टोल नथर्काइ हुन्न !

टिडिङ….. टिडिङ….. आजभोलि मेरो अलार्मको धुन फेरिएको छ । 

“हेलो ! उठ्याै ? ६ बज्न लागिसक्यो।” आमाले ठ्याक्कै यतिबेला फोन गरेर यही प्रश्न सोध्न थालेको आज साता दिन भइसकेछ । परिवारका सबै गाउँ जानुभएको छ । दश गतेबाट लामो दुरीको सवारीसाधन नचल्ने भनेपछि कोठा भाडामा बस्ने अंकल र उहाँको परिवार पनि गाउँ हिँडिसके । घर जाने अघिल्लो दिन मैले अंकललाई सोधेको थिएँ, “घर नगए नि हुन्न र?  यस्तो भीडभाडमा साना केटाकेटी लिएर झन् भाइरस सर्ने सम्भावना होला !”

“उता आफ्ना मान्छे छन् । खानबस्न समस्या हुन्न”  अंकलले भनेको दोस्रो होइन पहिलो वाक्यले मेरो मन अमीलो भयो । 

म एक्लै परेँ । शंखमुल बस्ने साथीलाई घरै बस्न बोलाएँ । साथी र म हाम्रो घरबाटै अफिस र कलेज आउजाउ गर्न थाल्यौँ । हरेक दिन मातातिर्थबाट कलङकी पुगेपछि थाहा हुन्थ्यो साँच्चै मानिसहरुलाई  गाउँ नगइ भएको छैन । गाडीमा कोचाकोच गरेरै भएपनि गाउँ नै पुग्नुछ उनीहरुलाई । । मलाई अचम्म लाग्छ सरकारले लामो दुरीका सवारीसाधन नचल्ने पो भनेको सबैलाई दसैँमा जसरी घर जाऊ भनेको त होइन । अनि फेरि अंकलले भनेको सम्झन्छु । “गाउँमा खानबस्न समस्या हुन्न।”  र, चित्त बुझाउँछु । 

त्यसको केही दिन पछि सरकारले लकडाउन घोषणा गर्यो । अरु देशमा जस्तै मानिसहरु बाहिर निस्कन मिल्दैन । जर्मनी, फ्रान्स र अरु केही देशले त दुई जना मात्र हिँड्न पाउने नियम गरेका छन् । अझ हाम्रोमा त अत्यवश्यक काम बाहेक अरु कामले त्यसै हिँडडुल गर्न पाइँदैन । अहो ! कस्तो राम्रो काम । 

त्यो दिन म छतमा बसेर सहर हेर्दै चिया खाँदै फुरुङ्ग थिए । मेरो फुरफुर क्षणभरमै हरायो जब तल्लो घर नजिकै चौरमा तासको खाल देखेँ । ‘ अंकल…. घरबाट बाहिर ननिस्कन भनेको छ त सरकारले सुन्नुभाछैन ? माईक लगाउँदै हिडेको छ त । अझ पाँच–सात जना जम्मा भएर काँ यस्तो खाल जमाउन पाइन्छ  ? तीन तलाबाटै म चिच्याएँ …..। उनीहरु हातको इसाराले चुप चुप भन्दै थिए ।

टिडिङ….. टिडिङ….. फोन बुवाको थियो । 

“त्यहाँ गाउँमा मान्छे जम्मा भएर तास खेलेर बस्ने होइन भन्द्याछु । ”  किन फोन गर्नुभएको थियो सोधिन, बरु उल्टै बुवालाई थर्काएँ । कस्तो अचम्म हामी नेपालीलाई भनेको नलाग्ने कि नटेर्ने ! ईटलीमा कोरोना भाइरसको संक्रमण संख्या बढ्नुको एउटा कारणमा साथीभाइसँग जमभेटलाइ पनि लिएको कुरा समाचारमा सुनिरहेकै छौँ । बिषयको गाम्भिर्य बुझ्न किन यति गाह्रो भएको ।

