कोभिड १९ ले हाल संसारभरि नै असर गरी रहँदा यसबाट प्रभावित हुने विभिन्न क्षेत्रहरु मध्ये महत्वपूर्ण एक शिक्षा पनि हो । भर्खर सुरु भएको हाम्रो स्नातकोत्तर तहको पहिलो सेमेस्टरको कक्षा के हुन्छ होला? क्याम्पस लाग्छ कि बन्द हुन्छ? पठनपाठन के हुने हो? जस्ता प्रश्नहरु मनमा उब्जिरहेका थिए। स्नातक तह उत्तिर्ण भइसकेपछि स्नातकोत्तर तह यानेकि मास्टर डिग्री आफैमा एउटा ठूलो तह मानिन्छ। नयाँ तह, नयाँ साथीहरु, नयाँ क्याम्पस, नयाँ जोस र उत्साह उस्तै थिए। कक्षाहरु रमाइलो पनि हुदैँ थिए। पठनपाठनले गति लिदै थियो। तर नेपाल सरकारद्बारा देशभरि लकडाउनको घोषणासँगै क्याम्पस अर्को सूचना प्रकाशित नभएसम्म क्याम्पस तथा पठनपाठन बन्द हुने भनिएको थियाे। दुर्भाग्यवस् अर्को सूचना अझै प्रकाशित भएको छैन।
क्याम्पस र पठनपाठन बन्द, अब के गर्ने? सुरुवाती दिन भएको कारण लाइब्रेरीमा पर्याप्त किताबहरु नहुँदा न त निकाल्न पाइयो न त स्टेशनरीबाट खरिद गर्न नै पाइयो। निजी क्याम्पसमा अध्ययन गर्ने साथीहरुले अनलाइन कक्षाको अनुभव सुनाइ रहँदा यता हाम्रो सार्वजनिक क्याम्पसको केही सूचना आएको थिएन। लकडाउनको २१ औँ दिन पश्चात मात्र अनलाइन कक्षाको डेमोन्स्ट्रेसन कक्षा पछि नियमित अनलाइन कक्षा सुरुवात भयो, जुन अहिलेसम्म सञ्चालित छ।
यसरी अनलाइन कक्षा लिइरहँदा कक्षा कोठामा अनुहारले मात्र परिचित साथीहरुलाई नामबाट परिचित हुन पाउनु मेरो लागि मात्र नभइ शिक्षक र अन्य साथीहरुको लागि पनि अवसर भयो। महामारीको अवस्थालाई पनि फुर्सदको समय नभनि शिक्षक तथा साथीहरुको दृढ संलग्नताले हामीले शिक्षा हाम्रो घरबाटै पायक पर्ने तवरले हासिल गरिरहेका छौँ। जसबाट शिक्षाको लागि घर बाहिर जानु पर्ने, कोरोना संक्रमित हुने चिन्ता रहेन। लकडाउनका कारण लामो समयसम्म अध्यापन नहुँदा, नगन्य अध्ययन गर्दै गर्दा, अनलाइन कक्षा सञ्चालन हुन थाले पछि अध्ययनलाई निरन्तरता दिइरहेको छु। हाम्रो क्याम्पसको म सहित करिब ७० प्रतिशत साथीहरु हाल अनलाइन कक्षामा सहभागी भइरहेका छौँ। यसरी अनलाइन कक्षा लिइरहँदा कक्षाकोठाको अध्ययन अध्यापन जस्तै स्वः अनुशासित भइ कक्षा लिन प्रेरित भइन्छ भन्ने मेरो व्यक्तिगत ठम्याइ छ। किनकि म लगायत मेरा साथीहरु पनि सक्रिय तथा ध्यानपूर्वक अनलाइन कक्षामा संलग्न हुदै आएका छौँ। यसरी सञ्चालन हुने कक्षाका कारण आधुनिक प्रविधिको प्रयोग पनि हामीमा अभ्यस्त भइ रहेको छ। अनलाइन कक्षाको बारेमा टिकाटिप्पणी गरी रहँदा, कसरी र केबाट कक्षा भइ रहेको भन्ने कुरा छुटाउनु सायदै उचित होला। हाम्रो अनलाइन कक्षा Google Meet र Zoom बाट भइ रहेको छ ।
घरबाट नै अनलाइन कक्षामा सहभागी हुने अवसर पाउँदा, यसका चुनौती तथा समस्याहरु ठूलो बाधकको रुपमा उब्जिएका छन्। इच्छा तथा लगाव हुदाँहुदैँ पनि इन्टरनेट तथा प्रविधिको पर्याप्त पहुँच नहुँदा करिब ३० प्रतिशत विद्यार्थीहरु सहभागी हुन नसक्नु आफैमा एक चुनौती हो। वास्तवमा भन्नु पर्दा अनलाइन कक्षा अवसर भए पनि सबै जनाको लागि उपयुक्त तथा सहज चाहिँ भएको छैन। त्यस्तै अनलाइन कक्षाको क्रममा बाहिरि आवाज तथा आवाजमा इकोको कारणले गर्दा बुझाइमा अस्पष्ट हुन्छ। आधुनिक प्रविधि तथा इनटरनेटबारे केही शिक्षकहरु अझै पनि अभ्यस्त नहुनुका कारण कक्षा सञ्चालनको क्रममा समस्या उब्जिदा महङ्गो मोबाइल डाटाबाट कक्षा लिँदा बिचबिचमा Disconnect हुँदा घाउमा नुन छर्के सरह हुन्छ। हाल मैले सात दिनका लागि मान्य हुने डाटा लिने गरेको छु। सातामा ५ दिन मात्र कक्षा सञ्चालन हुने त्यसमा पनि कहिलेकाहीँ शिक्षकको व्यस्तताका कारण कक्षा नहुँदा बाँकी डाटा त्यसै खेर जाने गरेको छ। साथै कक्षामा शिक्षकले दिनु भएको व्यक्तिगत असाइनमेन्ट ल्यापटप नभएको कारण इच्छा हुदाँहुदैँ पनि तयार गर्न समस्या भइरहेको छ।
लकडाउनको अवस्थामा विद्यार्थीहरुको शिक्षामा पहुँच बनाइ राख्न दुरसञ्चार कम्पनीहरुले अनलाइन कक्षाका लागि नाम मात्रैको सहुलियत डाटा भन्दा पनि सम्पूर्ण इन्टरनेट सेवा प्राप्त गर्ने डाटा सुलभ तथा सस्तो दरमा उपलब्ध गराए सहयोग पुग्ने थियो। हामीले डाटा खरिद गर्दा कम्पनीहरुले All time Data कम र 4G डाटा बोनस भनेर धेरै दिने गरेको छ, तर हाम्रो देशमा घर बाहिर 4G, घर भित्र 3G हुँदै 4G को हुने नेटवर्क हामीलाई कागलाई बेल पाक्यो हर्ष न विस्मात झै हुन्छ । त्यसैले दुरसञ्चार कम्पनीहरुले सुलभ, सस्तो तथा उपयोगी डाटाहरु उपलब्ध गराइ प्रयोगकर्ताहरुबाट अझ बढी मुनाफा लिने कुरामा इच्छा पो देखाउने हो की ?
