मनैबाट देखिएका सपनाहरु

१२ कक्षाको बोर्ड परीक्षा नजिकिदै जाँदा सबै कोर्स सक्ने चटारोसँगै परीक्षाको पनि उत्तिकै प्रेसर थियो, विद्यार्थीलाई मात्र नभएर शिक्षकलाई पनि।

त्यस बेलामा फाट्टफुट्ट कोरोनाको खबर त सुनि राखिएको थियो। तर पनि त्यति धेरै ध्यान गएको थिएन। त्यति चटारोको बिचमा पनि म भने हरेक दिन योजना बनाइरहेको थिएँ। राजधानी बाहिर बस्नुको सानोतिनो समस्या भोगिरहेकै बेला कलेजको परीक्षा सकेर काठमाण्डौँ जाम्ला अनि विदेशमा विद्यावारिधि गर्न जानका लागि आवश्यक तयारी गरौँला भनि सपना बुन्दै थिएँ। त्यसै बिचमा चैत्र ५ गते अचानक खबर आयो सबै शैक्षिक संस्थाहरु अनिश्चित समयकालागि बन्द भनेर। त्यो घोषणाको गाम्भिर्यतालाई नबुझेको त होइन तर त्यो बेलामा केबल सुरक्षा मात्र अपनाएको होला भाइरस त कहाँ आएको छ र भन्ने लाग्यो। एक मनमा अलिकति भए पनि राहत मिल्यो किनकी लगातारको कलेज पढाउन जानुपर्ने, परीक्षाको उत्तरपुस्तिका जाँच्नुपर्ने, खुट्टा दुखिन्जेल परीक्षामा बस्नुपर्ने जस्ता कामहरुबाट केही समयकालागि भए पनि छुटकारा पाइएको थियो। अनि अब आफूले सोचेको काममा एकाग्र भइ लाग्न पाइने भइयो भनेर मन मनै गदगद थिएँ ।

काठमाण्डौँ जाने तयारीले मन फुरुङ्ग थियो। पछि अर्को खबर आयो भारतमा लकडउन भयो रे। अनि कोभिड १९ को संक्रमित पनि भेटियो रे। यो कुरा सेलाउन नपाउँदै चैत्र १० गते बेलुका काठमाण्डौँ बस्दै आएकी मेरी साथीको फोन आयो, ‘लौ भोलिबाट नेपालमा पनि लकडाउन रे सब बन्द हुन्छ। ‘ त्यसपछि बल्ल पो मैले महशुस गरेँ समय त निकै कठिन भैसकेको रहेछ। सरकारको यस्तो अपर्झटको निर्णयले मलाई जस्तै पक्कै सबैलाई असर पर्यो होला। तर पनि यस्तो निर्णय लिनु परिस्थितिको माग थियो ।अब बल्ल पो मन अत्तालिन थाल्यो। घरमा केही रासनको व्यवस्था थिएन न त पैसा नै साथमा थियो। लकडाउनको तेस्रो दिन थाहा भयो एउटा पसल खुल्छ रे त्यो पनि ७ बजे राति मात्र। अनि यताउता पैसा जोहो गरेर हतारिँदै दादा र म १५ मिनेटको बाटो हिंडेर पसल पुग्यौँ। कतै प्रहरीले गाली गर्ने त होइनन् भन्ने डर छँदै थियो।

हामी जस्ता मध्यमवर्गीय परिवारलाई त थेग्न गाह्रो भएको अवस्थामा हरेक दिन ज्याला मजदुर गरेर हातमुख जोड्नेलाई कति गाह्रो भइरहेको होला सम्झँदा पनि कहाली लाग्छ । अष्ट्रेलिया बस्ने मेरो भतिजीसँग कुरा हुँदा त झन् मुटु भक्कानिएर आउँछ । त्यस माथि नचाहि्दो अफवाह फैलाउनेको संख्या पनि उत्तिकै बढिरहेको छ अहिले। त्यस्ता समाचार भिडियो हेरेर विदेशमा बसिरहेका नेपाली आफन्तको मन कति रुँदो हो।अहिलेको अवस्थामा सोच्ने हो भने नकरात्मक कुरा बढी आउँछ तर हामीले सकरात्मकलाई बढी प्राथमिकता दिने हो भने हामी जस्तोसुकै नराम्रो अवस्थाबाट बाहिर निस्कन सकिन्छ ।

लकडाउनमा आफ्नाे र परिवारको लागि भने प्रशस्त समय पाइएको छ। व्यस्त दिनचर्याले थकित र सुत्ने खाने टुङ्गो नहुँदा बढेको मेरो ग्यास्ट्रिकको सही हेरचाह भएकाे छ। खाजा, खाना र सुत्ने प्रशस्त समय मिलेको हुनाले मेरो ग्यास्ट्रिक कम भइसकेको छ। आमा छोरी सँगसँगै व्यायाम गरेर फिट रहने कोसिस गरिरहेका छौं। हरेक दिन नुहाउने, बाहिर गएर घर फर्के पश्चात हातखुट्टा धोएर मात्र भित्र पस्ने लगायतका सानातिना तर निकै महत्वपूर्ण कुराहरुमा विशेष ध्यान पुर्याउन थालेका छौँ। कहिल्यै बारी नछिरेको मेरो ठूलबुवाको छोराले कोदालो लिएर मकै छर्न निस्केकाे देखेँ। लुगा धुन सम्म अल्छि गर्ने मेराे दादाले भाउजूलाई खाना बनाउन सघाउन थाल्नु भएको छ। त्यसो त भाग लगाएको खानाको गास समेत आनन्दले टिप्न नभ्याउने मेरो भिनाजु अचेल केटाकेटीसँग खेलेर उनीहरुलाई पढाउन थाल्नु भएको छ।

विश्वभरि फैलिएको महामारीले मन त सबैको अत्तालिदो हो, मेरो पनि अत्तालिन्छ। आफन्तहरु एक ठाउँमा, आफू अर्को ठाउँमा। कहिले लकडाउन सकिएला र भेट्न पाइएला भन्ने सबैलाई लागेको होला। कति परिवारबाट टाढा होलान्, कतिका श्रीमान् श्रीमती फरक फरक ठाउँमा होलान् भने कतिका छोराछोरी साथमा नहोलान् । सबै कुरालाई एका तर्फ राखेर यसलाई सुनौंलो अवसर मान्ने हो भने हामी यो समयलाई अझै उचित तरिकाले प्रयोग गर्न सक्छौँ। कति योजना थाति राखेर बसेका छौँ समय नपाएर। हेर्नुस् त यदि लकडाउनको अवस्था नभएको भए हामी केही न केही काममा दौडिरहेका हुन्थ्यौँ ।

यो समय आफ्नो सपनाको एक खुड्कीलो उक्लने सुवर्ण अवसर पनि हो । कतिलाई गितार सिक्न मन लागेको होला, कतिलाई अंग्रेजी सुधार गर्न, कतिलाई टिकटक बनाउन मन लागेको होला त कतिलाई खाना पकाउन सिक्न। त्यसैले मन लागेको कुरा गरेमा मात्र पनि यो समय सुनौंलो बन्नेछ। आजको थोरै दुरीले भोलि जिन्दगी भरिको साथ निर्धारण गर्न सक्छ। यही मिठो सपना देख्दै भोलि सबै कुरा अवश्य सही हुनेछ भन्ने आशा गर्दै बितिरहेका छन् मेरा लकडाउनका दिनहरु ।

मनैबाट देखिएका सपनाहरु अवश्य पूरा हुनेछन् ।

दीपशिखा राई

धरान

छात्राबासमा त्रास

बुढानिलकण्ठ स्कुलको छात्रावासमा बसेर कक्षा १२ को तयारी गरिरहेकी थिएँ। चैत्र ५ गते बेलुकाको खाना खान डाइनिङ हलतिर जाँदै गर्दा एस् .ई.ई परीक्षा सर्‍यो रे भन्ने गाइगुइँ हल्ला सुनियो। विद्यालयभित्रकाे ताजा खबर कि सूचना पाटीमा हुन्थ्यो कि त्याे समाचार भोलिपल्टको पत्रिकामा पढ्न पाइन्थ्यो। त्यो रात मैले कसरी खाना खाएँ पत्तै भएन। 

भोलि हुने भनिएको एस् .ई .ई परीक्षा स्थगित गरियो भनेपछि हामी यहाँ भित्र मात्र सुरक्षित र बाहिर कोरोनाको प्रकोप बढी सकेको अनुमान हामी मध्य जो कोहीले पनि लगाउन सक्थ्यौँ। खाना खाएर फर्किएपछि हामी सबैलाई घर पठाउने निर्णय भयो। याे अपर्झटकाे निर्णय त्यो बेला त्रासपूर्ण लागे पनि अहिले सम्झदा समयमै गरिएको परिपक्व निर्णय जस्तै लाग्याे। किन भन्ने जिज्ञासा उठेको होला! यसको उत्तर बिस्तारै दिनेछु। 

बिहानै ८ बजे सबैजना घर जानुपर्ने भएकाले हामी सबै साथीहरुले बाँचे भेटौँला भन्दै अङ्कमाल गर्‍यौँ। मेरो परिवार काठमाडौं नै बस्ने भएकाले मलाई घर जान त्यति गार्हो भएन। तर विभिन्न जिल्लाबाट त्यहाँ पढ्न आएका मेरा साथीहरुलाई घर जान त्यति सजिलाे थिएन। त्यसमाथि परीक्षा तयारीका लागि आवश्यक सामग्री बोकेर जान त झनै गाह्राे। तर लकडाउन भन्दा ४ दिन पहिले नै त्यो निर्णय भएकाले त्याे दुरदर्शी र सर्हानिय थियाे भन्ने लागेकाे हाे मलाई।

घर जादाँ कतै बाटोमै कोरोना लाग्ने त होइन भन्ने मनमा संकाेच पनि थियो। मैले त मानिसहरु कोरोनाबाट धेरै प्रभावित भइसकेको कल्पना गरेकी थिएँ। बुवाले मेरो मनकाे कुरा बुझेर यो सबै सतर्कता अपनाउन चालिएको कदम हो भनेर सम्झाउनुभयाे।

विश्वभरी नै माहामारी फैलिदाँ मन आत्तिए पनि लकडाउनले मलाई धैर्यताको पाठ सिकाएको छ। मेराे लागि यो समय परीक्षा तयारीका लागि वरदान बनेको छ। म जैविक विषयको विद्यार्थी भएकाले गणितलाई  खासै समय दिन सकेकी थिइनँ। यो बेला गणित विषयलाई दिदैँ आएकी छु। यस सँगसँगै अरु विषय पनि दाेहाेर्याउने फुर्सद मिलेको छ। केही समय विश्वभरका समाचारकालागि छुट्याएकी छु। त्यस्तै छात्रावासमा हुँदा कहिल्यै आफन्तहरुसँग गफ नहुने भएकाले अहिले त्यसकाे लागि पनि सजिलाे भएको छ। अष्ट्रेलियामा हुनुभएका दिदी र भिनाजुसँग नियमित गफगाफ र यताउताको खबर आदानप्रदान गर्न पनि भ्याएकी छु। केही समय लेखनलाई दिने सोच छ। यो समय अझ व्यस्त भएको अनुभूति गर्दैछु। 

प्रकृति बराल

काठमाडौं 

बुढानिलकण्ठ स्कुल

 

परदेशबाट छोरीलाई सम्झना

प्यारी छोरी प्रिन्शा,

तिमीलाई धेरै धेरै सम्झना र माया छ है। हुन त तिमी यस धर्तीमा पाइला टेकेको ३ महिना पूरा हुन लागेको छ। आजसम्म तिमीले बाबा देख्नु पाएकी छैनाैं। तिम्राे बाबाले पनि तिमीलाई देख्न पाएकाे छैन। यस क्षितिज पारीबाट छोरीलाई धेरै सम्झना त छदै नै छ। तिमीलाई भेट्न छिट्टै घर फर्केने तयारी पनि भइरहेको थियो। तर के गर्नु कोराेना भाइरसले गर्दा आज परदेशमै छु। हुन त सानी छोरीलाई  के थाहा संसारमा यतिबेला महामारी छ भनेर । अनि तिमीलाई यति धेरै सम्झिरहने, तिमीलाई यति धेरै माया गर्ने तिम्राे बाबा पनि परदेशमै छ भनेर । तैपनि तिमीलाई भन्न मन लाग्याे- म यहाँ सुरक्षितसँग बसेको छु र यहीबाट तिमीलाई धेरै धेरै माया पठाइरहेछु। यो महामारी सामान्य भए पछि समयले साथ दियो भने मेरी प्यारी छोरी भेट्न अवश्य आउनेछु।