अर्को दिन मैले तासको खाल त्यहाँ देखिनँ । तर हिजो फाट्ट फुट्ट मान्छे देखेको थिएँ । भन्दै थिए चार–पाँच बुक तास निकाल त गोजीमा हालेर जङ्गलतिर जाम् ।” यो कुरा सुनेर हिजो चढेको मेरो पारो अझै झरेको छैन । एकपटक छतमा गएर हेरेर आउँछु ल ! यही बेला हात धुने वहाना पनि हुन्छ ।

अहो! आज आकाश खुलेको रहेछ । हिमाल पनि टलक्कै टल्किएको । कहिलेकाही मातातिर्थले चन्द्रागीरीलाई च्यालेन्ज गर्छ कि झैं लाग्छ । यहाँबाट पनि त काठमाण्डौ शहर परसम्म देखिन्छ । आज पनि अंकलहरु त्यही थिए । तर केही दुरी कायम गरेर गफ गर्दै थिए ।

ठ्याक्कै अंकलहरु बसेको माथिबाट एक हुल चराहरु भुरुरु उडे । मैले पनि आकाश र बादल हेर्दै लेखक दुर्गा कार्कीको किताब ‘कुमारी प्रश्नहरु’ आधा जति पढेर भ्याएँ । हरेक पटक बादलसँग कुरा गर्दा उस्तै प्रश्न हुन्छन् मेरा । बादल किन म जता हिड्छु उतै हिड्छ । किन कहिले साथी र म जस्तै आकृती बनेजस्तो लाग्छ । कहिले आमाले बच्चालाई दुध खुवाइरहेजस्तो । कहिले आफै टोलाएर बसिरहे जस्तो । 

खैर, बादलसँग हामी सबैको कुराकानी यस्तै त होला नि! आज मेरो दिन लगभग छतमै बित्यो । यो बिचमा कम्तीमा पाँच पटक त हात धोएँ होला मैले । अनि धेरै पछि हजुरआमालाइ सम्झिँए । हजुरआमा साबुन पानीले पटक पटक हात धोइराख्नुनुहुन्थ्यो । धोएर राखेको प्लेट खाना पस्कनु अघि राम्ररी पखालेर राख्नहुन्थ्यो । भन्नुहुन्थ्यो “ठूलो नातीले भनेको किटाणु बसेका हुन्छन् रे धोएर मात्रै खानुपर्छ”। असी काटिसकेकी हजुरआमाका हातका छाला कक्रक्क परेर फुटेका थिए । “धेरै पानी चलाएर हो हात फुटेको” भनेर कराउँथ्यौ हामी । तर आज मलाई हजुरआमासँगै हात धुन मन छ । राम्ररी कसरी धुने सिक्न मन छ । र उहाँ नफर्कने बाटो हिँडेको दुई बर्ष भयो भनेर बिर्सन मन छ ।

शहरतिर झिलिकमिलिक बत्ती बल्न थाले । कलङकी हुँदै गाडी खचाखच बाहिरिए पनि शहर कहाँ रित्तिएको छ र । दिउँसो निस्सासिएको शहरमा साँझको बत्तीले छिमेकी भएको आभास दिन्छ ।

ममीले फेरि फोन गर्नुभयो – “दिउँसो बुवालाई थर्काइस अरे त । आज त यता पनि भिडभाड गरेर नबस्नु भन्दै माइक लगाएका थिए । तँलाई पनि भिडभाडमा नजा भन्नलाई बुवाले फोन गर्नुभाथ्यो । “

मैले भनेँ “माईक त यता पनि लगाएका छन् नि । माइक लगाएर मात्र हुन्न आफ्ना टोलकालाई आफै थर्काउनु पर्छ ।”

आशा थापा

प्रोड्युसर

‘Asha’ means hope. I love singing. So, I sing stories of hope and courage at Hernekatha. 

