रहने शहर बजार र बाटो कुनै दिन सुनसान होला भनेर । त्यो पनि यति धेरै समयसम्म ।  कुनैवेला म हराएको त्यो चावहिल चोक आज पूर्ण सुनसान छ । त्योवेला अहिलेको जस्तै बाटो सुनसान हुन्थ्यो त ‘यो ठाउँ कहाँ हो’ भनि म कसलाई सोध्थे होला ! कुनै बेला थियाे, चावहिल चोकमा बसेर म चावहिल चोक नै खोजिरहेको थिए । यतिखेर त्यो क्षणको साह्रै याद आयो । 

कहिले त लाग्थ्यो, यो शहर कहिले निदाउँदैन । तर उसको आवश्यकता अनुसार शहर निदाउँदो पनि रहेछ । हर मान्छेहरूलाई सपनाहरु बुन्न सिकाउने यो शहर, जसो तसो सबैलाई व्यस्त बनाउने यो शहर, अहिले न कसैलाई सपना बुन्न सिकाउँछ न कसैलाई व्यस्त रहन । शहर आफै मस्त निदाएको छ ।

हरदिन सपनाकै बाटो पछ्याउँदा पछ्याउँदै धेरै बसन्तहरु घर्केछन । वितेका दिनहरुको सम्झानामा मनले मन पढ्न थाल्यो । हर समचारको केन्द« त्यसमा पनि देशको राजधानी शहर, आज सुनसान छ । यहाँ न कोही सजिलै आउन सक्छन न जान नै । केवल चार पर्खाल भित्र सिमित छ सहर । 

यो डायरी लेख्दै गर्दा आज चैत्र १७ गते भइसक्याे । यत्ति नै बेला कृष्णहरी बरालको गीत याद आयो “मर्ने कसैलाई रहर हुँदैन तर मान्छे नमर्ने शहर हुँदैन ।’’ ठ्याक्कै यस्तै भएको छ । हरेक शहरमा मान्छे मरिरहेका समचार यत्रतत्र छ । अझ संसारकै बढे बढे पहलमान र विकसित मुलुकका शहरमा मर्नेको संख्या अधिक छ । हामीले बेलैमा अपनाएको सावधानीका कारण हो वा भगवानको आशिर्वादले हो आजको मितिसम्म त्यस्तो भयावह अवस्था त छैन । यो हाम्राे सवल पक्ष हो । 

वर्तमानले वेस्सरी झकझकाउँछ । हर दिन विहान कार्यालय जान ९ बजे तयार हुनु पर्ने र कार्यालय समयपछि घर फर्कने दैनिकी छैन आज भोलि । कुन गते हो कुन बार हो यकीन छैन । हरेक सेड्युलहरु भत्किएका छन । हरेक दिन कार्यलय जानु अघि १० देखि १५ मिनेट लगाएर खोज्नु पर्ने मेराे मोटरसाइकलको चावी कता छ यकिन छैन । सदा झै बिहान सवेरै उठ्नु पर्ने बाध्यता छैन। बिहान जति वेला सम्म ओछ्यानमा पल्टिरहे पनि भो । हिड्ने बाटो गल्ली सुनसान छ । हरेकको मन मनमा त्रास छ । सामाजिक सञ्जाल तिर देख्न थालेको छु सुतेर खानु भन्दा त काम गरेरै खान आनन्द रहेछ ।

याे शहरका हरेक गल्ली, बाटो र चौबाटो हुँदै आफ्नो दिनचर्या सुरु गर्ने हरकोही आज चार पर्खालको घेरामा बस्न बाध्य छन । झन् दैनिक ज्याला मजदुरी गर्नेको व्यथा कस्तो होला । उनीहरुको लागि त दिन कसरी कटाउने भन्दा पनि अब कसरी चुलो बाल्ने भन्ने चिन्ता नै ठूलो  छ । 

यो देशका धनाड्यहरू के गर्छन,कसरी दिन विताउँछन उनै जानुन् । हर दिनको नाफा नोक्सानको हिसाव किताव सम्भवत: घरैबाट गर्लान् । तर मध्यमवर्गीय एक हुल शहरिया जो इन्टरनेटको पहुँचमा छन् उनीहरुले दिन कटाउन एउटा गज्जवको माध्यम पाएका छन् सामाजिक सञ्जाल । मानव विज्ञानले बेलैमा यो सुविधा र अवसरको सिर्जना नगर्दो  हो त, कठै यो परिस्थितीको सामाना गर्न कति मुश्किल हुँदो हो !

गरिखान कै लागि परदेशिएकाहरु यो विपतको बेला घर फर्कन चाहन्छन । आफ्नै देशको भूमि टेक्न चाहन्छन् । तर सहज छैन तिनलाइ आफ्नो घर फर्कन । सिमा नाकाहरु बन्द छन् । तर सिमा बन्द भए पछि घर आउन ज्यानको बाजि थाप्दै महाकाली नदीमा पौडिएर नेपाली आफ्नो देश भित्रिएको समाचारले मन चिसो भइरहन्छ । बाँच्ने जिजिविसाले मान्छे जस्तोसुकै दुखको हद पनि पार गर्न सक्दो रहेछ, महाकालीको त के कुरा !

आफ्नो देश, आफ्नो घर आउन पाउने अधिकार आजको यो महामारीले लुटेको देखेर मन खिन्न छ । हामी बाँचिरहेको ‘याे समय’ नै मानव सभ्यताको कालो क्षण बनिरहेको आभाष हुन्छ । यसरी आफ्नै घरको ढोकामा आएर घरभित्र छिर्न नपाउँदा निर्दाेष मनहरु आफैले आफैलाई कति सराप्दा हुन् ।

छिटै यो महामारीको अन्त्य होस र हामी  आफ्ना नियमित दैनिकीमा फर्कन सकौं ।

पाण्डव घलान “विवस”

बालुवाटार, काठमाण्डौं 

हिजो,आज,म र भोलि

२०२० जनवरीको पहिलो साता देखी नै मैले फाट्ट-फुट्ट सुन्न थलेको थिए कोरोनाको बारेमा । जब पहिलो चोटी सुनेको थिए खासै त्रसित थिईंन । तर आज भने USA र Italy जस्ता देशहरुले पनि यो दुखद घडीमा घुडाँ टेक्नु परेको देख्दा, अलिकति मन खल्बलिएको छ । 

लकडाउनको एक दिन अगाडिसम्म पनि म कलेज जाँदै थिए, पब्लिक बसको मेरो यात्रा,वरिपरी देखिएका अनुहारभित्रका लुकेका कथा अनि मेरो मोबाइलमा चलिरहेको “हेर्ने कथा”। त्यो नै धेरै दिन देखि मेरो कलेज यात्राको साथी थियो । आज लकडाउनमा पनि खासै फरक त छैन । कथै कथा बिच हेर्ने “हेर्ने कथा” र मेरो आफ्नै कथासँग हेर्ने “हेर्ने कथा” नै त हो फरक । म यसै नि Solitude मनपराउने मान्छे त्यसैले लकडाउनले खासै फरक त परेको छैन मलाई । बस स्कुल पढ्दा हुने लामो बिदाको भान गराइ रखेको छ । सानो हुँदा बाहिर खेल्न निस्किन्थे , अहिले आफ्नै मस्तिष्कको कल्पनामा खेल्दछु ।

७ कक्षा पढ्दा खेरी मैले जिद्दी गरेर बाबाले किनिदिनु भएको गितार आज Bachelor Final Semester पढ्दा  सिक्ने मौका जुराइदिएको छ यस लकडाउनले । महिनौ देखि पढ्न खोजेको किताब “A New Earth” र केही साता देखि हेर्न खोजेको Indian Series “Asur”  हेर्ने मौका पनि अहिले नै जुरेको छ । त्यो किताब र series बाट केहि सिकिरहेको छु । आफु को हुँ ? र आफ्नो औचित्य के हो ? मैले प्रश्न गर्न थालेको छु – म हिजो ‘जे’ मा थिए त्यो लकडाउन थियो या अहिले म जे मा छु त्यो लकडाउन हो ?

