काेराेनाका कारण मृत्यु र गाउँमा त्रास

लकडाउनको दिनहरू अरू दिनभन्दा निकै लामोलामो लागिरहेको थियो। पढ्न किताबहरू थिएनन्। साथीहरू काठमाडौँमै थिए। यता गाउँमा सधैँ एउटै लयमा बगिरहेको थियो दैनिकी। यसैबिच हाम्रै तिर घर भएकी २९ वर्षीय सुत्केरीकाे २०७७ ज्येष्ठ १ गते धुलिखेल अस्पतालमा मृत्यु भयो। म काठमाडौँ बसेर पढ्दै आइरहेको भएता पनि हजुरबाको बर्खान्तको लागि भनेर सिन्धुपाल्चोक बाह्रबिसेकाे त्यही गाउँमा अाएको थिए। र लकडाउनमा परेको थिए। यता सामाजिक संजालमा उक्त मृत्युको कारण कोरोना नै हो भनी किटान गरिसकिएको थियो। कतै त फोटोसहित श्रद्धाञ्जली दिनेहरुको लर्को समेत लागिसकेको थियो। त्यस्ताे देख्दा हामी मृत्युजस्तो कुरामा किन संवेदनशील हुन नसकेको होला? जस्तो लागिरह्यो। उक्त मृत्युको आधिकारिक पुष्टि के कस्तो होला भनेर सबैजस्तै म पनि कुर्दै थिए।

जब स्वास्थ्य मन्त्रालयले नै मृत्युको कारण कोभिड-१९ हो भनि पुष्टाइदियो तब सिन्धुबासीमा एक किसिमको भयानक डरले आसन जमाउन थालिहाल्यो। हाम्राे नगरपालिका, जहाँ मेरो पनि घर छ पूरै सील गरियो। प्रदेश, स्थानीय सरकारका प्रतिनिधि, सन्चारकर्मी, सुरक्षाकर्मी र धेरै सहयोगी हातहरुको साथ र सहयोग देखेर एकातिर स्थानीय गाउँलेहरुले राहतको सास फेरिरहेका थिए भने अर्कातिर उनीहरुका मनभित्रको डर बिस्तारै कम हुँदै गएको थियो। “यदि हामीमा पनि कोरोना लागे सरकारको सहयोग हुनेछ” भन्ने कुरामा स्थानीयहरु विश्वस्त भएका थिए।

यो घटनाले सिन्धुबासीहरु थप सतर्क हुन थाले। घरबाट बाहिर निस्कँदा मास्क लगाएर हिँड्ने, जथाभावी घुमफिर नगर्ने, घुलमिल नहुने जस्ता नियम अरु कठोरताका साथ पालना हुन थाल्यो। हरेक विपत्तिलाई सहजतापूर्वक जित्दै आएको सिन्धुपाल्चोक अहिले कोरोनासँग लड्न पनि तयार भैसकेको जस्ताे भान भएकाे थियाे। पहिला गाउँमा लकडाउन खासै कडा थिएन। मृत्युको घटनापछि हुँदाहुँदै मान्छेहरु छिमेकका घरमा समेत जान छाडेको र केही घरले त पानीपँधेरो समेत बन्द गरेको पनि देख्न थालियो। यसले एकातिर गाउँलेहरुको थप सतर्कता देखाइरहेको थियो भने अर्कातिर अझै पनि सिन्धुसमाजमा कोरोनाबारे जनचेतनाको अभाव भएको पनि महसुस गर्दै थिए।