गाउँ टाढा माया गाढा

काठमाडौंको जाम र धुलो छिचोलिसक्दा, ‘वाउ !’ खुसी । थानकोटको ओरालो सकेर मुग्लिनतिर तेर्सिदै गर्दा, ‘उफ् !’ दुःखी ।

“यो पालि त लास्ट गर्मी खाने भइयो है ?” चार जना यात्रीको मुखबाट कम्तिमा एकपटक त यो वाक्य निस्किएकै थियो । हाम्रो जिप जता–जता जान्छ उतै–उतै बगेको छ त्रिशूली । त्यहि नदी हेर्दै कविता फुराउने साथीहरु आज चाहिँ ‘उफ्’ शिर्षकमा कविता भनिरहेझै भान हुन्थ्यो । सधैँ पहिरोले हैरान पार्ने मुग्लिनको बाटो अहिले त खत्रा बनाएछ । पिच पनि क्या सलल छ । एकैछिन झ्याल खोलेर हावा खाउँ त भन्यो, हावा हो र भने जस्तो लाग्ने । तातो ! मुग्लिन काटेर चितवन आईपुग्दा हावाको कुरा बन्द भइसकेको थियो । तातो हावासँग हामी अभ्यस्त भइसकेका थियौं । केहि समय चितवन चाहारेर हामी हेटौंडा हान्नियौँ ।

झमक्क साँझमा पुगियो कमाने । हेटौँडाको कर्रा खोलापारिको एउटा गाउँ । बजार बन्दै गरेको गाउँ । हामी चार जना साथी कथा खोज्न लाखापाखा लाग्यौँ । म बाटो छेउ टुसुक्क बसेँ । बिहानदेखि लखतरान जिउले थोरै आड पायो । तातै भएपनि हावा खाउँ भनेको उल्टै लामखुट्टेहरुले मेरो रगत खाए । तिनिहरुलाई प्याट्ट पार्नु सिवाय अरु उपाय देखिनँ । मेरो दाहिने हातले लामखुट्टे मारिरह्यो । कति सजिलो छ है, लामखुट्टे मार्न ? धेरै मेहनत गर्नै नपर्ने । साँच्चै एक साँझमा कति लामखुट्टे मर्छन् होला ? अनि के तिनका परिवार र प्रियजनले आफन्त मरेको थाहा पाउलान् ? हेर्ने कथाको लागि कथा सुन्न गाउँ पसेको म, लामखुट्टे प्याट्ट पारिरहेँ । ‘एकजना दिदीले मेरो कुममा थ्याप्प हात राखिन् र भनिन्, कति लामखुट्टे प्याट्ट पारिरहनुहुन्छ, हिँड्नुस हाम्रो घर।’ म उनको पछि लागेँ ।

एक हजार रुपैंयाबाट सुरु गरेको मसला कुट्ने मिल अहिले कमानेकै नामी मिल कसरी बन्न पुग्योे दिदीले आफ्नो कथा सुनाईन् ।

भोलिपल्ट बिहान हेटौंडाको जामे मस्जिद वरिपरि घुमिरहेँ । मेरो काम मस्जिद र मान्छेका अनेकथरि फोटो खिच्नु र कुराकानी गर्नु थियो । तर काम गर्न मलाई हम्मे–हम्मे पर्यो । क्यामेरा समाउनु पर्ने हात खाने कुराले भरिए । कसैले आइसक्रीम, कसैले चिसो पानी, कसैले के । हुँदा–हुँदा मस्जिदका मौलानाले खाना खान आफ्नो घर जान कर गरे । ‘नाइँ’ भन्नै सकिनँ । अचम्म लाग्यो – यो कस्तो आत्मीयता ? यो कस्तो सौेहार्दता ? नचिनेको मान्छेलाई घरनै लगेर सत्कार गर्ने । त्यो दिन मुसलमानहरुको चाड रमजानको अन्तिम दिन थियो । मस्जिदमा एकजनाले भनेका थिए आजको दिन, ‘दिनु, बिर्सिनु र उत्सब मनाउनु हो ।’ मौलानाले के दिए, के बिर्सिए र कसरि उत्सब मनाए म व्यक्त गर्न नसकुँला । मैले चाहिँ साथ दिएँ, गर्मी बिर्सिएँ र सद्भावको उत्सव मनाएँ ।