खुल्ला आकाश , शान्त वातावरण, धुवा धुलो रहित हावा, म, मेरो सोच र मेरो मौनता भित्रको सत्य , के यो लकडाउन हो या, यो समाजको बाध्यताहरुले बाँधेको हिजोको मेरो दैनिकी चाहिँ लकडाउन हो ? झ्यालबाट बाहिर हेर्छु अनि त्यो प्रदुषणले सधैँ जस्तो छेक्ने गणेश हिमाल, आज मलाई हेरेर मुस्कुराइ रहेको देख्छु । त्यही बखत केही हुल चराहरु वरिपरी निर्धक्क भइ उडिरहेको देख्छु । म घर भित्रै बन्द भए पनि उसलाई आजाद देख्दा खुसी छु । 

हिजो, “हिजो,आज र भोलि“ मा अड्केको म  आज, आजमा बाँचिरहेको छु । समय बगिरहेको जस्तो लागेतापनि  समय आडिग रहेको भान भैरहेको छ । आज लकडाउनको पाँचौ दिन , हिजो र आजमा भिन्नता थाहा पाउन छोडिसकेको छु । हिजो र आज जे भएतापनि भोलि भने म चाहन्छु यो महामारी छिट्टै अन्त्य होस् , विरामी भएकाहरु छिट्टै निको हुन् अनि हातेमालो गर्दै अगाडि बढ्न सकियोस । 

ईश्वर लुईंटेल

आहा! मेराे गाउँ

घरको झ्यालबाट पारी डाँडा हेर्छु । बिहान घाम झुल्किने बेला र साँझ घाम अस्ताउने बेलामा त्यो फालेलुङ डाँडा साँच्चै सुन्दर देखिन्छ । झन् यो हिउँ परेको समय त आहा ! कति राम्रो रमाइलो देखिने । अहिले नै जाउँ जाउँ लाग्ने ।

भारतको सिक्किम सिमाना र वेस्ट बङ्गालसंग नेपालको सिमाना जोडिएकोले ‘तीन सिमाना’ पनि भन्ने गरिन्छ । खास फालेलुङ भनेर चिनिने त्यो ठाउँ कहिले धुम्म कुहिरोमा लुकामारी खेल्छ त कहिले सिरसिर बतासको झोक्कासंगै नाङ्गै डाँडाका सिरुको पातहरु, पाखान्बेत फूलहरु अनि लौठ सल्ला र लालिगुराँस, चाँप, चमेलीका थुङ्गाले सुसेली खेलिरहेको हुन्छ । हिउँ पर्दाको याममा आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकको गन्तव्य स्थल फालेलुङ, त्यै हिउँको थुप्राहरुमा रमाउँदै खेल्दै आफ्नो बाँकी भाग्य खोज्दै पक्कै संघर्षको पाईलाहरु चाल्दै होला । 

बिध्या चापागाईं दिदिको फालेलुङ यात्रामा हेर्ने कथाको एक असल पात्र….छेटु भाई…..

बिदेशबाट फर्की आएर गाउँ मै केही गर्छु भन्नेहरुको जीवन कथाहरु सुन्दै, म भने बिदेशको सपना बोकेर काठमाडौ छिरेको मान्छे हुँ ।

आज एउटा कोठामा ‘नो आउट’को चाबी लाएर आफ्नो प्यारो गाउँलाई सम्झनु बाहेक अरु केही गर्न सकेको छैन ।

दिनानुदिन कोरोनाको बिरामीको संख्या वृद्धिले मनलाई अमिलो पार्दै बस्नु सिवाय अरू केही गर्न सकेको छैन ।साथमा रहेको एउटा मोबाइलको स्कृनलाई कोट्यायो बस्यो । बस् । सुन्ने कोही छैन । नेपालका फेक समाचारहरु हेर्यो , आफै रिसायो भुनभुनायो बस्यो । बस् । 

यसो सम्झिन्छु, अबको युद्ध हतियारको हैन, जैविक आणविक हतियारको हुनेछ, जस्ले मानव सृष्टि त के कमिला समेतका जन्तुहरु यो सृष्टिमा बाँच्नेछैनन्, र अर्को युगको सुरुवात हुनेछ भनेर कुन्नी कुन कितावमा हो पढेको जस्तो लाग्छ । त्यै शब्दले बारबार मेरो मनसपटलमा ज्वारभाटा चलाईदिन्छ । अलिक टाउको दुखेको जस्तो भान हुन्छ । कालो कफि बनाएर एक गिलास सुरुप्प पार्छु अनि दिमाग पनि हलुको हुन्छ र सोफामा ढल्किन्छु ।

दिउँसो निदाए जस्तो हुन्छ निँद आउँदैन । रिमोटले टिभी कोट्यायो । त्यै कोरोनाको न्युज । दिमाग उसै उसै ह्याङ पार्ने क्या… !! टिभी मारेर बस्यो समय जादैन ।

गाउँको खुब याद आउँछ । केटाहरू गाउँबाट फोन गरेर जिस्काउँछन – ओई केटा ! मोबाइल २ मिटर टाढा राखेर बोल है, कोरोना सर्छ । खिस्स हाँस्नु बाहेकको उत्तर छैन ।

साथसभाइसँगको कुरा सकेर मनमनै सोच्छु, शहरमा मात्रै मान्छेहरु सजग छन कि गाउँमा पनि । यो रोगले एक जनालाई मात्रै छोयो भने गाउँ पुरै सखाप पार्छ । त्यहाँ शहरमा जस्तो हस्पिटल हुँदैन । आवस्यक सुरक्षाको सामानहरु हुँदैन । यसरी केही सोचेर टोलाई रहेको थिए, गाउँकै कालु भाइको फोन आयो । 

‘हाम्रो संस्थाको प्याडँ छाप कहा छ?’ उसले सोध्यो ।

‘किन चाहियो’

‘हाम्रो समुहबाट कोरोना रोकथाम सम्बन्धित सुचना पम्प्लेट आउट गर्नु पर्ने भो ।’ उसले भन्यो ।  

वाह! गाउँबाट युवाहरुको यस्तो सक्रियता ।  ह्वाई नट?? 