यतिखेर घर पुगेको भए तिमी आफ्नाे बाबाको काखमा हुन्थ्याैं। के गर्ने समयले यस्तै बनायो। आशा गरेकाे छु यो महामारीबाट हामी सबैले छिट्टै मुक्ति पाउनेछाैं अनि हामी बाउ छाेरीकाे भेट हुनेछ,छोरीको त्यो हाँसेका मुस्कान आफ्नै आँखाले देख्न पाउनेछु। यो लकडाउनले गर्दा म एक जना मात्र होइन सबैलाई अन्धकार नै बनाएको छ। तपाईँहरू पनि कति जना आ-आफ्नो नानीबाबुहरुबाट टाढा हुनुहुन्छ हाेला। अनि मैले झै आफ्नो नानी, बाबुहरूलाई सम्झरहनुभएकाे होला। जाे केटाकेटीहरू सँगसँगै हुन पाउनुभएकाे छ उहाँहरु सबैलाई याे फुर्सदको समयमा आ-आफ्नो घर परिवारमा भएका बालबालिकाहरूलाई धेरै माया र साथ दिनुहाेला भन्न चाहन्छु।अनि उनीहरुकाे अझै बढी ख्याल राख्नुहोला।

म भने आफ्नी छोरीबाट धेरै टाढा छु। तिम्राे तस्बिरले धित् मर्दैन । त्यसैले तिमी भेट्ने दिन छिटै आवाेस् भनेर भगवानसँग प्रार्थना गर्दैछु।यो महामारीबाट मुक्त भए पछि छिटै नै छोरी बाबाको काखमा हुनेछन्।

उही तिमीलाई दिनरात सम्झरहने

तिमीलाई धेरै माया गर्ने बाबा ,

पर्वत जर्गा मगर

महाभारत, काभ्रेपलाञ्चोक

हाल  दोहा कतार

सपनाकाे चित्र

हेर्दा हेर्दै महिना बितिसकेछ। मलाई एउटा मात्रै पिर थियो, त्यो हो एक हप्तासम्म घरबाट बाहिर नै ननिस्कि कसरी बस्ने ! तर बिस्तारै दिनहरु बित्दै गए, कोरोना संक्रमित मानिसहरु पनि बढ्दै गए। सँगै लकडाउन पनि थपिदै गयो। अहिले त कति दिन बिते, आज कुन बार हो भन्ने समेतको पत्तो हुन छाडी सक्यो। 

यस लकडाउनले मेरो दैनिकी फेरिसकेको छ। अहिले सामान्य दिन जस्तो बिहानै सबेर उठेर कलेज जानको लागि हतार गर्नु पर्दैन। राति अबेला सम्म बस्ने बानी भइसकेको छ र अबेला सम्म बसेर होला उठ्न पनि ढिलो नै हुन्छ। न त होमवर्कको  चिन्ता, न त कुनै असाइनमेन्टको चिन्ता। केवल एउटा जिम्मेवारी छ, त्यो हो घरमा बसेर आफूलाई नै सुरक्षित राख्ने र अरुलाई पनि सुरक्षित राख्ने। यस्तो दिन आउला भनेर त मैले कहिले पनि सोचेको थिइन। त्यसैले अहिले त वाक्क पनि लाग्छ कति दिन घरमै बस्नु भनेर, तर चाहेर निस्किन पाउने अवस्था छैन। मेरो बानी अरु सामान्य दिनहरुमा बिहान ६:३० बजे घरबाट हिँडे पछि सधै राति ९:०० नबजि घर नआउने भैसकेको थियो। ती दिन हरुलाई अहिले झल्झली सम्झिरहेको छु। 

मम्मीले मलाई बेलाबेलामा”बाबु , तिमीलाई त एकदमै उकुसमुकुस भइ रहेको होला है, सँधै हिंडि रहने बानी” भनेर ठट्टा गर्नुहुन्छ। मलाई एकछिन आफूलाई देखेर पनि अचम्म लाग्छ। म एकछिन पनि घरमा नबस्ने मान्छे, अहिले यत्तिका दिन भइसके। तर पनि घरबाट बाहिर कतै निस्केको छैन।कसरी बस्न सकेको छु कतै नगइ भनेर आफैलाई हेर्दा एकछिन हाँसो पनि उठ्छ। तर समय परिस्थिति आइ सकेपछि मानिस त्यसैमा भुल्न र बाँच्न सिक्दो रहेछ भन्ने पाठ यस लकडाउनले सिकायो।           

धन्न विज्ञान र वैज्ञानिकले बेलैमा कम्प्युटर, ल्यापटप, मोबाइल जस्ता माध्यमहरुको आविष्कार गरेका थिए , जसले गर्दा भुल्न सकेको छु। घरबाट बाहिर ननिस्किए पनि घरमै बसेर आफ्ना साथी भाइ-स्टमित्रहरुसंग भिडियो कलबाट कुरा गर्न पाइएको छ। साथी भाइहरुसँग  त अहिले भिडियो कल गर्दा नि के कुरा गरम् भनेर सोच्नु पर्छ।  सधैँ एउटै जस्तो दिन चर्या छ ।अझ पहिले जस्तो लोडसेडिंग भएको भए सायद लकडाउन अर्कै हुन सक्ने थियो। 

अहिले घरमा बस्दा कति नसकिएका कामहरुलाई सकाउने समय पाएँ ।अफिस र कलेजको कामहरु यस लकडाउनमा गरे। अहिले त त्यो पनि सकिएर के गरम् के गरम् हुन्छ। “समय पनि काट्नु पर्छ र समय त आफैँ गइ हाल्छ नि” भन्ने गरेको थिएँ। तर यस लकडाउनले मलाई एउटा महत्वपूर्ण कुरा सिकायो। समय बित्दा यत्तिकै केही नगरी बिताउने कि केही गरेर बिताउने ? त्यसैले यो लकडाउनको समयलाई किन खेर फालुँ भनेर म सिर्जनात्मक कुराहरुमा भुल्न थालेँ। चित्र बनाउन मलाई सानै देखि रहर लाग्ने।  त्यसैले हेरक दिन सुत्नु भन्दा अगाडि सानो वा ठूलो कुनै न कुनै चित्र बनाएर सुत्ने गरेको छु।  कहिले काहीं त्यो चित्र मैले सपनामा देख्ने गर्दछु त कहिले सपनामा देखेका कुराहरुलाई चित्रमा उतार्ने प्रयास गर्ने गरेको छु। यो लकडाउन सकिए पछि ती चित्रहरु हेर्दाको मज्जा नि अर्कै होला। 

आज भोलि म खेल्ने मैदान र खेलकुद विशेष गरि फुटबल निकै नै मिस गरिरहेको छु। फुटबल भनेपछि म हर बखत मैदानमा उत्रिन तयार हुने मान्छे, अहिले सब्बै ठप्पै भए देखि खेल्न नपाउँदा कहिले काहीँ रुन पनि मन लाग्छ। त्यति मात्र नभइ चैत्र महिना मै ठुलो राष्ट्रिय स्तरको अन्तर ल कलेज फुटबल प्रतियोगिता पनि संचालन हुन तयारी हुँदै थियो। मेरो कलेजमा अन्तिम वर्ष भएकाले यो वर्ष प्रतियोगिता जसरी पनि जितेर मात्रै कलेजबाट बिदाइ हुन मन थियो। तर यही लकडाउनले गर्दा त्यो सपना अधुरै हुने भयो। त्यो भन्दा पनि दुखको कुरा त घरमा बसेर प्रत्यक्ष प्रसारण हुने अन्तराष्ट्रिय फुटबल प्रतियोगिताहरु , मेरो मनपर्ने फुटबल क्लबको खेलहरु पनि रोकिएको छ। त्यसले गर्दा पनि यो लकडाउन कहिले सकिएला जस्ताे भइरहेकाे छ।

लकडाउनमा कतै घुम्न, नयाँ कुरा देख्न सिक्न र अनुभव गर्न त सकिदैन। म प्राय ट्रेक गइराख्ने र सानो तिनो हाइकहरुमा जान एकदम मन पराउने मान्छे। त्यो पनि यो समयमा सम्भव भएन । त्यसको पनि दुखेसो मलाई आफैँस‍ँग छ। त्यसरी घुमेका पलहरुलाई सम्झेर मैले एउटा नयाँ काम थालेकाे छु। मैले आफ्नै ब्लग बनाए। हिड्दा डुल्दाकाे अनुभवहरु पोष्ट गर्दा अरु नयाँ ट्रेकर्सहरुलाई केही सहज पुग्ला कि भन्ने आशा गरेको छु।       

अनि विभिन्न खाले अनलाइन कोर्सहरु पनि गर्दैछाैं । अरु सामान्य अवस्थामा यति सबै थरी गर्न मलाई फुर्सद नहुन पनि सक्थ्याे। यस समयमा मैले आफ्नो बानीलाई बाँधेर नयाँ शैलीमा जीवन जिउन सिक्ने अवसर पाएँ। आशा गर्छु यी सब कुराहरु लकडाउन सकिए पछि पनि मैले निरन्तरता दिनेछु। 

सत्य नारायण महर्जन

लकडाउनमा ३० वर्ष

कोरोना भाईरसको कारण लकडाउन भएको डेढ महिना पुगिसक्यो।मलाई घरभित्र बस्न अतेस लागिसक्यो। बुवा पनि त्यसै भन्नुहुन्छ।भाइ पनि छट्पटिएर झ्याल बाहिर हेरेकाे हेरेकै गर्छ। मेरी आमा भने खुसी खुसी देख्छु।

लकडाउन हुनु अघि जीवन सामान्य लाग्दथ्यो मलाई मेरी आमालाई चाहिँ लकडाउन पछि बल्ल जीवन सामान्य लागेको छ अरे !

बुवा,म र भाइ सबै जागिरे। बिहान उठ्नासाथ हामी तीनै जनालाई काममा जान हतार हुन्थ्याे सबैभन्दा पहिला भाइ उठ्थ्यो, अनि केही बेरपछि म उठ्थे।बुवा चाहिँ हामी काममा गएको एक दुई घण्टापछि मात्र उठ्नुहुन्थ्यो। मेरी आमाचाहिँ भाइ उठ्नु भन्दा एक दुई घण्टा अगाडि नै उठ्नुहुन्थ्यो। सबैको उठ्ने समय फरक-फरक।

खाने समय पनि फरक फरक। अनि आमाले बनाउने बिहानको खाजा पनि फरक-फरक।

बुवालाई मधुमेह लागेकाले चिनी नभएको खाजा , म शाकाहारी भएकोले मासुअण्डा नभएको खाजा र भाइचाहिँ आलु नभइ नहुने भएकाले आलु भएको बिहानको खाजा। आमाले यसैगरी दिउँसोको खाजा र रातीको खाना बनाउनुहुन्थ्याे, हाम्राे खानपान अनुसार।

बिहान घरबाट निस्किएर काममा गएपछि घर फर्किने समय सबैको छुट्टा छुट्टै। बुवा घर फर्किदा म र भाइले एक निद्रा सकाइसकेक हुन्थ्यौ। भाइ साँझ ढल्नासाथ घर आइ पुगिसक्थ्यो। म रात झमक्क परेपछि घर पुग्थे। बुवा त जहिले पनि आधा रातपछि। आमा भने बुवा घर नआउन्जेल सुत्नु नै हुँदैनथ्यो।

लकडाउन भएपछि सबैको दिन चर्या डामाडोल भएको छ। सबैजना एकै समयमा बिहान उठ्न थालेका छन्। बिहानको खाजा पनि संगै बसेर खान थालेका छन्। लकडाउन पूर्व आमा एक्लै खाजा खानु हुन्थ्याे। खाना पनि एक्लै। राति बुवा घर आइपुगेपछि बुवाले खाना खाएर मात्र खानु हुन्थ्यो।

लकडाउन पश्चात हामी सबै मिलेर खाजा बनाउँछौ, खाना बनाउँछौ। घर सफा गर्ने, लुगा धुने र अरु सबै घरको कामहरु मिलेर गर्छौ। लकडाउन पूर्व घरको सबै काम आमा एक्लै गर्नुहुन्थ्यो। कुनै पनि दिन अल्छि मान्नु भएन। अहिले चार जनाले गर्नुपर्ने काम आमाले एक्लै गर्नुभएको महसुस हुँदा मन साह्रै गह्रुङ्गाे र खिन्न भएको छ।

बल्ल बुझे ! लकडाउन भएपछि आमा किन खुसी भएको हुनु भएकाे रहेछ भनेर। बुवा, म र भाइले आमाको हात सघायो भनेर चाहिँ पक्कै होइन। बिहान खाजा खाँदा पनि सबै जना संगै र राति खाना खाँदा पनि संगै भएकाले हो। आफ्नै आँखा अगाडि सबैजनालाई बिहान देखि रातिसम्म देख्दा आमाको मन ढुक्क र दिमाग नै शान्त हुँदोरहेछ।

बुवा,भाइ र मेरो लागि डेढ महिनाको लकडाउन बर्षौ जस्तो सास्ती लागेको छ। मेरी आमा त घरभित्रको लकडाउनमा बसेको तीस बर्ष बितिसकेको रहेछ।