काठमाडौंबाट तराई हिँड्ने अघिल्लोे दिन सहकर्मी विद्या चापागाईलाई मैले सोधेकी थिएँ, ‘खासमा देहात भनेको के हो दिदी ?’ उनले भनिन् “ शहरदेखि टाढाका गाउँ ठाउँलाई देहात भनेको सुनेकी छु ”
यो सुनेको कुरालाई मैले देख्नु थियो ।

चुरेका ससाना थुम्का । दायाँ बायाँ जंगल । अमलेखगन्ज हुँदै पथलैयासम्म पुग्दा ‘वाउ’ शब्दले ‘उफ् गर्मीलाई’ फ्लप खुवायो । तर यो धेरैबेर टिकेन । जब हामी पथलैया काटेर सिमरा हुँदै बिरगंजतिर सोझियौं ।

फराकिलो बनाउन जता–ततै बाटो खनेको, धुलो र धुँवा उस्तै, हर्न बजाएर हैरान । उफ्, गर्मीको त के कुरा ! उनन्चालिस डिग्री । वीरगंज शहरसँग मेरो पहिलो अनुभूति कस्तो कस्तो भयो । भोलिपल्ट देहात हेर्ने खुसीले वीरगंजलाई बिर्सिदिएँ मैले ।

भुँईतले होचा घर ।भित्ताभरि बुट्टा भरेका । ढोकामा रङगीचङगी पर्दा, आँगनछेउ गाईबस्तु कुँडो खाईरहेका ।हिजो धुलोले दिक्क भएर वीरगंज शहरको होटलमा सुतेकी म बिउँझिदा छपकैया छेउको गाउँमा थिएँ । मलाई थाहा छ, बिहान होटलबाट आधा घण्टा गाडी चढेर यो ठाउँ आईपुगेको हो म । तर किन किन यही गाउँमा बिउँझिएको भन्न मन लाग्यो ।

बुट्टा भरेका मध्ये एउटा घरमा अंग्रेजीमा लेखिएको थियो ‘निरज’ । त्यतै दगुरिरहेका केटाकेटीलाई मैले सोधेँ ‘यो कस्ले लेखेको ?’ सबै केटाकेटी ‘उस्ले, उस्ले’ भन्दै कराए । त्यही घरको भित्तामा अडेस लाएर सानी केटी बिस्तारै बोलिन्, ‘मैले’ ।
अनि तिम्रो नाम ?
‘निर्जना’
अनि यहाँ त निरज लेखेको छ त, ?
‘हैन मेरो भाईको नाम लेखेको, दिपावलीमा ।’

‘वाउ ! कस्तो मीठो !’ मेरो बोली प्वाक्क फुट्यो । निर्जनासँग मीठो कुरा भयो । “म चारमा पढ्छु सरकारी स्कुलमा, भाइ एकमा पढ्छ, र्बोडिङमा” छुट्टिने बेला निर्जनाले सुर्नाई । मैले ‘ए’ को मुन्टो हल्लाएँ ।

त्यहीदिन हामी लङ्गडी भन्ने ठाउँ जान हिड्यौँ । पोखरिया हुँदै लङ्गडी जाँदा छपकैया जस्ता थुप्रै गाउँ देखेँ। पहाडतिरको मेरो गाउँभन्दा यहाँ देहातमा अचम्म लागेको एउटा कुरा चाहिँ गाईबस्तुलाई कुँडो खुवाउने ताउलो । हाम्रोतिर तामा, ‘सिलवट’ यस्तै–यस्तै चिजले बनेको ताउलोमा कुँडो पकाउँछन् र त्यस्तै भाडामा खुवाउँछन् । यहाँ चाहीँ आँगनमै ड्याम्म पारेर सिमेन्टको ताउलो बनाउने रहेछन । अनि त्यसमा कुँडो दिने ।