मैले भने ‘दराज छेउमा छ ।’ 

लगत्तै गाउँको डम्बर दाईलाई कल गरे । हाम्रो समूहबाट नि सूचना आउट हुँदै छ रे नि ?

दाईको जवाफ थियो । अँ, तर कसरी ब्योहोरा तयार गर्ने !

यही विषय टुंगो लगाउन गाउँका सबै साथीहरू भेला भएका रहेछन् । १०/१५ मिनेट भित्रै हामीले सूचनाको ब्योहोरालाई फिक्स गर्यौ र छपाईमा लग्यौ । 

सरकारको मात्रै आश गरेर, बाटो हेरेर हुँदैन । आफूले गर्नुपर्ने ठाउँमा सरकारलाई पनि सहयोग गर्नुपर्छ । सरकारले लकडाउन त गर्याे, तर सुरक्षा त आफ्नै लागि हो नि हैन र?

गाउँमा साथीहरुको यो सोचलाई सलाम गरे । आज हाम्रो गाउँको पुर्बेली युवा समूहले आफ्नो नामको छाप लाएर कोरोना विरुद्ध सचेतनामुलक पम्प्लेट बनाएर गाउँ गाउँ चोक चोकमा टाँस्दैछन् रे । म भने यहाँ काठमाडौंको बन्द कोठामा बसेर साथीहरुलाई औधी सम्झिरहेको छु । म पनि यतिखेर गाउँमा भएको भए साथीहरूसँग हातमा हात मिलाएर अघि बढ्थे ।कमसेकम गाउँको लागि केही सानो काम त गर्थे ।

बिदेशको चक्करमा लागेको युवाको हुलमा यतिखेर न यता न उताको दोसाँधमा अलमलिरहेको छु ।साँझ यसो माक्स लगाएर सब्जी किन्न चोकमा निस्कन्छु । मान्छेको हुल मात्रै देख्छु । मन मनै सम्झिन्छु, म जस्तै काम भएर निस्केको त होला नि ! दायाँ बायाँबाट भटभटे घुईईई सुईकाएर लान्छ्न, हेरि पठाउँछु हेल्मेट पनि हुदैन ।

यसो सम्झिन्छु हैन हामी मान्छेमा साँच्चै डर त्रास हराएकै होत ?

कोही कोहस झ्याप देख्छु कोही कोही चुम्बकीय शक्तिले तानेको जस्तो टास्सिएर उहुम्म्म्म्म्म्म्म्म…. 

गाउँबाट सेवा खोलामा समातेको असला माछाको फोटो मेरो म्यासेन्जरमा खसाई दिन्छन् केटाहरु । अनि भन्छन, ‘हाउ आईज है माछा खानु !’ यहाँ कोठाबाट बाहिर निस्कन नपाएको बेलामा साथीहरूले मन उसै अमिलो पारिदिन्छन् । 

उसो त यताबाट मेरो पनि गफ सानो जादैन नि फेरि ! मन अमिलो भएपनि गफ जोति हाल्छु । त्यो कालो दहमा त अस्ति ठूलो ठूलो माछा थियो । माक्चु भान्जा र मैले अझै ठूलो होस् भनेर छोडेको त्यही त मारेछौ नि !!

तर दिनानुदिन गोठालो गरेको सेवा खोलाबारे मलाई के थाहा छैन र । यही मङ्सिरमा त्यो खोलामा कम्ता दुख गरेको हैन माछा मार्नलाई । तर पाहा (खोलामा बस्ने भ्यागुतो जातको ) बाहेक अरु केही पाएको भए पो । झटारोमा हानेको गफले मिलेछ क्यारे । त्यै दहमा यसपाली औधी धेरै माछा मारेछन् केटाहरूले ।

गाउँको साथीहरुले गाउँको याद कम दिलाउँछन् र !!

त्यो सेवाखोलाको माछा मात्रै खाएर घरमा बस्ने हैन नि । कोरोना बाट कसरी बच्ने भन्ने जनचेतनामूलक पर्चा गाउँ गाउँमा टाँस्ने नि ल साथीहरू……

बिरेन्द्र थाम्सुहाङ लिम्बु 

फालेलुङ ३ पाँचथर

गाउँको कथा

इन्जिनियरिङको पाचौं सेमेस्टरको परीक्षा अर्को हप्ताबाट हुने भनिएको थियो। नसकिएका कोर्सहरु दिनभर पढाइ हुन्थे, जति कोरोनाका समाचार हेरेपनि पोखराको भिडभाड रोकिने छाँटकाँट थिएन। कोरोनालाई सामान्य रुपमा लिएका हामीहरुलाइ एक्कासी लकडाउनको खबरले शसन्कित बनाइदियो। एकदुई दिन त कोठामै बसेर पढियो पनि । 

तर घरको दबाब अनि घर फर्कनेको लर्को देख्दा बस्न मनै लागेन। नेटको असुबिधा र सहरिया रहनसहनको बानी लागिसकेकाले आजकाल गाउँमा टिक्नै सकिन्न।

आज गाउँ आएको ७ दिन भयो। तर यो ७ दिन यति मज्जाले बितेको छ कि शब्दमा बयान गर्न सकिन्न। युट्युब र फेसबुक हेर्दै बित्ने दिनहरु माछापुच्छ्रेको शीर र पन्चासेको फेदी नियाल्दै बित्छन। 

गाउँका मानिसहरुलाई लकडाउनले खास्सै प्रभाब पारेको छैन। बाबाममी घरमुनीको ठूलो गह्रामा जौ काट्दै हुनुहुन्छ। ३/४ बर्षपछि घरको काम गर्न पाउँदा मलाई पनि रमाइलो लागेको छ। यहाँ खाने कुराको कुनै अभाब छैन । भर्खरै खनेका आलु कोठाभरी छन । धानका भकारी रित्तिन अझै ३/४ महिना लाग्ला । टेकाभरि दाउरा पनि छन।

कोरोनाको त्रासबाट टाढा गाउँमा छुट्टै आनन्द छ। टिभीको रिचार्ज सकिएकाले सबैको घरमा रेडियो बज्छन। सधै आउनेबित्तिकै गाउँ डुल्ने म खास्सै बाहिर निस्केको छैन। घरवरिपरीको बाटोमा हिड्ने मान्छेहरु आउँदाजाँदा बोलाउँछन। हिजो र अस्ति सुन्तला सार्ने खाल्डा खनियो आज तरकारीमा थाँक्रा हाल्नुछ। अबको १ हप्ता घरकै काममा ब्यस्त हुनुपर्छ होला। अस्ति घार सार्न लाग्दा मौरीले टोकेको हात अझै सुन्निएको छ।

अबको केही दिनमा लकडाउन खुल्छ पनि हला। नेपालमा त्यति धेरै कोरोना फैलिएको सुनिएको छैन । सुन्न नपरोस् पनि । 