शक्ति राज प्रधान

अमेरिका , न्यूयाेर्क

साँझमा हेर्ने कथा

म सुप्रिया चाम्लिङ, हाल बिज्ञान विषय लिएर कक्षा १२ मा अध्ययनत छु। खासै लेख्न नजानेता पनि सानैदेखि आफ्नो दैनिकी अनि मनमा लागेका कुराहरु आफ्नो सानो डायरीमा अटाउने गर्थे। तर बिस्तारै पढाइ र अन्य कुरामा व्यस्त भएर केही कोर्न भ्याएकी थिइन। तर हालको देशव्यापी लकडाउनको अवस्था र संचालन हुन लागेको बार्षिक परीक्षा स्थगित भएको कारण पुन: डायरीलाई पल्टाएर केही कोर्ने मौका पाएकी छु। 

झापाको चारपानेमा बसेर अध्ययन गरिरहेकी म कक्षा १२ को परीक्षा अगाडि दिइने preboard सकेर practical exam भन्दा अघि केही दिनको बिदामा आफ्नै जन्मभूमि इलामको कन्याम पुगेकाे थिएँ। झापाको चैतको गर्मी अनि एकान्त कोठामा मन नअडिएर केही दिनको लागि इलामको चिसो मौसममा आफ्नो परिवारसँग समय विताउन घरतर्फ हानिएकी म सरकारको देशब्यापी लकडाउनको घोषणाले उतै उतै भए। सरकारले लकडाउनको समय बढाइरहँदा हाम्रो परीक्षा पनि स्थगित भएको समाचार पायौ। यस खबरले केही मात्रामा मन खिन्न भएता पनि लकडाउनको सकारात्मक पक्षलाई केलाउँदा थुप्रै फाइदाहरु हुने देखिए।

मेरा लकडाउनका दिनहरु प्राय जसो घरमा नै बितिरहेका छन्। सानैदेखि परिवारसँग खासै समय बिताउन नपाएकी मैले हाल पर्याप्त समय घरपरिवारसँगै बिताउने मौका पाएकी छु। दैनिक कलेजको कक्षा संचालन भैरहँदा गर्ने दौड्धुप अनि व्यस्तताकाे भारी हाल बिसाउन पाएकी छु। हरेक दिन किताबको किरा भएर सानो कोठाको चार दिवारभित्र आफूलाइ थुन्न बाध्य म आज आफ्नै ठाँउको खुल्ला वातावरणमा प्रकृतिलाई नजिकबाट नियाल्दै, रमाउँदै दिन बिताउँदैछु।

मेरो हरेक दिनको सुरुवात पूर्वकाे अन्तुबाट उदाउने झुल्के घामसँगै सुरु हुन्छ। घरको सरसफाइ, केही समयको morning walk , भान्साकोठाको कामले बिहानीको समय बितेको पत्तै हुन्न।दिउँसोको समयमा आफ्नो परीक्षाको तयारीलाई नै दिने गरेकी छु।

हिजाेआज “हेर्ने कथा” का शृङ्खलाहरुको लागि बेलुकीको केही समय छुट्टाएकि छु। जसबाट मैले सिङ्गो नेपालका कुनाकाप्चामा लुकेर रहेका विभिन्न मानिसहरुको भोगाइलाई नजिकबाट बुझ्ने अवसर पाए। यी शृङ्खलाहरुले नेपालको विभिन्न ठाउँहरुका वास्तविक जीवनशैली र अवस्थालाई कथाको माध्यमबाट जस्ताको त्यस्तै झल्काउनुका साथै कुनै न कुनै ढंगले प्रेरणाको श्रोत बनेको पाए। “हेर्ने कथा” का श्रृङखलाहरु पनि यस समयमा मेरो प्रिय साथी बन्न पुगेका छन् ।सायद मलाई लकडाउनकाे यो समय नमिलेको भए कसैले पनि हेर्न छुटाउनै नहुने यी कथाहरु हेर्न पाउँदिन थिए होला। 

अनि आफ्ना साथीहरुसँग कलेजमा बिताएका ती रमाइला पलहरुको याद ताजै छ्न्। साथीहरुको न्यास्रो लाग्दा फोन, मेसेज गरि रमाइलो ठट्यौली पनि गर्ने गर्छौ। यसरी नै कायमै छन् आजकल साथीहरुसँगका रमाइला साथहरु पनि….।
अन्त्यमा, टि.भि, रेडियो र सामाजिक सन्जालमा आइरहने समचारले विश्वमा नै कोरोना सङ्क्रमितको सङ्ख्या बढिरहेको खबरले मन आत्तिन्छ। त्यही पनि आउने दिनहरुमा यस महामारीको चाडै नै अन्त्य हुन्छ र सबै अवस्था सामान्य हुनेछ भन्ने आशासँगै बितिरहेछन आजकल मेरा दिनहरु..।

सुप्रिया चाम्लिङ

इलाम

भाउअ !

‘भाउअ, खै के के हो के के भाईरस आको छ रे त्यहाँ त, घर आइजा न त।’ आमाले एका बिहानै फोन गरेर अस्ति नै भन्नु भएको थियो। त्यो बेला लकडाउन सुरु भैसकेको थिएन। गाडी, प्लेन सबै चलिरहेकै थिए ।

मैले मन मनै हिसाब गरे, यहाँबाट नेपालगन्ज वा सुर्खेत सम्मको गाडी भाडा १२०० देखि १५००, बाटोमा खाना, खाजा नखाम्ला भनेर त्यो जोडिन। अनि नेपालगन्ज, सुर्खेतमा होटलमा खाजा खाना बस्न गरेर एक दिनको कम्तिमा पनि  १००० छुट्यायो भने पनि प्लेनको टिकटको लागि कति दिन बसिन्छ भनेर एकिन नभएकाले अन्तमा धेरै नै हुन्थ्यो।हाम्राेतिर अझै बाटाे पुगेकाे छैन। नेपालगन्ज वा सुर्खेत देखि हुम्लासम्मको प्लेनको भाडा त भन्नै परेन, अरु बेला ८ देखि १०,००० तर प्राकृतिक प्रकोप, विपत्ति परेको बेला अनि दशैको बेला भने १५,००० सम्म। फेरी हुम्ला सदरमुकाम एयरपोर्ट भएको ठाउँबाट हाम्रो गाउँ जान अर्को एक दिन भरि हिड्न पर्ने। जम्मा जम्मी घर जान एक हप्ता, पछि काठमाण्डु फर्कन पनि एक हप्ता । घर जान लगभग २५,००० रुपैयाँ फिर्ता हुँदा पनि त्यतिनै खर्च ।

‘आमा, यो त्यति ठुलो भाईरस हैन, ६/७ दिनमा सबै ठिक हुन्छ, फेरि घर आउन त्यत्रो समय काठमान्डु फर्कन त्यत्रो समय, अनि खर्च नि धेरै हुन्छ, त्यसैले आउँदिन म’ मेराे जवाफ यस्ताे थियाे।’ल त ल, त्यसोभए निको, राम्रो बस्नु । तेरो चिन्ता लागिरहन्छ। यहाँ त घरको रेडियो नि बिग्रेको छ, मोबाइलमा नि राम्रोसँग टावर (नेटवर्क) हुँदैन, टावर भएको बेला मोबाइलमा चार्ज हुँदैन, यो त हिजो सोलारमा चार्ज गरेर आज तँ सँग कुरा गर्न पाएको हो, त्यही भएर हिजो बेलुकी सोलार नै बलेन, अध्यारै बस्न पर्यो।’ फोन राख्नु अघि फेरि एक पटक ‘आमाले भाउअ निको, राम्रो बस्नु है’ भन्नु भन्नुभएको थियो । 

फोन राखे पछि आमाले ‘भाउअ’ भनेको फेरी कानमा गुन्जिरह्यो। यो शब्द मलाई यति प्यारो कि सहरमा आफ्नो छोरालाई मायाले ‘बाबु’ भनेजस्तै हाे। तर शब्दसँग पनि आत्मीयतामा हुँदाेरैछ, हजारौ गुणा नजिकको, न्यानो अनि प्यारो पनि।

अहिले सम्झिराको छु, आमालाई ‘६/७ दिन मा भाईरस सकिन्छ अनि सबै ठिक हुन्छ, मेरो चिन्ता गर्न पर्दैन’ भनेको थिए। तर आज लकडाउन भएको नै २४/२५ दिन भइसक्यो, अझ कति दिन थप हुने हो थाहा छैन। छोराले ढाट्यो भनि आमाले सोच्नु भएको होला। आमाले घर आइज भनेको बेला घर जान मन कस्को पो हुन्न होला र! तर सबै परिस्थिति हेर्न पर्दो रहेछ । आफ्नो अवस्था, घरको अवस्था पनि हेर्न पर्दो रहेछ। यो एक पटक घर जाने आउने खर्चले त मलाई काठमान्डुमा यति महिनाको खर्च पुग्ने रहेछ भनेर हिसाब गर्नु पर्दो रहेछ । आमा बुवाले खुलेर घर आइज भन्ने अवस्था छैन, आफू उत्साहित भएर म घर आउँछु भन्ने अवस्था पनि छैन । 

एस. एल. सी. दिएर काठमाण्डु पढ्न आएको नि ६/७ बर्ष भैसक्यो, यो बिचमा ६/७ ओटा दशैँ पनि आए। गाउँ भने २/३ पटक मात्र गइयो। कुनै दशैमा खर्च नपुगेर ३०-४० दिनको बिदा हुदा पनि कलेजमा जम्मा १० दिनको मात्र बिदा छ, ‘आउन जान मात्र ठिक्क हुन्छ, घरमा बस्न नै पाउँदिन होला’ भनेर ढाँटेर घर गइएन। कुनै बेला पैसा भएर पनि नेपालगन्ज, सुर्खेतमा प्लेनको टिकेट नपाएर रित्तो बसमा मन भारी बनाएर काठमान्डु नै फिर्ता हुन परेको थियो। अहिले घर परिवार भन्दा टाढा छु, एक्लो छु, कोठामा बन्द छु, आमासँग अलि अलि ढाँटेको छु, दशैँमा जस्तै लकडाउनमा पनि।  

   पदम रावल

हुम्ला

                                                   

सिन्कीकाे झाेल

गाउँमा पालुवाका पात र पाकेका काफलले सम्झदै होलान् मलाई ।सम्झिन त म पनि सम्झिन्छु नि तर बिपतमा अड्किदा  प्रकृतिसँग आमने-सामले हुने मौका गुमाएँ कि मैले ? आफूले आफैलाई प्रश्न ताक्दै टोलाइरहन्छु||

लकडाउनको पालना बङ्गलामुखी ललितपुरको एउटा गल्ली घरको पहिलो तलामा बसेर हुँदैछ। गाउँ जान कम्मर कस्दा-कस्दै महँगी र समस्याले थलिएको सहरमै अड्किन पुगें।

अपाङ्गताको क्षेत्रमा काम गर्ने संस्थासँग आबद्ध छु। देशमा कोरोनाले माहोल तात्न थालेपछि संस्थाले आकस्मिक बैठक बसाले`Work From Home´रणनीति लागू गरि संस्था बन्द गरेकै दिन लकडाउन पनि भयो।आवतजावत रोकियो, सवारी आवागमन रोकिए। म पनि यतै अड्किएँ।

सुरुवाती २/४ दिन खुबै आत्तिएँ। बिस्तारै धैर्यवान् बन्न सकिँदो रहेछ।कोठामा धन्न एक्लै बस्नुपरेको छैन र केही सहज भएको छ।सँगै छौं बच्पनदेखिको हितैषी मित्र अमर चलाउने र आफ्नै भाइ टोपु। तर भाइ पब्जी गेमको किरो उसकाे बोल्ने फुर्सद अलि कम मिल्छ। मित्र अमर बडो रसिलो मान्छे। बेला-बेला मुड अफ भएपनि उसका गतिविधिले हँसाइहाल्छ्न।साह्रै बोरिङ हुनै दिदैनन् उनले ।

 लकडाउनले स्वाभाब नै बदलिदिएको छ मेरो। बिपतमा संयममित र धैर्यवान बन्न प्रेरित गरेको छ यो घडीले। फोनबाटै भएपनि परिवार र आफन्तसँग बैचारिक भाव बढेको छ। फुर्सदिलो समयले पारिवारिक दायित्व बोध र स्नेह बोध हुँदो रहेछ।फलस्वरूप पहिलेको तुलनामा दोब्बर तेब्बर जस्तो फोन थिच्न मेरा औंलाहरु डाइलप्याडतर्फ हौंसिरहन्छन।

महङ्गिले चुलीएको ठाउँ राजधानीको छेउमै छु। त्यसै त त्यस्तो महङ्गि नै थियो झन लकडाउनले त बाबै। खाउँ ५०० रुपैयाँको तरकारीले पनि १ छाक टार्न हम्मे हम्मे, नखाउ भोकै बस्न पनि नसकिने।गाह्रो छ गाह्रो।पोहोरै पठाइदिएको सिन्की खोजेर टङ्ग्रङ्ग झोल बनायो।भात निल्न मुस्किलै पर्छ। उसैबखत घरबाट फोन आउँछ। सुनिन्छ`मोही खाने कोही नभएर ठेकी नै मलखातमा घोप्ट्याइदिनुभयो रे ममीले। कोइरालाे र हरियो केराउको अचार बढी भएर भैसीले खायो रे।’ यता भात निल्नै नसकी आधामै हात चुठेर कानमा इअरफोन कोचार्छु र पुनः डिउटी सुरु हुन्छ मेरो युट्युब, फेसबुक, इन्टाग्राममा…..।

गाउँ, मेरो गाउँ !! यहाँदेखि टाढा झन्डै २ दिनको लगातर यात्रापछि मात्रै पुगिन्छ, कर्णाली प्रदेशको दैलेख जिल्ला। डुङ्गेश्वर गा.पाको वडा न.२ लाँकुरी सेर्माकोट।  यो बसन्त ऋतुको स्पर्श गर्ने गतिलो मौका फुत्किएको आभाश  मात्रै भएको छ।

राज कुमार बुढा

ललितपुर 

यतै अड्किए..