देहातका यस्तै नौला कुरा नियाल्दै दुई घण्टा गाडी चढेर लङ्गडी चोक पुगियो र भेट भयो चुरा बेच्दै गाउँ डुल्ने सरिफा मियासँग । पहिले गाउँका हरेक घरका कम्तिमा एकजना महिला चुरा बेच्न हिँड्थे रे । अहिले कमिला खातुन र उनकी बुहारी मात्र यो काम गर्छन् । घरगाउँमै पसल खुल्न थालेपछि चुरा धागो पनि पसलमै पाइन थाल्यो । तर, पैंसठ्ठी बर्षकी कमिलालाई भने गाउँ डुल्नै रमाइलो लाग्छ ।

म पनि कमिलासँगै हिँडे । आफ्नो काममा चितवन, नारायणघाटसम्म पुगेकी कमिलाले भोजपुरी भाषा नेपालीमा उल्था गर्दै मलाई गाउँ घुमाईन् । उनी गाउँ छिरेपछि सबै झुम्मिने रहेछन् । घर–घरमा चुरा लगाई दिँदै, कतै पानी कतै खाजा खाँदै कमिला हिँडिरहिन् । म पछ्याईरहें । सबै हाँसी खुसी । कस्तो रमाईलो । अझ पाहुनालाई त केहि न केहि नखुवाई फर्कनै नदिने । कस्तो आत्मीयाता । देहातसँग मेरो दिल बस्न थालेछ ।

कमिला खातुन गाउँबिच एउटा पसल छेउमा बसेर त्यहाँ आउनेलाई चुरा लगाइदिन थालिन् । एकजना आमा यो चुरा भएन, यो साइज मिलेन भन्दै चुरा हातमा लिएर पटक पटक ओहोर–दोहोर गरिन् । मैले सोधेँ, ‘तपाईंले कस्का लागी चुरा छान्नु भएको ? ‘
‘नयाँ बुहारी हो, बच्चा भएको छैन । घरबाट बाहिर निस्कन मिल्दैन’ उनले भनिन्
‘किन नि ? मैले फेरि सोधे ।
‘हाम्रो चलन यस्तै छ’
मैले ‘ए’ को टाउँको हल्लाएँ

अर्काे घरमा कमिला आमाले पानी मागिन् । पर्दाको छेल पारेर ढोका भित्रैबाट कसैले पानी दियो । म ‘नछुने हुँदा’ आमाले अलग्ग पानी दिएजस्तो । अब त मैले पनि चाल पाएँ – उनी पनि नयाँ बुहारी होलिन् ।

अर्को दिन म, झौवागुठी गाउँतिर हिँडे । ७ कक्षामा पढ्ने भवानी कुमारी राम, धागोको फुल बुन्दै थिईन् । वाउ कस्तो राम्रो । भवानीकी आमाले बस्नलाई कुर्सी दिइन् । म भवानीसँगै भुइँमा थचक्क बसें । ओहो, यस्तो राम्रो बुन्न कसरी सिकेको ? कस्ले सिकायो ? ऊ उत्तर दिँदै गई ‘आफैं सिकेको, यतिकै’

बेनाले(पंखा )आफु र मलाई हुने गरि हावा हम्किरहेकी भवानीकी आमा मुसुक्क हाँस्दै भनिन् “हाम्रोतिर यस्तै चलन छ । छोरीहरुले, घर सजाउने फूल, बेना आदि बुन्छन् अनि बिहे गरेर जाँदा आफ्नो घरमा यी सामान पनि सँगै लैजान्छन् । माईतीको सम्झना’
यो गर्मीमा हावा हम्कने बेना पनि तिम्ले नै बुनेको हो ? उसले हो, को टाउको हल्लाई ।
‘तपाईले बिहे गरेर आउँदा ल्याएको बेना छ त ? आमालाई सोधें मैले ।
‘छैन मलाई त केहि बनाउन आउँदैन” हामी सबै हाँस्यौं ।

छुट्टिने बेला भवानीले एउटा बेना मेरो हातमा थमाई ।

हामी फर्कँदा काठमाण्डौँमा पनि तापक्रम ३२ पुगेछ । कार्यलयमा, विद्या दिदीले सोधिन्, देहात भनेको के रहेछ त आशा ?

भवानीले दिएको बेनाले हावा हम्किँदै, मैले भनें, “गाउँ टाढा, माया गाढा”