अब पोखरा फर्कनेबित्तिक्कै परीक्षा सुरु होला जस्तो छ। झोलाभरी किताब ल्याएपनि गाउँमा पढ्ने भन्ने त्यस्तै हो। तर जे भएपनि यो समयले जिन्दगीमा केही नयाँ कुरा सिकाएको छ। सबैले जस्तै मैले पनि गाउँको महत्व बुझ्न पाएको छु। आशा गरौँ चाँडै यो महामारीको अन्त्य भइ आफ्नो दैनिकीमा फर्कन पाइएला।  

धर्मराज सुवेदी “राजन”

कुश्मा, पर्बत

मास्क

एकाबिहानै हजुरआमाको नियमित खाने औषधि सकिएका कारण औषधि पसल जाने आदेश आयो । सरकारको लकडाउनको पालना गर्नु पर्ने पनि छ । सरकारले सर्वसाधरणका लागि भनेर बिहान ७ बजे देखि ९ बजे सम्म पसल खोल्ने निर्णय गरेको कुरा छिमेकबाट आए पछि करिब ७:४० तिर औषधि किन्न बजार लागे । करिब ४० मिनेटको हिडेर  बजार पुगे । बजारमा मास्क लगाएर हातमा एउटा लट्ठी लिएका प्रहरी र दुई चार जना मान्छे बाहेक अरु कोही देखिदैन्थ्यो । 

“कता हिडेको भाइ” एक जना प्रहरीले सोधे । 

“औषधि चाहिएको थियो, त्यही लिन” मैले जवाफ दिए । 

ल ल सावधानी अपनाउनुस् है भन्दै प्रहरी अगाडि बढे । 

“हुन्छ सर” भन्दै म पनि पसल तिर लागेँ । 

औषधी पसलका साहुजी पनि मास्क लगाएरै बसेका थिए । म औषधी किन्दै थिए । छेउकै तरकारी पसलमा एक जना व्यक्ति आए । साहुलाई केही तरकारी जोख्न लगाउँदै थिए । उनले मास्क लगाएका थिएनन् । “किन मास्क नलगाएको ?” प्रहरीको प्रश्न उनी माथि तेर्सियो । “मास्क छ भने घरबाट बाहिर निस्कने नत्र घरमै बस्ने’ भने पछि बल्ल उनले “माक्स गोजामा छ ” भन्दै निकालेर लगाए । 

“मास्क गोजामा राख्नलाई हो” भन्दै प्रहरी रिसाउँदै थिए । 

म औषधि किनेर हाँस्दै फर्किए । 

अलि पर आए पछि फेरि अर्को घटना देखियो । दुई जना मजाले गफ लगाउँदै थिए । दुबै जना मास्क नलगाएर गफ गरिरहेको प्रहरीले देखि हाले ।

“के बिना मास्क लगाएर मुख जोडेको” प्रहरीले के भनेका थिए । 

“के भनिस् रे बोल्ने तमिज छैन” भन्दै जङ्गीए । 

बेला बेलामा  उनी आफूलाई पार्टीको ठूलै मान्छे भनेर चिनाएको मैले कयौ पटक देखेको छु । पार्टीको भातृसंगठनको राम्रो पोष्टमा पनि छन् ।  

“चिनेको छस् मलाई म को हुँ ? बोल्ने बेलामा अलि मुख सम्हालेर बोल्नु” उनले उल्टै प्रहरीलाई उपदेश दिए । 

प्रहरी केही बोल्न सकेनन् । उनीहरु फेरि गफमै ब्यस्त भए । प्रहरी अगाडि बढे । मेरो मनमा अनेक कुराहरु खेल्न थाल्यो । आखिरमा ती प्रहरीको केही गल्ती त थिएन । यस्तो आपतकालिन अवस्थामा तिनलाई पनि त घर जान मन लाग्छ होला । उनका पनि त परिवार होलान् ! आखिर तिनीहरु हाम्रै लागि त त्यसरी खटिएका छन् नि ! प्रहरीले ती बरिष्ठलाई जे भनेका थिए उनीहरुकै सुरक्षाका लागि त थियो ! फेरि पनि हामी किन त्यस्तो खराब ब्यवहार देखाउँछौ !!

– हेमराज शर्मा, दाङ

हेमराज शर्मा

दाङ

एउटा स्वास्थ्यकर्मीको डायरी

आजभोली त बिरामी आएको देख्दा नि टाढैबाट “के भएर आउनु भयो ” भनेर सोध्नु पर्ने भएको छ ।  ज्वरो र खोकीका बिरामीहरू आए भने त झन मुटु नै ढुक- ढुक गर्छ। तर के गर्नु, स्वास्थ्यकर्मी भएर जिम्मेवारी लिएपछि सक्दो गर्नैपर्छ । त्यसमाथि यस्ताे बेलामा त हाम्रो जिम्मेवारी अझै धेरै छ । यसरी अरूलाई मर्का परेको बेलामा सहयोग गर्न पाइने मेरो पेशाप्रति मलाई गर्व छ । 

COVID-19 को संक्रमण फैलिने डरले केही हप्ता यता लाखौ मान्छेले काठमाडौं छोडे । उनीहरू सबै अहिले गाउँ छिरेका छन् । त्यसैले अब शहरका स्वास्थ्य संस्था संगसंगै ग्रामिण स्वास्थ्य संस्था पनि जोखिममा छन् जस्तो मलाई लाग्छ । गाउँ फर्की आएका लाखौ मान्छे मध्ये १ जनालाई मात्रै पनि संक्रमण भएको रैछ भने के गर्ने !यस्तो बेला हामी गाउँमा बसेर सेवा दिने स्वास्थ्यकर्मीले विना सुरक्षा काम गर्नु कति जोखिम होला, सबैले सजिलै अनुमान लगाउन सक्नुहुन्छ । तर यसो भन्दैमा हामी हाम्रो जिम्मेवारीबाट पन्छिदैनाै । आफ्नो वर्कतले भ्याएसम्म हामी सेवा गरिरहनेछाै ।

तर हाम्रो सरकारले अहिलेसम्म पर्याप्त मात्रामा सुरक्षा उपकरण र  उपचार गर्दा लगाउनुपर्ने PPE गाउँसम्म पठाउन सकेको छैन । हामी एउटा मास्क र पन्जाको भरमा बिरामी हेर्दैछौ । त्यै पनि पुग्दो छैन । प्रयोग गरिसकेकाे मास्क र पन्जा नै धोइ पखाली गरेर फेरि प्रयोग गर्दैछाै । के गर्नु, मर्नु भन्दा यस्तै उपाय अपनाउनु ठिक लाग्दैछ । 

यस्तो बेला बिरामीलाई उचित परामर्श दिनु हाम्रो कर्तव्य हो । आफ्नो घर परिवारलाई चित्त बुझाउन पनि एकदमै गाह्रो हुने रहेछ । यता पनि सम्झाउँदै, उता पनि सम्झाउँदै काम गरिरहेका छौ हामी सबै स्वास्थ्यकर्मीहरु । घरमा बा-आमालाई पो केही हुने हो कि भन्ने चिन्ता पनि लाग्छ । यस्तो सोच्दा रातमा निन्द्रा लाग्दैन । भेट्न जान पनि घर टाढा छ । लक डाउनले आउन जान पनि मिल्दैन । फोनमै कुरा गर्छाैं ।  यतिबेला हामी सबै साथीहरूको आँखा पिल्पिलाउँछ । 