के भनेर सुरु गरुँ ! 

एक महिना भन्दा बढी भइसक्यो कोठामा बसेको पनि अब त। घर जानको लागि भनेर काम छोडेकाे थिएँ। तर खै! कस्तो समय पर्‍यो! मेरो क्यान्सिलेसन पेपर र पासपाेर्ट  म सम्म नआइपुग्दै सबै तिर यस्तो महामारी फैलियो। म अलपत्र परेँ। नेपालको एयरपोर्ट पनि बन्द भयो । यताको पनि बन्द भयो ।

दिन भरि कोठामा बस्यो, खायो, सुत्यो यतिमै बितिराको छ दिनहरु। घरमा कुरिरहेका छनर आफ्नाहरुले। बहुला हुन्छु झैँ लाग्छ बेलाबेलामा । सानी छोरी छ मेरो। उसँग कुरा गर्छु सधैँ अहिले त। उसलाई हेरेर भए नि खुसी लाग्छ । 

राम्रैसँग ढिलो चाँडो घर पुग्छु जस्तो लाग्छ। साेच्दा मनमा खुसी पलाएर आउँछ। तर मेरो आफ्नो मान्छेहरूले म यहाँ अड्केको भएर होला ‘घर जान मन गरेको छैनस्’ भन्छन्। अनि धेरै मन दुख्छ ।

२-४ वर्ष दु:ख गरम्ला एउटा सानो घर बनाउने ठूलो चाहना थियो। तर परिवारिक माहोल नमिलेर म सबथाेक छोडेर घर जाने निर्णयमा पुगेकी थिए । थाहा छैन मलाई के सोच्छौ तिमीले तर यो बुझ्नु कि यस्तो डरलाग्दो समयमा मैले तिम्रो साथ र हौसला चाहेको छु मनु। ६ महिना सम्म म यहाँ बस्नु पर्‍यो भने पनि तिम्रो कमाइ माग्दिन ‘मलाई यहाँ खानलाउन छैन’ भनेर । तिमी जहाँ छौ राम्रो सँग बस्नु, खानु, आफ्नो ख्याल राख्नु!

जसले जे सुकै भनुन् ,म सधैँ ईश्वरसँग यही कामना गर्छु कि सबै जना सही सलामत रहोस् । यस्तो दुखको घडीमा ‘राम्रोसँग बस्नु।पिर नगर्नु। गाह्रो सारो पर्‍यो भने म छु नि चिन्ता नगर’ भन्नु को साटाे मलाई नै पो नराम्रो भन्छौ। बरु साथी भाइले सम्झाउछन पिर नगरि बस ,सबै ठीक हुन्छ अनि आरामले आउनु भनेर।उनीहरूले यसरी ‘नआत्तिकन बस्नु’ भन्दा मन ढक्क हुन्छ । यस्ताे लाग्छ- पैसा थोरै कमाए होला जिन्दगीमा तर मान्छेहरु कमाको रहेछु ।

आशा त मरेको छैन अझै सबै थोक सहज र अनुकुल होस् ।हामी जस्ता अस्तव्यस्त  भएकाहरु सकुशल आफ्नो घर परिवारसँग भेट्न पाउ ।जो जहाँ हुनुहुन्छ राम्रोसँग बस्नु होला ।

रेखा चौधरी

यू.ए.इ 

मकै पोल्ने आमालाई एउटा पत्र

प्यारी आमा,

सादर ढोग तथा नमस्कार !

आराम छु, आरामको कामना गर्दछु । तर मलाई लाग्दै छ, तपाईंलाई मनमा एकरती पनि आराम छैन । लकडाउनले गर्दा मकै पोलेर बेच्न नपाएपछि तपाईंलाई हातमुख जोर्न मुस्किल हुँदै गएको होला। तपाईंले वर्षौदेखि मकै पोल्ने रानीबारीकाे उकालो अहिले सुनसान छ। बिहान बेलुकी तपाईं पनि त्यो सन्नाटा हेर्न आउनु भएकै होला। बुढेसकालले चाउरी परेको तपाईंको छाला र तनलाई अराम त भएको होला तर मन भुटभुटिरहेकै होला ।

आमा, यो शब्दरुपी आवाजलाई तपाइँले चिन्नुहुन्न। तर, मेरो मुहार देख्नुभो भने पक्का चिन्नुहुन्छ। म त्यही छोरा हुँ, जो रानीबारी उकालोमा तपाईंले पोलेको मकै खान आउँथ्यो। आमा साइनोले कुराकानी गर्दथ्यो अनि दुई घोगासम्म मकै खान्थ्यो। आमाले मलाई यो विकराल परिस्थितिमा चिन्नुपर्ने कारण पनि छैन। शहरले बेला बेला दु:ख दिन्छ भन्ने कुरा तपाईंलाई राम्रोसँग थाहा थियो। यो पालिको दुख तपाईंले भोगेको भन्दा धेरै फरक पाउनुभो होला है ?  यो कोरोना भाइरसको त्रास र त्यसपछिको परिघटना ज्यादै क्रुर भएर आएको छ। तपाईंलाई यो काठमाडौं सहर अरु बेलाको तुलनामा ज्यादै स्वार्थी र अमानवीय लागेकाे होला। विपदमा साथ र सहयोग गर्ने हाम्रो सामाजिक मान्यता र संस्कारको थोरै अवशेष पनि यो पालि सकिएको अनुभूती गर्दै हुनुहुन्छ होला।

सहर पुन: दैनिक ज्याला मजदुरी गर्नेहरुका लागि ज्यादै क्रुर भएर आएको छ। तपाईंले एक घोगा मकैबाट १० रुपैँयासम्म नाफा हुन्छ भन्नु भएको थियो। अहिले त त्याे पनि रोकिएको छ। रानीबारी गेटमा बदाम बेच्ने आमाको हालत पनि तपाईंको जस्तै त होला नि है? लकडाउन भएको पनि एक महिना पुग्न लागेको छ। तपाईंहरुको जीवन गुजारामा धेरै गाह्रो हुँदै गइरहेको होला।  यो विशाल सहरमा तपाईंहरु जस्ता स्वाभिमानी आमाहरु धेरै हुनुहुन्छ। सबै आमाहरुलाई पक्कै गाह्रो भएको होला। मलाई थाहा छैन तर यस्ताे लाग्छ, तपाईंहरुसँग समाज र राज्यसँग कुनै गुनासो छैन। तपाईंहरु आफ्नो स्वाभिमानमा विश्वास गर्ने मान्छे। आफ्नो कर्ममा विश्वास गर्ने मान्छे।बरु आफ्नो आँशु पिउँदै दोषजति नियतिलाई दिनुहुन्छ होला। किनकी तपाईंहरुलाई थाहा छ आफ्नो ब्यथा आफ्नै मनले जति अरु कसैले बुझ्दैन ।    

यतिबेला म तपाईंहरुलाई सम्झिरहेको छु। सरकारले तपाईं जस्तै परिवारहरुका लागि राहत प्याकेजको घोषणा गरेको छ। तपाईंले राहत प्याकेज पाउनु भयो कि भएन?  मेरो मनले  तपाईंले त्यो राहत प्याकेज पाउनु भाको छैन झैँ लागेको छ। राज्यले तपाईंको दैलो पत्ता लगाउन सक्दैन। तपाईंको दैलो पत्ता लगाउन राज्यको आँखाको चस्माको पावरले काम गरेको छैन। यो बेला तपाईंलाई सरकारप्रति आशा पनि लागेको होला। यदि तपाईंले मकै मात्र पोल्ने वातावरण भएको भए अरु हुनेखानेले गरेजस्तो सरकारसँग आशा पनि राख्नु हुन्थेन होला नि।

 कोरोना भाइरसपछिको विकराल अवस्थामा लाजिम्पाट रानीबारी क्षेत्रको तपाईं जस्तै तीनजना पौरखी स्वभिमानी आमाहरु झलझली सम्झीरहेको छु। रानीबारी बन छिर्ने गेटमा बदाम बेच्ने आमा  र सांग्रीला होटेलको कर्नरमा साग बेच्ने आमा। तपाईं तीनजना आमाहरुलाई पक्कै पनि यो लकडाउनले तीतो पीडा दिएको महसुस गरेको छु। म पनि तपाईंले मकै पोल्ने उकालोनिर डेरामा बस्छु। म बस्ने घरमा हप्तामा घर सफा गर्न एकजना दिदी आउनुहुन्थ्यो। आजकल उहाँ पनि लकडाउनले गर्दा आउनुभएको छैन। उहाँको पनि हात मुख जोर्न मुस्किल भएको होला नी?

 आमा, धनीमानीहरुको घरमा घरायसी काम गरी जिविका चलाउने सबै आमा दिदीबहिनीहरुका लागि लकडाउन अभिशाप भएकाे हाेला । आमा, यति धेरै चिन्ता गर्ने यो छोरोले तपाईंले मकै पोल्ने ठाउँको नजिकमा रहेको मासु पसलमा, तपाईंको अवस्था र बसाइको बारेमा सोधेको थियो। माथितिर भाडामा बस्नु हुन्छ भन्ने सुनेको हो, हामीलाई थाहा छैन भने। आजको दिनसम्म तपाईंको भावनात्मक छोरो दुई छाक खाना खान सक्ने हैसियतमा छ। यो लकडाउन अवधिभर तपाईंलाईसमेत केही सहयोग गर्न सक्ने अवस्थामा छ। तर आमा एउटा अलौकिक कथा जस्तो छ, तपाईंलाई भेट्ने।

आमा, यो भन्दा ठूलो विडम्वना के होला है ? भोक धेरै शक्तिशाली हुन्छ भन्ने तपाईंलाई राम्रोसँग थाहा छ।यदि तपाईंलाई बुढेसकालले नगाँजेको भए धेरै पहिले छोडिआएको गाउँमा हिँडेर जानुहुन्थ्यो होला । मध्य राति लकडाउनलाई छल्दै भाले बास्दा थानकोट कटेर आगाडि निक्कै पर पुग्नुहुन्थ्यो होला। अहिले त्यो आँट गर्नुभएको छ कि छैन कुन्नि!

अन्तमा,  आमा  तपाईंले मकै पोल्ने स्थानको वरपर फेरि पनि एक पटक तपाईंको सोधीखोजी गर्नेछु । तपाईंको अवस्थालाई फेरि एक पटक पत्ता लगाउने कोसिस गर्नेछु । आमा भेट्न सकिएन भने, खोइ के गर्नु ? यसै गर्छु भन्ने, कुनै सोच र योजना छैन । कामना गर्छु छिट्टै लकडाउन सकियोस्। र तपाईंको हातले पोलेको मकै खान पाइयोस् ।

उही तपाईंको भावनात्मक छोरो,

 मिनेश गुरुङ

कास्की

हाल: लाजिम्पाट 

उफ् जिन्दगी !

भनिन्छ जिन्दगीमा केही गर्ने, केही बन्ने, सपना सबैले देखेको हुन्छ। तर ती सपनाहरू कति पूरा हुन्छन्, त कति हुँदैनन् ।
त्यस्तै मैले पनि जिन्दगीमा केही बन्ने र बनाउने सपनाहरु सजाएको थिए। के ती सपनाहरू पूरा होलान् ??   