स्वास्थकर्मीद्वारा गरिएको कन्ट्याक्ट ट्रेसिङमा लिइएको स्वाब परीक्षणमा कोरोनाले मृत्यु भएको भनिएको घरपरिवार लगायत सबैको रिपोर्ट नेगेटिभ आएपछि अहिले यहाँको बासिन्दाले केही राहत महसुस गरेका छौँ। यो सँगसँगै एकसाता यता ठप्प रहेको जनजीवन बिस्तारै सामान्य हुँदै गएको देखिन्छ। अहिले उनको माध्यमबाट कोरोना नसरे पनि अन्य व्यक्तिका मार्फत कोरोना सर्न सक्छ, त्यसैले हामीले सामाजिक दुरी कायम राख्नुपर्छ भन्ने कुरामा पनि सबै सचेत भैसकेको जस्ताे लाग्छ।

साथै सामाजिक सन्जाल र विभिन्न ब्यक्तिहरुमा अनेकौ शंका उपशंका पनि उत्पन्न भइरहेको अवस्था छ जस्तो कि : सबैको रिपोर्ट नेगेटिभ आउँदा उनमा मात्र किन कोरोना देखियो ? के सरकारको परीक्षण नै त्रुटिपूर्ण छ? उनको मृत्युको कारण कोरोना नै हो त? ती सुत्केरी महिलाले काखमा राखेर खेलाएको र दूध खुवाएको शिशुलाई किन आमाबाट कोरोना सरेन? उनकै परिवारका अन्य सदस्यलाई किन देखिएन ? सामाजिक दुरी कायम गर्नुपर्छ भन्ने कुराले यो घटनालाई कसरी मूल्यांकन गर्छ? यी शंका उपशंकाको जायज छन् र अहिले सिन्धुबासी हामी यसकै जवाफ खोजिरहेका छाैं। कोरोना भाइरस सिन्धुपाल्चोकमा फैलन नदिन धेरै भन्दा धेरै परीक्षण गरिनु पर्ने स्थानीयको माग छ जसलाई सरकारले चाँडो भन्दा चाँडो सम्बोधन गरोस् । 

कोरोनाले मृत्यु भएको भन्ने समचार आएपछि मैले महसुस गरेको अर्को दुःखको कुरा कोरोनाबाट पिडित व्यक्तिका बारेमा उसको सम्पूर्ण परिचय नखुलाउने भन्दाभन्दै पनि मृतक महिलाको तस्वीर सामाजिक सञ्जालमा छ्याप्छ्याप्ती पोष्ट्याइयो। यसले बाह्रबिसे र वरपरका बासिन्दाका मनमा थप डर र असहजताको पहिरो गयो। सामाजिक सन्जालमा गलत सूचना फैलँदा अथवा व्यक्तिको पूरै परिचय खुलाउँदा उहाँका अाफन्त र परिवारहरुमा नराम्रो असर पर्दो रहेछ। त्यसैले यस किसिमको सूचना सम्प्रेषणमा अझै कडा रोक लगाउनु जरुरी छ ! हामी सामाजिक संजाल प्रयोगकर्ता पनि संवेदनशील हुनु जरूरी छ ।

अन्त्यमा, कोरोना भाइरसबाट मृत्यु भएकी दिदीप्रति हार्दिक श्रद्धाञ्जली र उनको शोकसन्तप्त परिवारमा धैर्यधारण गर्ने क्षमता मिलोस्। सिन्धुपाल्चोकमा कोरोना भाइरसबाट यही एउटा मृत्यु बाहेक कोही संक्रमित नभएकोले आगामी दिनहरुमा पनि कसैलाई याे महामारी नलागाेस् भन्ने कामना छ। यसका लागि हामीले लकडाउनको पूर्ण पालना गरौं, अत्यावश्यक काम बाहेक घर बाहिर ननिस्कौं, समाजिक दुरी कायम राख्दै कोरोनाविरुद्ध लड्न सक्षम बनौं र यदि कसैलाई कोरोना सङ्क्रमण देखिहाल्यो भने उसलाई सामाजिक दुर्व्यवहार हैन सक्दो स्वास्थ्यलाभको लागि सहयोग गरौं। सम्झिराखौं, यस्तो विपत जुनसुकै बेला जो कोहीलाई पर्न सक्छ ।