सरकारले  ग्रामीण स्वास्थ संस्थाहरुलाई पनि ध्यान दिएर चाहिने जति PPE मास्क र पन्जाको व्यवस्था गरे हामी कत्ति खुशी खुशी काम गर्ने थियाै । अनि लक डाउनको मारमा परेका बेसाहरा, बिपन्न वर्ग र मजदुरहरुलाई एक छाक मात्रै भए पनि भोक मेट्ने व्यवस्था मिलादिए मेरो मनमा सन्तोक हुनेथियो । 

इभान मगर

म्याग्दी , दग्नाम स्वास्थ्य चौकि

हराएका सम्झनाहरुको सम्झनामा

साह्रै उकुस मुकुस हुने । बल्ल बल्ल दिन बिताउनु पर्दाको पिडा आज थाहा पाए । बिगत सात बर्ष देखि जापानको कोलाहल र दैनिक बाह्रघण्टा कामको चापमा नै दिन बिताएर होला मेरो विगत र सुन्दर जन्मभूमी अछामको बाटुलासेन कल्पनामा पनि पुग्ने फुर्सद मिलेको थिएन । 

लगातार सात बर्षको जापान बसाइलाई बिट मार्दै केही महिना पहिले नेपाल आए । तर पनि मेराे सुन्दर ठाउँकाे सम्झना गर्न भ्याएको थिएन । एक हप्ता देखि पुरै नेपाल भरी सरकारले लकडाउन लगाएसंगै म पनि सानोठिमीको आफ्नै निवासमा लकडाउनमा परे । बल्ल स्मृतीका पाना पल्टाउने अबसर जुर्यो ।

हो म त्यही मेरो घर नजिकैको पधेँरो सम्झिरहेको छु, जुन पधेँरोले मेरा १०औं पुस्तालाई अमृत सरह जलपान गरायो । आज पनि कल्कलाउदै होला । मेरो घरको आँगन जसले मलाई धेरै चोटी लडाएको थियो र संगै उठेर हिड्न पनि सिकाएको थियो। मैले पहिलो पाइला चाल्दा उसले पनि मेरा पैतालामा बर्कत दिदै भन्दै थियो होला – ‘कहाँ लड्खडाउछस्, हिड् आफ्नो लक्ष्यमा’ भनेर । म सम्झदै छु मेरो घरको छेउमै रहेको मेरो बिद्यालय जसले क ख रा सिकाएर मलाई भनेको थियो – ‘दुनियाँ पढ्नु छ किन अल्छि गर्छस् !’  कुनै ठाउँमा चोट लागेर रगत बग्दा, म रगत रोकियोस भनेर माटोले टाल्थे । त्यो भूमिको माटो मेरा लागि रगत रोक्ने मल्हम बनेकाे थियो ।

गाउँबाट एक घण्टाको उकालो लागेपछि आउने हाम्रो लेकमा गोठालो जाँदा खेल्ने बालापनका मेरा साथीहरूलाई पनि सम्झिदै छु अहिले । ती बनपाखालाई पनि ! घरबाट चाेरेर लगेकाे चामल साथीहरुसंग मिलेर खा‍ँदाको मज्ज़ा, आहा !!! 

अझ यसरी सम्झिउँ : जापान टोकियो शहरको १५ तले भवनको माथ्लो तल्लामा बसेर खाएको चाइनिज परिकार भन्दा उतिबेला बिहान पकाएर राखेको चिसो मकैको रोटी र सिलाैटामा पिँसेको दानावाला नुन र खुर्सानीमै धेरै मज्जा थियो । त्यो शायद भोक होला । थकाइ अथवा उमेर जे होस त्यो सम्झना मिठ्ठो । अहिले नै मुखबाट सरर… पानी आउने । 

 म यो मान्दिन कि, त्यहाँ गरिबी मात्र थियो, भोकमरी थियो, पिडा थियो, अशिक्षा थियो, बेरोज़गारी थियो । यी सबका बाबजुद , त्यही ठाउँमा मेरो दशौ पुस्ता बचाउँने र हुर्काउने मेरो जन्म भूमी थियो त्यो ! तल जिउँलो थियो, माथी लेक । अझ त्यो भन्दा पनि कुनै धनले, कुनै कुबेरले किन्न नसक्ने मेरा आमा बुवा थिए ।  मेरा दाइ, दिदी थिए । अनि थियो, म जन्मिएको मेरो घर । 

समयले धेरै टाढा पुर्याइ सकेको रहेछ थाहै भएन । मेरो विगत न कसैसंग दाँज्न सकिन्छ न कसैसंग तुलना गर्न नै । दश बर्षको काठमाण्डौको बसाइ अनि बर्षौको जापान बसाइले भुलाएको मेरो सम्झना आज ताजा भएको छ । यो सब सकिएपछि, म मेरो दशौ पुस्तालाई पाल्ने जल पिउन, क ख रा सिकाउने स्कुल हेर्न, तलको फाँट,माथिको लेक, घना जंगल , मेरो जन्म आँगन टेक्न र मेरो घरको भित्तो सुम्सुम्याउन पुग्नेछु । 

( म हेर्ने कथाको नियमित दर्शक हुँ। हेर्ने कथामा डायरी पढेपछि मैले पनि प्रयास गरेको हुँ)

ईमान सिं बटाला 

सानोठिमी, भक्तपुर

रित्ताे रित्ताे मन

म फेब्रुवरी महिनाको २८ तारिख बेलुकी १० बजे हिमालय एयरलाइन्स मार्फत कतारको हमाद इन्टरनेसनल एयरपोर्टमा अवतरण गरेको आज ठ्याक्कै एक महिना भयो । 

बैदेशिक रोजगारीका विषयमा तपाईको हेर्ने कथाका कुनै अंक कथा बनेनन् । हुन त म पनि नेपालमै थिए उसबेला । जतिबेला मेरा प्यारा प्यारा नेपाली दिदी वहिनी तथा दाजुभाइ यही मरुभूमीमा कयौँ फुस्रो हाँसो हाँस्दै रात दिन बिताइरहनुभएको थियो । म पनि उहाँहरुलाई साथ दिन र आफ्नो परिवार चलाउन अहिले यहाँ सामेल भएको छु । 

जसको पनि आफ्नै कथा हुन्छ ब्यथा हुन्छ । तर परदेशमा त धेरैको छुट्टा छुट्टै कथा छ । अझ हजुरहरुलाई सुनाउँ भने त दिदि बहिनीको कथा झन भयानक छ । लेख्न त सबैलाई नआउन सक्छ । लेख्न आउनेले पनि लेख्न मनै गर्दैनन् आफ्नै जिन्दगीको कथा ।

म चैं हिम्मत गरेर लेख्ने प्रयास गर्दैछु । थाहा छैन, मेरो कथाले कसैलाई हौसला दिन्छ कि दुरुत्साहन गर्छ । नेपालमा हुँदा बखतै सुनिएको  कोरोनाले उता हुन्जेल मनस्थितिमा खासै फरक परेन । तर बिदेश आएको दिनदेखि मेरो दिमागमा जति बेला पनि कोरोनाकै कुरा मात्रै खेल्ने गर्छ ।  ड्युटी जाँदा आउँदा मात्रै सिमित रहेन । ड्युटी समयमा समेत स्क्रिनमा देखिएका समाचारले असाध्यै बिचलित बनाउँछ ।