 सामन्यतया सपनाहरू ढिलो चाडो पूरा हुँदै जान्छन् भन्ने आश हुन्छ, हुन्थ्यो। तर अहिलेको अवस्थामा मेरो सपनालाई अन्न्योलमा पारिदिएको छ। कोरोनाले गर्दा ज्युँदो रहुँला या नरहुँला ! रहे पनि स्थिति कस्तो होला? माहोल कस्तो बन्न्ला? स्थिति सामान्य बन्न्ला कि जटिल! यी सबै सबै कुराहरु अन्न्योलमै छन्।

हाल म टर्कीमा छु। आज लकडाउन भएको पनि ३ हप्ता भैसकेको छ। आजको दिनसम्म दुई हजार बढीले ज्यान गुमाइसके। ९ हजार जतिमा संक्रमण देखिएको छ भन्ने सुनिएको छ। यहाँ हामीहरुको काम कम्पनी पनि बन्द र ठप्प छ। सडक  पसल  गाडीहरू  खासै चलेको छैन। नेपालको खुब याद आइरहेको छ बाबा, ममी, गाउँघर,  मेलापात, साथीभाइहरुको पनि खुबै याद आउँछ ।
चरी जस्तो उडेर जान मिल्ने भएको भए कस्तो मजा हुन्थ्यो हगि

परदेशकाे ठाउँमा निश्चित जग्गा भित्र गुम्सिएर थुनिएर बस्नु साह्रै उकुसमुकुस र दिक्क लाग्दो भएको छ। दिनहरु सिर्फ खाना खाने र सुत्नेमा मात्र सकिएका छन्।मनमा अनेक कुराहरूले प्रश्न उत्तर गरिरहेका छन्। के कोरोना (काेभिड १९ ) को उपचार सम्भव  होला ? के औषधि बन्न सक्ला ? आखिर कतिसम्म यसरी लुकेर बस्ने होला? यसरी जिन्दगी कहिलेसम्म चल्ला? उफ्फ!
जतिसुकै इज्जत धन दाैलत कमाएपनि आखिर  सबैभन्दा ठूलो जीउ ज्यान रहेछ। त्यसैले मानिसहरू कमाउनलाई थाती राख्दै प्राण जोगाउन तिर लागिरहेका छन्।

           

यसोद राना मगर

टर्की

निकुञ्जकाे लकडाउन

हिजोआजको बिहानी सँधैको भन्दा भिन्न छ । सँधै सवारी साधनको चर्काे हर्नले बिउँझिने म आज चराचुरुङ्गीकाे मिठो चिरबिरले बिउझिएँ। लकडाउनले गर्दा सवारी साधनको आवाज स्वाट्टै कम भएपछि यहाँ विहानीपख मयूर, ढुकुर, चिबे, सुगाहरुले चिरबिर गरेकाे खुब सुन्न पाइन्छ। आफ्नै कार्यालय वरिपरि नै मयुरकाे नाच, गैँडा, चित्तल, रतुवाकाे चरण हेरेर मन आनन्दित भएर आउँछ । याे हेर्दा लाग्छ, लकडाउनले जति मान्छेलाई बाँधेको छ, त्यति नै चराचुरुङ्गी, वन्यजन्तुलाई भने फुकुवा गरेकाे छ ।

 हुन त निकुञ्जको जागिरमा कतिखेर कहाँ के समस्या आइपर्छ र कता कुद्नु पर्छ पत्तै हुन्न । देश दुनियाँ लकडाउनले ठप्प हुँदा मेराे जागिरमा भने झन ब्यस्तता बढेकाे छ । हामी निकुञ्जको कर्मचारी याे बेला झन चनाखाे भएर बस्नुपर्ने कारण भनेकाे चोरी शिकारी जस्ता गैरकानुनी क्रियाकलाप हुन नदिनका लागि हाे । त्यस्तै, मानव र वन्यजन्तुबीचको द्धन्द व्यवस्थापन गर्नु र गाउँघरमा छिरेको चित्तल, रतुवा, अजिङ्गर आदिको उद्धारका लागि सँधै तत्पर रहनु पनि हाे । गाउँसहरमा मानिसकाे आवतजावत घटेका बेला जङ्गली जीवजन्तुलाई बस्ती छिर्न सजिलाे भएकाे छ। उनीहरुलाई के काे लकडाउन? तिनीहरुको उद्धारमै म लगायत निकुञ्जका कर्मचारीहरुकाे केही समय बित्छ। 

काेराेनाकाे त्रासका बिच मानिसहरु आ-आफ्नाे घर फर्केसँगै, अहिले गाउँघरमा मान्छेहरुकाे संख्या बढेको छ । दसैं तिहारमा जस्तै भिडभाड छ यहाँ। सबैजना फुर्सदमा छन् जसका कारणले लकडाउनमा पहिले भन्दा धेरै मान्छेहरु दिउँसोतिर बिना अनुमति निकुञ्जभित्र घाँस, दाउरा, निउरो, काँडे कर्कलो, कुकुर डाइनो आदि तरकारी खोज्न छिरिरहेका हुन्छन्। यी मानिसहरुलाई  नियन्त्रण गर्ने, कारबाही गर्ने, व्यवस्थापन गर्ने काम गर्दागर्दै अरु केही सोच्ने, कसैलाई सम्झिने फुर्सदै हुँदैन । यसरी सयौँ मानिसहरु अवैधरुपमा निकुञ्ज प्रवेश गर्दा तस्करहरु सलबलाउने हो कि भन्ने चिन्ता अर्काेतिर छँदैछ ।  

बर्षाैँदेखिको मानव – वन्यजन्तुबिचकाे असमझदारीको समस्यालाई लकडाउनले नि छुन सकेन । वन्यजन्तु र माडीबासीहरुको असमझदारीलाई मेटाउन सकेन। हरेक दिनजसो मानब वन्यजन्तुको द्वन्दका घटनाहरु यो कानमा परिरहेको हुन्छ । यति समस्या हुँदाहुँदै पनि खुला जंगलमा गैँडा, चित्तल, रतुवा, भालु आदि वन्यजन्तुहरु र मैना, सुगा, तिबे, चाँचर आदि चराहरु लकडाउनको वास्ता नगरि रमाएकाे देख्दा आनन्द अनुभव हुँदोरहेछ । जे होस्, यो लकडाउनले सबैतिर छोएपनि, मेरो याे निकुञ्जभित्रको कामलाई भने छाेएकाे छैन। म झन् अरुबेलाभन्दा बढ्तै चनाखाे भएर ड्युटीमा खटिरहेकाे छु।

स्‍मृति लामा

चितवन

रेञ्जर, चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज

तङ्ग्रिएकाे घरगाउँ

लामो समय भयो  लकडाउनले घेरेको अनि काेराेनाले विश्वलाई बिक्षिप्त बनाएकाे। आनन्दी मनले बस्ने दिन कहिले आउँला? शुभ समाचार सुन्ने दिन कहिले आउँला?

आजकाल हरेक दिन अनुहार किताबमै जाेतेरै बित्छ । साथीभाइसँग चिया अड्डामा भेट नगरेको र तातो चियासँगै मिठा मिठा गफ नगरेको पनि हप्तौ भैइसक्यो । अहिले  मानिसहरुलाई आ-आफ्नै गाउँ जान पाए भन्नेमात्रै भएकाे छ। कतिपय त हतार हतार गरिकन गाउँ पनि पुगिसकेका छन्। मुसाले खनेर थाेत्राे पारेकाे घरले फेरि घरमालिक भने पाएकाे छ। कुनै ठूलै चाडबाड आए झैँ गरि मानिसहरु गाउँ फर्केसँगै उजाड गाउँ फेरि तङ्ग्रिएकाे छ। ज‌ङ्गल, बारीतिर ढकमक्क फलेका काफल, चुत्रो, किम्बु, मछाइनोले बल्ल खाने मानिस भेटेकाे छ याे पालि।  

प्रकृति वसन्त ऋतुले सजिएकाे छ। चराचुरुङ्गी र जीवजन्तुहरु आ-आफ्नै दुनियाँमा रमाइरहेका छन् । शक्तिशाली भनिएकाे मानिस भने आफ्नै घरमा थुनिएकाे छ। एउटा सानो जिवाणुले मानव जगतलाई आक्रान्त बनाएकाे छ । धनले मात्र जीवन नचल्ने रहेछ भन्ने ज्ञान फेरी एकपटक मानव जगतले पाएकाे छ ।  

गाउँघरमा मानो छरी मुरी फलाउन सबै जना ब्यस्त छ्न। खेतबारीहरु मलको थुप्राेले कालो हुनेगरि ढाकिएको छ। हल गोरु र ट्रयाक्टरले बाँझा बारीहरु जाेतिएका छन्। उता सहर ठप्प हुँदा यता हाम्राे गाउँका मानिसहरुलाई भने काेराेना भाइरसकाे त्रासदीले उतिसाराे छाेएकाे जस्ताे देखिदैँन। आखिर, बिपद परि आउँदा सबैभन्दा सुरक्षित चाहिँ आफ्नै घरगाउँ लाग्ने रहेछ ।  

भलै गाउँमा याे महामारीकाे त्रास कम महसुस गरिएकाे हाेस् , सहरकाे कहर देखेर कसकाे मन आत्तिदैँन र? यस महामारीका कारण हजाराैँकाे रोजीरोटी गुमेकाे छ। अनि,दिनभर काम गरेर साँझ बिहानकाे छाक टार्नेहरुकाे बिजाेक देखेर कसकाे मन नकुँडिएला ? याे महामारी हटेर फेरी चयनकाे शास फेर्ने दिन छिट्टै आओस् ।

प्रकाश काफ्ले

काभ्रे

 

कास हिँडेरै पुग्ने गन्तव्य हुँदाे हाे…..

काेराेना कहरको बेला याे विरानाे सहरबाट तपाईं सम्पूर्णमा नमस्कार।

विश्वकै शक्तिशाली अनि विकसित राष्ट्रमा पाइला टेक्न पाएँ भनेर जिन्दगीमा कहिल्यै फुर्किनँ। हाे, याे पक्का सत्य हाे। प्रवासी भएदेखि परिस्थितिले मानिसलाई दासी बनाउँछ भन्ने कुरा यकिनमा परिणत भएकाे छ। जीवन संघर्षमय हुन्छ भनेर सबैलाई भने पनि संघर्ष गरेर कहिल्यै नहारेका ती विगतहरु वास्तवमै आ…हा थिए। अहिले म आफ्नाे जीवन बलिरहेकाे एक मैन बत्तिसँग तुलना गर्न बाध्य छु। आफू नै हडबडाए आफ्नाे आडमा ढाडस मार्नेहरुकाे अवस्था के हाेला भन्ने डरले सधैं आफैँलाई ढाट्ने गरेकी छु।
प्रवासी भएकाे २ वर्षपछि जन्मभूमि नेपाल फर्किने तय भइसकेकाे थियाे। आज सम्म समेटिएका तितामिठा पलहरु आमा-बाबासँग साट्न पाइन्छ। साथीसंगीहरुसँग भेटघाट रमाइलाे गर्न पाइन्छ। अधुराे सामाजिक कार्यहरुलाई पूर्णता दिने याेजना अनि अरु के के योजना मनभरि थिए। भाैतिक शरीर यहाॅं भए पनि मन, मस्तिष्क नेपाल पुगिसकेकाे थियाे। म खुसी थिएँ ।आफ्नाहरुकालागि किनिएका उपहारहरु दुई झाेला टन्न पारेँ। अफसाेच संसार नै काेराेना भाइरस संक्रमणका कारण तनावग्रस्त बन्न पुग्याे। हवाइ यात्राहरु दिन प्रति दिन रद्द हुँदै गए। विभिन्न देशहरुमा धेरै मानिसहरुले अकालमा ज्यान गुमाउन पुगे। बिरामी भएर अस्पताल भर्ना हुन थाले।

त्यस्तैमा केवल एक हप्ता मात्रै बाँकी थियाे ‘तिम्राे हवाइ टिकट रद्द भएकाे छ’ भन्ने खबर आयाे। जिन्दगीमा जे पर्ला पर्ला जान्छु जान्छु भन्ने थियाे। तर, सकिन। कास हिँडेरै पुग्ने गन्तव्य हुँदाे हाे त ! प्रवासी भएकै कारण छाेरी आउँदै छ भन्ने खुसीले फुर्किएका बाबा, आमाकाे मुहारमा फेरि न्यास्राे भरिदियाे याे बैमानी काेराेनाले।

सामाजिक संजालहरुमा तिव्र गतिमा आइरहने समाचारहरुले यसै त्रसित बनाइरहन्छन् । हामी त जे जस्तै भए पनि विकसित देशमा छाैं। संक्रमण भइहाले पनि सही उपचार पाउनेछाैं । जसरी पनि बाच्छाैं हाेला भन्ने लाग्छ। तर ,मेराे देश त्यति विकसित छैन। हाम्रा आफ्नाहरुलाई संक्रमण भइहाले के हाेला भन्ने सुर्ताले तनाव हुन्छ। यस बिषम परिस्थितिमा परिवारसँग हुन नसक्नुकाे पीडा त कति कति।

सरिता गुरुङ

अमेरिका

दाजुकाे माया

हेर्ने कथा हेर्दै जाँदा  आँखा टिलपिल बग्ने आँशुले बताउँछ कि दु:ख र सङ्घर्षकाे असली मतलब। दिन बित्दै जाँदा र रात छिप्पिदै जाँदा अनेकौं सिकायत रहन्छ जिन्दगीसँग र जिन्दगी दिनेवालासँग। हरेक ब्यक्ति आफ्नै सेराेफेराेमा अल्झिरहेकाे हुन्छ।कसैलाई म:म, चाउमिन खान नपाएर टेनसन छ त कसैलाई दुई छाक खाना खान नपाएर। समस्य आफ्नै ठूलाे लाग्छ।

लकडाउन डायरी लेख्न गइरहँदा आफ्नाेबारे लेखाैं त के लेखाैं जस्ताे भइरहेकाे छ। मेरा दिनहरू त अस्तव्यस्त यस्तै चलिरहेकाे छ। घरमा छु, ममी ड्याडीसँग छु र सुरक्षित पनि छु।

सानाेतिनाे पसल पनि छ हाम्राे ।बिहान बेलुका पसल खाेल्ने सरकारकाे नियम बमाेजिम मान्छेकाे दैनिक जीवनकाे उपभाेग्य चिजबिजकाे जरुरत पूरा गर्न हामीले नि बिहान बेलुका खाेल्ने गरेका छाैं।तर ममी ड्याडीले त मलाई पसलमा बस्न पनि दिनुहुन्न । मान्छेकाे आवतजावत हुन्छ त्यसैले।

म यहाँ आजकाल जबरजस्तीकाे आराममा मस्त छु । तर, दिन ढल्दै जाँदा र साेसल मिडिया नामक अनेक चिजहरूबाट देश वा बिदेशमा भइरहेका घटना क्रम पढ्छु, मन एकाएक भक्कानिएर आउँछ। बिदेश रहेका मेरा दाइ यदि यहाँ भइदिएको भयाे कति आनन्दसँग बस्ने थिए भन्ने महसुस हुन्छ।अ नि फेरि यही साल छुट्टी आएकाे मेराे दाइ यसपालि नपाठाएकाे भए  हुने भन्ने एकाएक मनमा ख्याल आउँछ। मन खाली खाली हुन्छ। घरकाे सदस्य बिदेशमा भएका सबै परिवारका चिन्ता अहिले यही नै हाेला। हाम्राे परिवारकाे चिन्ता पनि यही नै छ।

एक्कासी समय चक्र यति नराम्ररी काेल्टिएकाे छ ।सबै मान्छेकाे बश, क्षमता र घमण्ड एकैसाथ लत्याइदियाे। दिनदिनै यति जनाकाे सङ्ख्यामा बढिरहेकाे छ भनेकाे सुन्दा घरका सबै सदस्यकाे मन बेस्सरी आत्तिन्छ। तर थाहा छ, मन सम्हाल्नु पर्छ। विदेशी भूमिमा एक्लै छ मेराे दाइ। उसकाे हाैसला र प्रेरणाकाे स्राेत हामी नबनिदिए अरू काे बनिदिने ! तर पनि हरेक दिन चिन्तामा बितिरहेछ। ममी त कहिलेकाहीँ खाना खाँदाखाँदै राेइदिनुहुन्छ र भन्नुहुन्छ दाइ, दिदी र भिनाजु सबैसँगै हुन पाए!!अखिर मुटुका टुक्रा ,धड्कन मेरा हुन् दाइ र दिदी।

हाम्राे याे सानाे परिवारमा एकअर्कालाई पूरा गर्छाै। खैर, टाढा रहे पनि हाम्राे परिवार त अहिले सुरक्षित नै छाै ।आजकाे दिन त बित्याे राम्ररी, भाेलि के हाेला! भन्ने चिन्ता त छदैँछ। प्रार्थना बाहेक अरु बिकल्प छैन र हामी त्यही नै गर्छाैं ।आखिर बिश्वास र आत्मबिश्वास पनि ठूलाे उपचार हाे। 

यस्सै दिन बित्दै जाँदा म साेच्छु आखिर मानव जीवन नै के रहेछ र ! भर नै छैन आज बाँच्याे भाेलि के हाे थाहा छैन । तर,पनि घमण्ड किन यति भरपूर्ण भरिएको छ हामी मान्छेमा? सबै कुरा जानेका छन्, बुझेका छन् तर पनि घमण्ड भने भरपूर छ। घमण्ड एकदम नराम्रो हतियार बनेकाे थियाे मानिसकाे। Class, level छुट्याउन उस्तै माहिर थिए मानिस। पैसाकाे आडमा सबलाई लत्याउँछु भन्ने घमण्ड सायद याे काेराेना भाइरस,याे महामारी र लकडाउनले केही हदसम्म कम गरिदियाे कि?

जे हाेस् आशा छ कि लकडाउन समाप्तिसँग मान्छेमा positivity up भएकाे देख्न पाँउ । यस्तै यस्तै याद र ख्यालतमा मेराे लकडाउनका दिनहरू बितेका छन्। भाेलि राम्राे हुन्छ भन्ने आश पनि छ र आजकाे चिन्ता पनि छ। जे हाेस् समय न हाे, न राम्राे समयमा राेकियाे ! न नराम्राे समयमा राेकिन्छ। सिर्फ जरुरत छ त धैर्यताकाे। अनि पर्खाइ छ सुन्दर भाेलिकाे।

अस्मिता सेन्चुरी

दमाैली,तनहुँ

घरधन्दामा म

सरकारले कोरना भाइरस सङ्क्रमण रोकथामको लागि भन्दै जारी गरेको लकडाउन भन्दा एक हप्ता अगावै मेरो कलेज छुट्टि भएको थियो। त्यो हप्ता बिदा हुनु मेरो लागि ईश्वरसँग मागेको वरदान जस्तै भएको थियो। किनकि त्यही हप्ता मेरो आमाको भक्तपुर स्थित भक्तपुर क्यान्सर अस्पतालमा पाठेघरको शल्यक्रिया गर्ने मिति तय भएको थियो। म कसरी त्यो समयमा विद्यालयको पढाइलाई व्यवस्थित गर्ने भन्ने चिन्तामा थिएँ। परन्तु विद्यालयले दिएको छुट्टि पश्चात मेरो चिन्ताले आराम पाएको थियो।

सरकारले लकडाउनको पूर्व तयारी गर्दा म आमासँगै अस्पतालमा नै थिएँ। हामी अस्पतालबाट डिस्चार्ज भएको भोलिपल्ट सरकारले पहिलो चरणको लकडाउन मुलुकभर घोषणा गर्यो। हामी एकहिसाबले आफूहरुलाई भाग्यमानी ठानिरहेका थियौँ। तर नियतिको खेल कसलाई थाहा हुँदो रहेछ र? हामी अस्पतालबाट फर्केको केही दिनमै हजुरआमा विरामी पर्नु भयो। यसरी पहिलो चरणको लकडाउनको मेरो समय अस्पताल र घर हुँदै बित्यो।अस्पतलमा आउने जाने क्रममा काठमाडौंको सन्नाटा मैले जीवनमा पहिलोपल्ट अनुभव गरेँ।

अहिले आमा र हजुरआमा दुवैजना आराममा हुनुहुन्छ। दुवैको स्वास्थ अवस्था सुधार हुँदैछ। सम्पूर्ण घरायसी कामको जिम्मा मेरो र मेरो दाइको शिरमा परेको छ। मेरो अहिले दिनको सुरुवात विहानको ५ बजे हुन्छ र कति खेर रात पर्छ मेसो पाउँदिन। पहिला आमा स्वस्थ हुदाँकाे जीवन र अहिले आफूले भोग्दा आमाको महत्व र उहाँप्रतिको सम्मान अझै बढेको छ। आमाको जीवन यसरी प्रत्यक्ष अनुभव गर्दा मलाई सबै आमाहरु र उहाँहरुले गर्ने कामप्रति सद्भाव र सम्मान दुवै बढेको छ। मेरो सौभाग्य नै भन्नुपर्छ यो लकडाउनको समय मेरो आमाको सेवा र स्याहारमा बितेको छ। यसमा म निकै खुसी पनि छु।

दिउँसो यसो फुर्सद मिलाएर कुनै दिन किताब पढ्ने त कुनै दिन आफ्नै कलमबाट कविता रच्ने गर्दछु। मलाई साहित्य असाध्यै मनपर्छ। यही कारण मैले यो लकडाउन सुरु हुने वितिक्कै महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाले लेख्नु भएको शाकुन्तल महाकाव्य पढ्ने निर्क्योल गरेको थिएँ। यसमा अलि भाषिक कठिनाइ र मेरो समय अभावका कारण मैले दिनको एक सर्गमात्र पढ्ने गरेको छु।

आज पनि दिउँसो एकछिन फुर्सदमा कविता रच्ने मनासायका साथ कलम लिएर बसेको थिएँ। तर मन भने यो महामारी पश्वात निर्माण भएको कल्पनाको समाजमा पुगेछ।

मेरो कल्पनाको समाज निकै शान्त र सुन्दर छ। मेरो कल्पनाको नयाँ समाजमा अब आधुनिकताको नाममा विकृति मौलाएको हुनेछैन। पुर्खाहरुले सिकाएजस्तै बाहिरबाट घर फर्केपछि हात खुट्टा मज्जाले धुने, नमस्कार द्वारा आफ्नो हार्दिकता प्रस्तुत गर्ने चलन फेरि बिकास भएको हुनेछ। पूर्वीय परम्परा विदेशबाट फर्केपछि एकान्तबासमा केही दिन बस्नुपर्ने जस्ता नियमहरुको मेरो कल्पनाको समाजमा फेरि पुर्नजागरण भएको हुनेछ। मेरो कल्पनाको समाजमा प्रकृति फेरि नयाँ दुलही जस्तै भएको हुनेछिन्। प्रकृतिनै रानी बन्नेछिन्। मेरो कल्पनाको समाजका मानवहरुले आफूहरु प्रकृतिको अनुयायी हो भन्ने कुरा बुझेका हुनेछन् र प्रकृतिको स्वामी बन्ने अभिलाषा त्यागेका हुनेछन्।

यो वर्षझैँ अब हरेक वर्ष वसन्त ऋतुमा काठमाडौँलाई अनेकौ पुष्पहरुले स्वागत गरेको हुनेछ। हिमालहरु फेरिँ एकपटक हिँउले ढपक्कै ढाकेको हुनेछन्। नदिनाला आफ्नै लयमा बगेका हुनेछन्। मेरो कल्पनाको समाजमा राष्ट्रकवि माधवप्रसाद घिमिरेले रचेको वैशाख कविता हरेक वैशाखमा सधैँ सार्थक साबित हुनेछ।

आपतविपद पर्दा पैसा भन्दा आपासी भइचारा र सद्भावना नै ठूलो हुन्छ भन्ने ज्ञान मेरो कल्पनाको समाजका मानिसमा विकसित भएको हुनेछ। ‘मै खाउँ, मैँ लाउँ, सुख सयल मोज मस्ति म गरुँ, म मात्र हाँसु, म मात्र नाचुँ, अरु सब मरुन् दुर्बलहरू’ भन्ने भनाइहरु मेरो कल्पनाको समाजमा निरर्थक भएको हुनेछ। मेरो यो कल्पनाको समाज फेरि एकपल्ट ‘बसुदैव कुटुम्बकम्’ को नारा लिइ अग्रपङ्कतिमा उभिनेछ र पुन: यो विश्वलाई एउटै मालामा गाँस्न सफल भएको हुनेछ।

आहा! मैले कल्पना गरेको नयाँ समाज।

रोजन खड्का

(प्रकाण्ड)

ठूलाबाकाे मास्क

मेरो गाउँ बिदुर ७- सोले नुवाकोट हो । आजकाल बिहानै उठेर आँखा मिचि मिचि बिहानी कक्षा कुद्ने भाइबहिनी, गुरुहरु भेटिदैनन् मेरो गाउँमा। लौन !बिहानको १० बजिसक्यो। अफिस पुग्नै पर्छ नभए हिजो झैँ हाकिमले झपार्छन् भन्ने कर्मचारी दाजु, भाउजु, आजभोलि उठ्न हतार गर्नुहुँदैन। लाग्छ समयले पनि धेरै माइलको यात्रापछि केही समयको निम्ति बिश्राम लिएको छ।

गाउँघरमा सबै जसो जम्मा भएका छन्| घर बस्यो, खायो, भुराभुरी उफार्दै खेल्दा त झन् चाडपर्वको माहोल झैँ भान हुन्छ । अझ, गाउँलाई अंकमाल गर्दै बगेको त्रिशुली नदि पारीको गाउँमा हरेक दिउँसो खै कसको घरमा ठूलो आवाजमा बज्ने नारायणगोपालका सदाबहार सुमुधुर गीतले त मेरो मन फुरुङ्ग हुन्छ। र म बिर्सन्छु यो समय लकडाउनको हो भनेर | पहिला पहिला ‘हामी हिमालबाट बगेको पानी खानेलाई यस्ता नानाथरीका रोगले भेट्दैन कान्छा’ भन्ने ठूलाबाको अनुहारमा जब निलोनिलो बुट्टे मास्क देख्छु, तब याद हुन्छ कोरोना कहरको समय हो यो भन्ने।