अब त झन फुर्सद भयो । मन कति उड्छ, कुरै नगरम् । ३/३ घन्टाको फरकमा योग गर्ने गरेको छु र पनि सामाजिक सञ्जालमा देखिने अनेकौं समाचार र स्टाटसले मन झनै भक्कानिएर आउँछ । यो बेलामा म कसैलाई सहयोग गर्न पनि सक्दिन । अरुले पनि मलाई सहयोग गर्न सक्दैनन् । विश्वमै यही अवस्था छ । कसले कसलाई सहयोग गर्ने ! हामी नेपाल फर्केर आउन सक्ने सहज अवस्था पनि छैन । परिवारबाट टाढा, धेरै टाढा, यतिबेला दिमाग नै रित्ताे रित्ताे पारेर बसेको छु । बाहिर निस्कन पाइ‍ँदैन । खाना र बस्न कम्पनीले दिए पनि रात दिन यस्सै बिताउन गाह्राे हुँदो रहेछ ।

आखिर आफ्नो देश भनेको आफ्नै  हो ।नेपालको बिग्रिएको राजनैतिक यात्राले गर्दा हामीहरूले यो अरबको यात्रा गर्नु पर्याे।अब हामीजस्ताे कति पुस्ताले यो खाडीमा जिन्दगी बिताउन पर्ने हो, सँम्झिदा पनि उदेक लागेर आउँछ ! 

वास्तवमै हाम्रो देशमा रोजगारी सिर्जना गर्ने द्विगो उपाय खोज्नु अत्यन्त जरुरी छ।  कथाहरु धेरै भए । कसैको जिन्दगीमा परिवर्तन पनि भए होलान् । तर हाम्रो चैं जति कथा लेखे पनि जति नै गुनासो गरे पनि केही परिवर्तन भएन ।  रात को १२.३४ बजेको छ । निन्द्रा त छैन । तर पनि सुत्ने चेष्टा गर्दैछु ।

शुभ रात्री, 

ज्ञानप्रसाद बराल

कतार

एउटा झ्यालबाट देखिने संसार

सधैं झैं उमंग र उर्जा छैन बिहानीमा, दिन उस्तै, समय उही । बदलिँदो मौसम जस्तै बदलिँदा भोगाई सँगैका भावनाहरु । 

एउटा सानो संसार भन्नु नै आफू बस्दै आएको कोठा, क्षितिजलाई नियाल्ने झ्याल र साँघुरो घेरामा अटाएका दृश्यहरु ।कोठाको आकार उस्तै, भित्ता उस्तै,सँगै जोडिएको झ्यालको उचाई र चौडाइ उस्तै, कोठामा आ–आफनो स्थानको स्वामित्व जमाएर बसेका सामान उस्तै भिन्न त केबल worldometer मा दिइएका कोभिड–१९ का देशैपिच्छेका तथ्याङ्क र त्योसँगै जोडिएर मनमा आउने सोचाइ र त्रासको उचाई ! 

कोभिड–१९ का कारण कैयौं मानिसहरु दिनहुँ संसार छोडिरहेका छन् । कयौं आफन्तजन, परिवार,आफ्ना प्रिय मान्छे गुमाउँदाको पीडा सहेर बसेका छन् । बिडम्बना त, आफ्ना प्रिय मान्छे गुमाउँदा पनि छेउमै बसेर अन्तिम संस्कार गर्न नपाउनु ? अङ्गालेर रुन नपाउनु?

हाल म जर्मनीस्थित सानो सहर Greifswald मा बस्दै आएकी छु । करिब ८ महिनाको बसाई सँधै रोचक, नयाँ अनि पृथक नै लाग्दथ्यो । मलगायत यस सहरमा बस्दै आएका  नेपाली मुलका साथीहरु पनि आ–आफ्नै दैनिकी बिताइरहेका छन् । बिदेशमा रहँदा घर परिवार,आफन्त, साथीभाई, चाडबाड र आफुले अङ्गगालेको सँस्कृती औधी मिस गरिन्छ । विपतको समयमा यो मन कयौं समुन्द्र पार गरि उही आफ्नै थलोमा पुगिदिन्छ । लाग्छ यो समयमा  मन र मस्तिष्क आ–आफ्नै गतिमा कुदिरहेका छन् ।

हरेक दिन झटट् हेरिने दृश्यहरु अहिले घन्टौंसम्म नियाल्न पाएकी छु । कहिले त झ्याल नखोली, बिहानदेखि साँझसम्म कोठामा नपुगी दिन बित्थ्यो । अहिले ति भित्तामा कोरिएका रङ्ग, कोठामा रहेका हरेक बस्तुको स्थान र आकारको हेक्का पाउने भएको छु । आफ्नै पैतालाले दिनभरि कति पाइला चाले कहाँ कहाँ पुगे पत्तो नपाउने, अहिले किचन र बेडरुमसम्मको दुरी पाइलामा नाप्ने भएकी छु । सुन्दा अचम्म लाग्ने तर यी आँखाले आफू सुत्ने गरेको ओछ्ययानको तन्नामा रहेका बुट्टामा भरिएका रङ्ग र तिनको बनावटमा अडिएर बिम्व कोर्ने भएकी छु । 

झ्यालमा रहेको पर्दा र त्यसबाट देखिने दृश्य संग जोडिएका घर। घरमा कोरिएका चित्र, डिजाइन । घरसँगै जोडिएको मोटर कुद्ने बाटो, वसन्त ऋृतुको आगमन सँगै मुस्कुराएका चेरीका रुखहरु र केही दुरीमा रहेका निर्जिव जस्ता देखिने अन्य रुखहरु, ती रुखमा आफनो घर बसाई चिरविर गर्दै वरपर उड्ने चराहरु यी सबै अति प्रिय र आत्मिय लाग्न थालेका छन् । बाटोमा बिरलै हिँडेका मान्छेहरु र मनमा उब्जने प्रश्नहरु, ती मान्छेहरु  के बाध्यताले हिँडेका होलान? यस्तै यस्तै जिज्ञाशु मन अनि मस्तिष्क !

विशेषत यो लकडाउनकमा मेरो हरपलको साथी बनेको छ सामाजिक सञ्जाल र त्यसमा प्रेसित समाचार, फिल्म, डकुमेन्ट्री, अन्य भिडियोहरु र ट्रोल । केहीले प्रेरणा, केहीले खुसी, केहीले हाँसो, केहीले ज्ञान त केहीले दुःखी बनाउँछन् । 

… लाग्छ यही नै मेरो अहिलेको दैनिकी हो !  मेरो त आज २१ औं दिन, अनि हजुरहरुको नि ?

भावना रिजाल

जर्मनी

गृहिणीलाई बोझ !