गाउँले भूकम्पपछि ठूलै फड्को मारेको छ वा भनौं विकासको मार्गमा अगाडि बढेको छ |०६८ को एस. एल. सी पछि गाउँलाई नजिकबाट नियाल्ने मौका यो लकडाउनले दिएको छ । मैले यसलाई आफ्नो गाउँठाउँ बुझ्ने अवसरको रुपमा लिएको छु । हुन त प्लस २ पढ्दै गर्दा सबैको सपनाको जस्तै म पनि उच्च शिक्षाकालागि काठमाडौं र पछिल्लो ४ वर्ष अध्ययनका लागि चितवन बस्दै आएको छु। यस क्रममा बेलामौकामा घर नआएको होइन । तर छुट्टिमा आएपनि फर्कनकै हतार हुन्थ्यो ।

पछिल्ला समय गाउँघरका सडक पनि कालोपत्र भएछन् । बेलाबेला साइरन बजाउदै एम्बुलेन्स पुलिसको भ्यान यिनै सडकबाट कुदिरहेका हुन्छन्। लकडाउनले गाउँका आधिकाशंको दैनिकीमा थोरबहुत परिवर्तन ल्याएको छ । समाचारमा खासै चासो नदिने ठूलीआमा पनि समाचार सुन्न र हात मिचिमिची धुनु भनेर नातीलाई अराउनु हुन्छ ।

‘बाँचिराखे के के पो देखिन्छ बाबु’ भनेर गाउँका हजुरबा पैला पैला देखिका किस्सा कहानी सुनाउनुहुन्छ। राणाशासनदेखि घरि आर्मीले बुट घरि माओवादीले बन्दुक तेर्साउँदा समेत नडराएको आफू कोरोनासंग पनि नडराइ सयंम अपनाउन भन्नु हुन्छ। हुनत उहाले भनेझैँ हामी हरेक नेपालीको बिगतको इतिहास हेर्दा हामीले हरेक पल, हरेक क्षण मृत्युसंग सौदाबाजी गरेका छौं। यो पालि फरक यत्ति हो की हाम्रो शत्रु एक भाइरस हो । हामी नेपालीले ९० वर्ष हराहारीको राणाशासन झेल्यौ, ६२/६३ जनआन्दोलन, भारतीय नाकाबन्दी ब्यहोर्यौ, लोकतन्त्र देख्यौँ अनि ७२ को महाविनासकारी भूकम्प सहेयौँ।

मेरो गाउँ पनि यी तमाम उतारचढावहरुसँग राम्ररी परिचित छ। उतिबेला भूकम्पको क्षतिबाट गाउँले पुरानै अवस्था आउन वर्षाै लाग्ला झैँ लागेको थियो। तर समयले भूकम्मको घाउ पनि पुर्दैछ । घरघरमा आमाबुवाहरु करेसाबारीमा तरकारी लगाउन र गोडमेलमा व्यस्त देखिनुहुन्छ । कोही सामाजिक दुरी राखेर पसल र पीठो पिन्न पानीघट्ट , कतै मकै रोप्न, धनको गोडमेल अनि कोहि धान कुट्ने मिलतिर भेटिनुहुन्छ। घर भित्र नै मीठोमसिनो पकायो खायो,परिवारसंगै बसेर टि. भि हेर्यो अनि साँझमा घरको बार्दलीमा बसेर छिमेकीसंग गफगाफ गर्नुहुन्छ। यसरी नै गाउँका आमा बुवाको दिनचर्या बित्दै छ । जे होस् लक-डाउनले हरेक गाउँका मानिसहरुको जीवनयापनमा धेरै थोरै फेरबदल ल्याएको छ ।


म पनि जिन्दगीको आफ्नो फरक पाटोबाट दैनिकी काट्दै छु। कहिलेकाहीँ लाग्छ, कुनै पनि कुरा अति भएको राम्रो होइन । नेपाल कृषि प्रधान देश हो भन्न थालेको कति वर्ष भयो होला त्यो त मलाई थाहा छैन । अधीकाशं नेपाली कृषक हुन्। तर कृषकका छोराछोरी कृषक छैनन्। यसो हुनु एक हिसाबले ठिकै पनि हो । पहिले जस्तो घरका ४ जनाले कृषि कर्म गरेर ४ जनाले नै खाना पुग्ने आँकडा भन्दा धेरै माथि पुगिसकेको छ देश |

म आफै पनि कृषिको बिद्यार्थी भएकाले लकडाउन चलिरहँदा पनि गाउँगाउँमा सामाजिक दुरी कायम राख्दै सुरक्षित रुपमा कृषिकार्य गर्न सुझाब र आग्रह गर्न चाहान्छु ।

स्वदेश रिजाल

सोले ७-बिदुर, नुवाकोट


पिँजडाकाे घर

बिगत चार हप्ता देखीको लकडाउनले गर्दा खाने, बस्ने,सुत्ने मात्र भएको छ दिनचर्या। बिहान अलि अबेर उठ्ने बानी परेको छ तर बिहान सबेरै निन्द्रा खुल्यो, मनमा अनौठो उकुसमुकुस भयो। अनेक थरीका बिचारहरु मनमा खेलिरह्यो ।  

आलस्य हुँदै बेडबाट उठे… किचनमा गएर तातो ब्ल्याक कफी बनाए। अनि सरासर कोठासँगैको खुला बाल्कोनीमा बसे । बाल्कोनीमा रहेका ५-७ जोडी परेवाहरु भुरर उडे। बाल्कोनीको एक कुनामा रहेको एसीबाट निस्केको मसिनो पाइप छ। जहाँबाट एक एक थोपा गरि निस्किने पानी पिउन सकिनसकि झुन्डिरहने तिर्खाएका यी परेवाहरुको कारुणिक दृष्‍यले केही दिन अघि मात्र साथी दिपेस राईले एउटा गमला खाली गरी पानी राख्ने गरेका छन्। पानी सकिएको रहेछ। भरिदिए। अनि त्यही ब्ल्याक कफी पिउँदै बसे ।  

पाँचौ तलामाथि रहेको म, चारैतिर सुनसान देख्छु। बिहानी पखको मन्द स्वच्छ हावा चलिरहेको छ। सधैं परको सडकमा कोलाहल गर्दै सयौं गाडीहरु गुडिरहेका हुन्थे। तर कस्तो सुनसान छ, यी ठूला बिल्डिङहरुलाई नहेर्ने हो र एकछिन आँखा चिम्म गर्ने हो भने शान्न्त, सुन्दर आफ्नै गाउँ घरमा रहेको आभास हुन्छ । 

२-४ वटा ग्यास बोक्ने, पानी बोक्ने गाडी र एक-दुइ पुलिस भ्यान, एम्बुलेन्स बाहेक अरु गाडीहरु सबै खोइ कता थन्किए! कता हराए… !आखिर सबै यही समयकै खेल रहेछ। यस्तै होला लकडाउन भनेको ।  

केही बर्ष अघि ललितपुरमा रहेको जाउलाखेल चिडियाखाना भ्रमण गरेको थिए। आज त्यही चिडियाखाना स्मरणमा आयो। पिजँडाकाे घर भित्र कैद ती पशुपंक्षी, जनावर झलझली सम्झिए र लकडाउनमा कोठा भित्र, घर भित्र बसेका हामी आफ्नै चिडियाखानामा परेका छौ। खुला आकाश मुनि स्वतन्त्र हिड्न, घुम्न नपाउँदा अनौठो पीडा हुदोरहेछ, मानसिक तनाव हुँदोरहेछ, छटपटाहट हुँदोरहेछ। शायद पिजँडाका पंक्षीहरुलाई पनि यस्तै लाग्दो हो… ! उड्न पखेटा छन् , तर उड्न पाएका छैनन। चारा पाएका छन , तर आँफै चर्न पाएका छैनन् खुल्ला आकाशमा।  त्यसै गरि अहिले हामी बाध्य भएका छौ, लाचार भएका छौ, लुकेर बस्नु परेको छ, डराएका छौ एक अदृश्य भाइरस सँग… के समयको माग यही होला ?  

समय बलवान छ भन्ने त सुनेको थिए। तर यो बलवान समयमा म कमजोर पक्कै हुँदैन, मैले मेरो परिवार, साथी भाइलाई पनि कमजोर हुन दिन्न। यो समयलाई जितेर अगाडि बढ्नु छ। 

आजभोलि लकडाउन समयमा फुर्सदिलो भएर सबैलाई फोन गर्ने गर्छु, सामाजिक सन्जाल मार्फत खुब कुरा हुने गर्छ। जता पनि यही लकडाउन कै चर्चा मात्र हुन्छ। धेरै भिडियो कल मै कुरा गर्छु। दु:ख-सुखका कुरा हुने गर्छ, केही बेर भए नि पुराना स्मरणहरु ताजा हुन्छन, रमाइलो लाग्ने गर्छ। 

तर “खाली दिमाग सैतानको घर” भने जस्तै धेरै जसो साथीहरु लकडाउनमा तास खेल्दै गरेको, अत्यधिक मदिरा सेवन गरि झुम्मिएको, एक आपसमा अनेक विवाद गर्दै गरेको दृष्‍यले सार्है दु:ख लगेको छ। 

अहिलेको लकडाउनमा हामीसँग धेरै समय छ। हामी काम गर्ने सबै ब्यापारिक ठाउँहरु बन्द छन, कम्पनीहरु बन्द छन। तर यो खाली समय कुलतमा पर्न पक्कै होइन। राम्रो काममा सदुपयोग गर्न सक्नुपर्दछ जस्तो लाग्छ।  चौबिस घण्टा मध्य केवल बढीमा २-३ घण्टा अनलाइन मै केही सिक्नु पर्छ, इन्टरनेट मार्फत निशुल्क ज्ञानका अनेक बिषयमा अध्ययन गर्न तर्फ किन सोच जाँदैन साथीहरुको ? 

पक्कै पनि हाम्रो जीवनशैलीमा धक्का लागेको छ, लाखौं बेरोजगार हुनुपरेको छ। नियमित आयस्रोत रोकिएको छ। तर यो परीक्षाको समयलाई जित्नैपर्छ ।  

उफ्फ !!  यो मनमा पनि के के कुरा खेल्न थाल्छ…अहिलेको समयमा स्वास्थ्य रहन सक्नु ठूलो चुनौती रहेको छ। बाहिर जान नपाए पनि यही भर्र्याङ्ग मै हिँड्ने गरेको छु, केही बेर युट्युब हेर्दै योगा गर्ने गर्छु । यो अदृश्य भाइरस चाडै निर्मुल हुने आशा गर्दै लकडाउनबाट फेरी स्वतन्त्र हुनेछु ।  

धिरेन्द्र चन्द ठकुरि

युएई

उल्टो समय

लकडाउन भएको आज १ महिना ३ दिन भयो।

सुरुवातमा आत्तिएका हामीलाई धैर्यवान बन्न सिकायो। जब मानिसलाई विपद पर्छ सामना गर्नुको विकल्प पनि नहुँदो रहेछ। यद्यपि कोरोना चाडै विश्वबाट निर्मुल हुन्छ र हाम्रो दैनिकी सामान्य हुन्छ भन्नेमा विश्वस्त छौ। कामना गरिरहेका छौ।यस्तो विपतको दिन आउँला भनेर कसैले कल्पना समेत गरेको थिएन। मानिस कठिन परिस्थितिको सामना गर्न तयार भएर बस्न चाहि पर्दोरहेछ।

हाम्रा दिनचर्यन विदेशी होस्टेलमा यसैगरी बितिरहेको छ। पढ्न ल्याएका पुस्तक सकियो। फिल्महरु लगभग सबै सकिए।अरु बेला फुर्सदमा यस्तो गर्छु र त्यस्तो गर्छु भन्ने हुन्छ तर याे लकडाउनमा कुनै क्रियटिभ काम हुन सकेन।

सुरुसुरुको दिनमा होस्टेलको वरिपरि बाटो र पर्खाल बिचमा रहेको गार्डेनको लागि छाडिएको दुई मिटर चौडा लगभग ३५०-४५० मिटर लम्बाई रहेको भागमा सरसफाई गरि बाझो फुटाएर साग सब्जी रोप्ने फूल रोप्ने काम भयाे। त्यसपछि काम पनि केही रहेन  भलिवल होस्टेल भित्र खेल्लिन्थ्यो प्रहरीले त्यो पनि खेल्न नदिए पछि कोठाको कोठै बसियो।