भोगाइका थुप्रै दुख सुखका थुङगाहरु छन् तर शब्दमा उनेर पेज भर्न गाह्रो भयो । पहिलो पटक यो डायरी लेख्ने प्रयास गरेको छु । स्कूल पढ्दा दैनिकी लेखेको बाहेक कहिल्यै लेखेको थिएन ।

लकडाउनको बेला पनि हामी महिलालाई भने अरुकै चिन्ता ।

कोरोना भाइसरको सङक्रमण बढेका कारण लकडाउन भएको पनि एकहप्ता बितिसक्यो । हामी सबैले लकडाउनको पहिलो अनुभव गरिरहेका छाैं । तर महिला आमा, दिदी, बहिनी र जो मजस्तो गृहिणी छौ, हामीलाई यो लकडाउनले झनै कामको बोझ थपिदिएको छ । 

हामीलाई हिजो पनि आफ्नो भोक, तिर्खा र चिन्ता भन्दा अरुको भोक, तिर्खा र प्यासको चिन्ता हुन्थ्यो, हुन्थ्यो । यो लकडाउनको बेला पनि आफ्नो भन्दा अरुकै चिन्ता छ । आफू बाँच्नेमा होइन अरुलाई कसरी बचाउने, स्वस्थ राख्ने त्यसकै चिन्ता बढी । 

म अहिले पनि बिहान ५.३० बजे उठ्छु र घरको सबै काम गर्छु । घरको सरसफाई, कुचो कसिङगर र परिवारका सबैलाई चिया, तातोपानी र खाजाको व्यवस्थामा तल्लिन हुन्छु । अनि कोरोना भाइरसको सङक्रमणले बुढाबुढी केटाकेटीलाई छिटो भेट्छ भन्ने दिमागमा आउँछ र बुढाबुढी बाबा आमालाई सम्झिन्छु । टाढा हुनुहुन्छ गाउँमा एक्लै पनि हुनुहुन्छ । दैनिक एकपटक बाबा ममीलाई फोन गर्छु, हात धोइरहन सम्झाउँछु । यता छोराछोरीले, बा नउमालेको चिसो पानी पो खान्छन कि भनेर पानी उमाल्छु । चिसो खानेलाई चिसो, तातो खानेलाई तातोको व्यवस्था गर्छु ।  दाल र गेडागुडीको सुपहरु फकाइ फकाइ खुवाउँछु । समय समयमा सावुन पानीले हात धुन लगाउँछु । चिसो पानीले नुहाउन दिन्न । तातो पानी ठिक्क पारिदिन्छु ।

 कुनै बेला त आफैलाई लाग्छ म कति मूर्ख छु । मैले आफ्नो ख्याल चैं कहिले राख्ने ? परिवार, छोराछोरीलाई स्वस्थ्य राख्न त म आफू पनि त स्वस्थ हुन पर्छ नि ! तर त्यो कुरा एकैछिनमा बिर्सिहाल्छु । फेरि अरुकै चिन्ता । आज अचार के बनाउने ! उसलाई गोलभेडा मन पर्दैन । उसलाई मूला मन पर्दैन । उसलाई अमिलि  मन पदैन । मन नपरे खादैनन् फेरि । रिसाउँछन उल्टै । फेरि अरूकै चिन्ता । आफूलाइ मन पर्ने के हो ? इच्छा के हो ? रमाइलो के हो आफैलाई थाहा हुन छोडिसक्यो । सधैं अरुलाई कसरी खुशी बनाउने त्यसमै तल्लिन । 

छोराछोरी बाहिर निस्केलान भनेर घरमा वाइफाइ जोडिदिएकोे छ । टि.भी जती हेरेपनि छुट ।  तैपनी मन मान्दैन । घर नजिकै २५ वेडको क्वारिन्टाइन स्थल छ । झुक्केर, आँखा छलेर त्यता गैजालान कि भनेर बेलाबेलामा उनीहरुको कोठा चिहाइरहन्छु । बेलुकी ओछ्यानमा उनीहरुलाई थन्क्याए मात्रै बल्ल जुठोभाँडाको धन्दा सक्छु । लकडाउनले अरु भन्छन् – केही गर्दा समय वितेन । कसरी बिताउने ? आफूलाइ भने घर परिवार, भात भान्सा, करेसाबारी, गमला आदि आदि भन्दा भन्दै समय नै पुग्दैन । बढी हुने त नो चान्स ।

आजलाई यत्ति नै ।

रिता श्रेष्ठ

ओखलढुंगा

त्रासभित्रको आश

आज त २ हप्ता नै भएछ घर भित्र एउटै कोठामा बसेको पनि । एक हप्ता ज्वरो र रुघा लागेर ।अर्को हप्ता कोरोनाको त्रासले।                                                  

बाधा अबरोध अनि आरोह अवरोहका बीच माैसम झै बदली बदली आगाडि बढ्ने जिन्दगीका यात्राहरूमा दुःखकष्ट नसही सरल तरिकाले जीवन जीउन गाह्राे हुँदाेरहेछ । सोचे जस्तो कहाँ हुँदाे रहेछ र जीवन । उकाली ओराली डाँडा काँडा भञ्ज्याङ् अनि चौतारीहरु पार गर्दै  हिड्नु पर्दोरहेछ । यात्रामा कहिले हिड्दा हिडदै थकाइ लाग्छ । बस्नलाई चौतारीहरुको साथ सधैं कहाँ पाइन्छ र …………. जीवन यस्तै चल्दैछ ।

जीवनको एउटा पाटो नियती पनि हो।  जुन कुरा हामीले स्वीकार्नु बाहेक अरु विकल्प हुदैन। विरामी हुँदा कोही नजिकै साथै होस् जस्तो जो कोहीलाई लाग्छ । त्यो मानवीय स्वभाब पनि हो । तर त्यो समयमा कोही आफ्नोले पनि कस्तो छ भनेर नसोधी दिँदा पीडा सहन गाह्रो हुँदोरहेछ । समाचार हेर्र्दा कोरोनाले मानिसहरु मरेको त्यो रुवाइ अनि चित्कार काहालिलाग्दो त्यो दृश्य ……………..    देख्दै गाह्राे हुने ।              

मैले आफूलाई त्यही दृष्य र विरामीसंग तुलना गर्ने पुगे । हस्पिटलको त्यो बेडमा  जीवन र मरणको मुखमा आफन्त र आफ्ना नजीकका मान्छेलाई देख्न पनि नपाइ, बिदाइको हात हल्लाउन पनि नपाइ बिदा हुनु परेको सम्झनाले एकाएक मेरा आखाँहरु रसाए ।कल्पनाका ती कारुणिक तस्वीरहरुले झन् असह्य बनायाे………. 

शायद भुकम्पको भन्दा पनि धेरै डर थियो मनमा । त्यो समयमा आफन्त गुमाउनुको पीडा महसुस गरे । पीडा सहन गाह्रो छ । ईटालीको दृश्य हेरे । भयावह छ । यस्तो देख्दा कसकाे मन नरोला र ! यस्ताे समयमा विकल्प थाेरै हुँदो रहेछ । हिजो सम्म आफ्नो शक्ति देखाउने  राष्ट्र पनि आज शब्दहिन भएको छ………           

थाहा छैन भोलि के हुन्छ तर आशा अझै मरेको छैन । कोरोनासँग हाम्रो जीत अबस्य हुनेछ।                      

अमिता राई लिम्बु

ललितपुर

‘लकडाउन’ मा मनडाउन नहोस् !

सधैँ झै बिहानी भयो । बर्खामा झरीले, शरदमा चाडबाडले, हिउँदमा चिसोले ब्युँझाउने प्रातकालीन निन्द्रा वसन्ती पवनका बेला चराहरुको चिरविरले ब्युझाईदिन्छ । बिबिध ऋतुहरुमध्ये मलाई असाध्यै मनपर्ने ऋतु हो, वसन्त ऋतु । यो बेला डाँडापाखा र बनजंगल घुम्न खुबै रमाईलो हुन्छ । तर वर्तमान भनेजस्तो छैन, यो विहानीमा सबै रहरहरु बन्द कोठामा सिमित भएका छन् ।

कुनैबेला मनले यसै सोचिदिन्थ्योे, साँच्चै जेल पर्नुपरे मेरो हाल कस्तोे होला ! अनि त्यही मनले भन्थ्यो, के होला र मुद्धा चल्दै गर्ला जेलमा बसेका बेला संसार बुझौला, किताब पढौंला । तर मनको कुरा अर्कै हो, परेपछि हुने अर्कै हो । संसारभरी महामारीको रुप लिएको कोरोना भाइरस संक्रमणको सम्भावित क्षती कम गर्न सरकारले लगाएको लकडाउनको सातौैं दिनको यो विहानीसम्म आईपुग्दा भने साँच्चै जेल नै परेको जस्तो भैरहेको छ । जेल भन्दा धेरै सुविधा छ, आफ्नै कोठामा मनमौजी छ । तैपनि यो मन कहाँ–कहाँ पुगिरहेछ । भौतिक रुपमा घुम्दा मनले सोच्ने फुर्सद पाउँदैन थियो अहिले भने मन फनफनी घुमिरहेछ, शरिर जहाँको त्यही । 

मनमा अनेक कुरा खेलिरहेछन् । घरी नोष्टाल्जिक, घरी फन्नी, घरी रित्तो अन्ततः एउटै प्रश्नमा आएर मन अडिन्छ, साँच्चै कोरोनाको कहर कहिले सकिएला ? यसअघि वसन्त सरको एक आलेखमा, भनिएजस्तै कोरोनापछिको हाम्रौ दैनिकी कस्तो होला ? मन नै संसार घुम्ने भएपछि कोठाभित्रका सुख–सुविधा उपभोग गर्न नसकिँदो रहेछ ।

माथिका तीन हरफ लेखेपछि म आफ्नो नित्यकर्म सकेर आए । छत र कौशीतिरबाट बाहिरफेर चिहाएर आए । बजारतिर हेरे सडक,गल्ली र अघिपछि भिडभाड हुने स्थल सुनसान छन् । दक्षिणको मुसीकोट डाँडा तलको जंगलमा न्याउलीको न्याहो–न्याहोले बोलाएको जस्तो लाग्यो । ति सडक र गल्लीहरुले तल झर् न ! भनेजस्तो लाग्यो अनि चिया दोकानहरुले पनि किन आउदैनस् आजकाल ! भनेजस्तो लाग्यो । छतबाट फर्किनै लाग्दा पार्किङमा थन्किएको मोटरसाईकलतिर आँखा गयो, अलिकति समय खाली हुनेबित्तिकै कुदिहाल्ने त्यो दुई पाङ्ग्रे सवारीले पनि मलाई माया मारेको ! भने झै लाग्यो, यी मनगढन्ते प्रश्नहरुको पुञ्ज बोकेर म पुन: आफ्नै कोठामा आएको छु ।

लकडाउनका बेला मनडाउन नहोस् भनेर अनेकानेक प्रयासहरु गरिदैछ । अघिपछि टिकटकमा सक्रिय हुने साथीहरु यो बेला त्यता खासै सक्रिय देखिएनन् । बरु यतिबेला धेरैले फेसबुकका पुराना फोटोहरूमा फन्नी फन्नी कमेन्ट गर्दैछन । कमेन्ट बडो हसाँउने खालका छन् ।

मेरो १० बर्षअघिको एउटा फोटोमा वहिनीले लेखिदिई ‘यो फोटोमा कमेन्ट गर्न म सगरमाथाबाट फर्किए…’, अर्कोले अर्कै पुरानो फोटोमा लेखिदियो, ‘म जहाज रोकेर कमेन्ट गर्न आए…’ अनि अर्का मित्र मनिषले लेखिदिए, ‘के तपाई आफ्नो फोटोमा लाईक, कमेन्ट आएन भनेर चिन्तामा हुनुहुन्छ ? अब पिर नगर्नुहोस्, हामी घरघरै आउदैछौ…’ आदी–ईत्यादी । फन्नी कमेन्ट हेरेर हाँसेपछि पनि फेरी, आफ्ना र अरुका पुराना तस्विर हेरेर झनै हाँसो लाग्छ । ‘कता हो चिया खान भेटम न !’ भन्ने अवस्था छैन । एक्लै, जे गर्दा रमाईलो लाग्छ, त्यही गरिदैछ । तर पुराना तस्विरले फन संगै नोस्टाल्जिक पनि बनाउँदा रहेछन् । तस्विर संगै मन पनि बुलेट ट्रेनको गतिमा विगततिरै कुद्छ ।

हर प्राणीले जे पर्छ त्यो बोहोर्नैपर्छ, भोग्नैपर्छ अनि अघि बढ्नैपर्छ । कोरोना भाइरस संक्रमणबाट जोगिन धैर्यता नै हाम्रा अघि रहेको तत्कालको एकमात्र विकल्प हो । ढिलोचाडो यसको एन्टी भ्याक्सिन बन्ला, पहिला स्वास्थ्यकर्मीलाई लगाएर उनीहरुलाई प्रतिरोधका निम्ति तयार पारी बिरामीलाई लगाउन सुरु पनि गरिएला । संसारभरीका बिरामीलाई निको हुन सुरु होला । अनि सारा विश्वसंगै हामी कोरोना भाईरस निर्मुलको उत्सव सँगै मिलेर मनाउँला । त्यो दिन जरुर आउनेछ । त्यो सुन्दर विहानी बसन्त ऋतुभन्दा पनि कयाैं गुणा सुन्दर हुनेछ । 

कोरोनापछि हाम्रो जीवनशैलीमा केही फरक अवश्य आउनेछ अनि विस्तारै त्यही बानी पर्दै जानेछ । सम्पूर्ण प्रियजनहरुसंग चाडै भेट हुनेछ । श–शरिर संगै भएर सुख–दुःख साट्ने दिन अवश्य आउनेछ । लकडाउन लामो हुनसक्छ, बस् लकडाउनका बेला मनडाउन हुन दिनुभएन । 

शुभ होस् ! मंगल होस् ! जय–जय होस् !

महेश केसी

पत्रकार, रुकुम पश्चिम