लकडाउन भएपछि हाम्रो दैनिकीहरु फेरिए।

समयमा सुत्ने, समयमा उठ्ने समयमा खाने र आराम गर्ने सबै रुटिन फेरबदल भयो।

विहान डिउटी जान पाँच बजे उठ्ने गर्थ्यौ। अर्लामले ब्यूँझाउथ्यो। लकडाउन भएपछि अर्लाम पनि बन्द भयो। उठ्ने र सुत्ने समय आकाश पातल फरक भयो। बेलुका दश एघार बजे सुतेर पाँच बजे अनिवार्य उठ्ने समय लकडाउन पछि बिहानीपख चार बजे सुतेर १० बजे सम्म सुत्ने कस्तो उल्टो समय भयो।

दुईहप्ताको लागि मलेसिया सरकारले बन्दको घोषणा गरे पनि कोरोना भाईरस( कोभिड १९)सङक्रमणको सङ्ख्या बढ्दै गए पछि मार्च १८ देखि ३१ तारिखसम्म पहिलो लकडाउन मिति थियो। त्यसलाई बढाएर दोश्रोपटक अप्रिल १४ तारिखसम्म पुर्यायो।

अब लकडाउन खुल्ने भयो भनेर खुसी पनि लागेको थियो। तर कोरोनाभाईरस वल्ड मिटरको डाटाले खुल्छ जस्तो संकेत दिएन। 

अप्रिल १३ तारिखको दिन कम्पनीबाट आधिकारिक सूचना आयो लकडाउनको मिति सरकारले बढाएको हुँदा हामीले नियमको पालना गर्नुपर्ने हुन्छ। त्यसकारण सबै कामदारहरु धैर्य पूर्वक कोठामा बस्नु। बाहिर सरकारले निस्कन दिएको छैन।यही सूचना थाहा पाएर पनि यदि बाहिर हिड्दै गरेको देखेमा प्रहरीले समातेमा कम्पनी जवाफदेहि हुने छैन। कृपया सचेत भइ नियमको पालना गरि होस्टेलमा बस्नुहोला।

कम्पनीबाट सूचना आएपछि फेरि दुई हप्ता अर्थात अप्रिल २८ तारिखसम्म चुपचाप बस्नु पर्ने भयो। त्यस बिचमा कम्पनीले सरकारसँग स्विकृति लिएर कम्पनी चलाउने हल्ला पनि चल्यो। हल्ला मात्र हैन सेक्युरीटी गार्ड हाउसमा नाम लिष्ट समेत आयो। यो दोश्रो हप्ताको अन्तिम तिरको प्रयास थियो। 

सरकारको तर्फबाट अप्रुभ नभए पछि फेरि निरन्तर लकडाउनमा बसिरहेका थियौ। त्यस बिचमा कम्पनीले सरकारको निकायसम्म परामर्श गरेर आधा कामदारको लागि स्वीकृति दिएछ।

यो १९ तारिखको कुरा हो। सरकारले अति दैनिक उपभोग्य सामान ग्लोभ्स र मास्क उत्पादन गर्ने कम्पनी बाहेक अरु सबै ठप्प गरेको थियो। अझै कति समय थप्न पर्ने टुङ्गो नभएपछि आवश्यकता अनुसार सिमित कामदार बोलाएर चलाउन अनुमति दिएको कुरा आइरहेको थियो र हामी पनि त्यस भित्र पर्यौ।

हाम्रो नाम लिष्ट दोश्रो लकडाउनको अन्तिम अर्थात अप्रिल १३ तारिखमा आएको थियो। अझै केही समय पर्खिनु पर्छ कम्पनीले छलफल गरिरहेको छ भन्ने सूचना आइरहेको थियो।१९ तारिखको दिन फेरि डिउटी सुरु हुन्छ भन्दै। नाम लिष्ट सहित बाहिर हिड्दा चाहिने कागजात सहित कोठामा पुर्याउन कम्पनीको आधिकारिक व्यक्ति आएका थिए। सँगै जिल्ला प्रशासनसँग लिएको अनुमति पास पनि थियो।

कोठामा बसेर दिक्क हुनु भन्दा डिउटी ठिकै हो। तर अझै पनि सङक्रमितको सङख्या बढिरहेको छ।मनमा केही डर पैदा भयो। फेरि आधा कामदारहरुको मात्र नाम आएको छ कम्पनीले सबैलाई दिन खोजेको थियो। तर सम्बन्धित निकायबाट अप्रुभ नभए पछि आधालाई भए पनि काम दिउँ भन्ने कम्पनीको सकरात्मक सोचाइ हो। धेरैलाई पिर चिन्ता परेको छ, अब कम्पनीले होस्टेलबाटै उठाएर घर पठाउँछ भन्ने भ्रम पनि केही साथीले फैलाइरहेका छन।

अन्तत डिउटी सुरु भयो। विहान उठेर फ्रेस भइ ब्याग बोकेर गेटमा निस्किए। गेटबाट बाहिर जान नपाएको महिनाको हिसाबले १ महिना दुई दिन भएछ। दिनको हिसाब गिन्ति गर्दा ठ्याक्कै तेत्तिस दिन भएछ। लकडाउन पछिको पहिलो दिन कस्तो नौलो अनुभूति भयो। सुरुमा नेपालबाट विदेश आउँदा यस्तै नौलो लागेकाे थियाे। बिहान भर्खर नेपालबाट आए जस्तै भयो।

बिहानीपखको चिसो बतास कति आनन्द आउँथ्यो। भित्रबाट नै मास्क भिरेर आएपछि हावा पनि नचेलेजस्तो लाग्याे। बाहिर हावा चलिराछ। मन उकुसमुकुस भइरहेको छ।

धत् कस्तो दिनको सामना गर्नु पर्यो। हिड्दै गर्दा पशुपतिनाथलाई सम्झिए। डर, त्रास र भयले मानिसलाई कमजोर बनाउने रहेछ।

छेउमा आएर कसैले ख्वाक्क खोके पनि मन चिसो हुन्छ । ह्यछ्यू गरे त झनै ‘ल खतम भयो’ जस्तो लाग्छ।

सकभर जतिसक्दो टाढा रहनु।  एक मिटर त अनिवार्य भनिएको छ। पहिले बिहानीपख कति हल्ला हुन्थ्यो। सडक थर्किने गरि बात मार्दै कल्याङमल्याङ गर्दै हिड्थे मानिसहरु। ठिक एक महिना ३ दिन पछिको दृष्य – मानिसहरु हिडिरहेका छन्। मोैनता छाएको छ। 

बात मार्ने साथीहरु नभए पछि मनमनै प्रश्न उठ्छ, फेरि मनले उत्तर दिन्छ।खुल्ला आकाश मुनि पनि संकोचले कति गुम्सिनु परेको छ फेरि कहिले आउँला त्यो लकडाउन अगाडिको जस्तै दिनहरु। मनमनै बात मार्दा मार्दै कम्पनी पुगे। झण्डै दश मिनेटको दुरिमा छ होस्टेल र कम्पनी। प्रहरी चौकी पनि नजिकै छ। 

प्रहरी घुमिरहेका छन् कि लागिराथ्यो। पास बोकेको छु भनेर ढुक्क भयो। सुरुवातको दिन खै कस्तो कस्तो अचम्म लागिराछ! मन भारी भैराछ! टेबलमा रहेको क्यालेन्डर मेरो प्रतिक्षामा रहे जस्तो लाग्यो। सधै डिउटी सकेपछि ठिक लगाएर ‘डिउटी गरे’ भन्ने चिन्ह लगाइन्थ्यो। गएको महिना र यो महिना खाली थियो। यसलाई बेठिक मात्र हैन  हाम्रो लागि कालो दिन सम्झेर मार्करले कालो लगाए।

अब दिन पर्खिनु भन्दा पनि कोरोना विश्वभरबाट हटिदिए कति आनन्द हुन्थ्यो। त्यसपछि चाहिँ मनले शान्ति पाउँथ्यो। अहिले त कोठामा बस्दा पनि फतक्क गलिन्छ। काम केही नगरेपनि मन भारी हुन्छ। घर परिवार सम्झियो डिउटीमा आए पछि चाहिँ खासै पिर नहुँदो रहेछ। जति कोठामा बस्दा मनमा कुरा खेल्छ डिउटी भनेको डिउटी हो। मनमा कुरा खेलाएर बस्ने फुर्सद हुन्न।

बिहान एक घण्टा अगाडि डिउटीमा आएको थिए। डिउटीको पनि समय हुन्छ। घण्टी नलाग्दा सम्म ढुक्कले बस्न पाइन्छ। त्यही फुर्सदमा यो अनुभूति बाँडे। अलिअलि डर त भइहाल्छ। तैपनि आत्मामा विश्वास हुनुपर्छ। रोग लाग्न दिनु हुदैन लागि हालेमा सामना गर्न तयार रहनुपर्छ।

हरि थापा

मलेसिया

अब के गरूँ !

खै! कहाँबाट सुरु गरूँ, आफ्नो मनको व्यथा। मन भरी सपनाको पोको बोकेर परदेश हिडेँको थिएँ। त्यति ठूलो सपना पनि होइन, थोरै खुसी, थोरै सुख, बुवा आमालाई दिन सकुँ।  

परदेश हिडेँको पनि आज १८ महिना भएछ। मेरो बिदेश साउदी। खडीमुलुक भनेर चिन्ने गर्छन् हाम्रो नेपाल तिर.. है. ? खाडि नै सही, मलाई के फरक पर्छ र !

मेरो काम होटेल मा Burger बनाउने। काम राम्रो थियो,सजिलो पनि। खाडि मुलुक भए पनि घाम कस्तो हुन्छ?  गर्मी के हो? थाहा भएन। AC को चिसो, भित्री काम, खुसी छु या दुःखी थाहा छैन। तर सपनाकाे पोको फुकाएर अब पूरा गर्नु थियो। 

सबै राम्रै चलि राको थियो। दैवको आँखा लाग्यो कि कसको थाहा नपाइ कोभिड–१९ करोनाको महामारीले मेरो सपना मात्र हैन, दुनियाँ नै सखाप पारि सक्याे।परदेशी ठाउँ न काम छ न दाम, अब के गर्ने… 

प्रत्येक बिहान जब म आँखा खोल्छु, म आफैलाई प्रश्न सोध्ने गर्छु – अब म के गरूँ ? न काम छ न त पैसा (सेलरी) म रूँम कि हाँसु! आफ्नो पीडा दुःख म कसलाई सुनाउँ! यहाँ सबैको हालत त्यस्तै छ। घरमा सुनाउँ छोराको पीरैपीरले आफ्नो ज्यान खालान् भन्ने डर! मेरो मनमा अब डर मात्र छ। भोक निद्रा मरि सक्यो। सपना टुटी सक्यो। 

धेरै चिन्ता गर्न थालेछु, निद्रा पनि औषधीको भरमा आउन थाल्यो। घरमा बुवाआमासित कुरा नभाको पनि धेरै भाको थियो। फोन लगाए उठेन। काममा व्यस्त हुनुहुन्छ होला। गाउँ घर खेती भीत्र्याउने सिजन छ। साँझ फोन लगाए उठ्यो ।

आमाको बोली सुने ….  ‘सानुकान्छा तिम्रो आयु लामो रहिछ तिम्रै कुरा गरी राथीम..’

केही बोल्न सकिन। 

‘बाबु, सानु कान्छा (आमाले मायाले बोलाउने नाम ) तिमीलाई ठिक त छ नि। चाइनाले रोग पठाको छ रे, आफ्नो ख्याल राख्नु , साबुन पानिले हात धुनु भिडमा नजानु। मुखमा मास्क लाउनु है।’ 

कति माया छोराको। आँसु रोक्न साकिन। 

‘अनि बाबु खाना खायौ?’

(आँसु पुछदै) ‘उम् खाए आमा। हजुरले खानुभो? कस्तो छ हजुरलाई बुवाले औषधी खानुभो त?’

 बुवाको बोली पछाडिबाट सानो स्वरमा आउँदै थियो- ‘सब ठिक छ यता भन।’

‘के भन्नु भाको बुवाले आमा?’  ‘यता सब ठीक छ रे .. केही चिन्ता नलिनु  तिमीले’ बुवाले भनेको । 

‘कति माया हुन्छ है आफ्नो सन्तान प्रति’ 

केही दुःख सुखको कुरा पछि फोन राखे लामो श्वास फेरे। मन हल्का भो। साँच्चिकै बुवा आमा नै भगवान हुन्। बाआमाको बोलीमा जादु शक्ति छ। तिनकै जादुले आज म खुसी छु । दुःखमा पनि हाँस्नबाँच्न सक्नेछु! 

“साँच्चिनै मानिसको जीवन परिवर्तन गर्न धन होइन मायालु मन र प्रेरणा चाहिने रहिछ “

Love U बाबा Love U आमा

शानू  गुरुङ 

साउदी अरब

 

आशाहरुकाे डायरी

     

बर्षौँ भयो मैले आशाहरु जगाउँदै गरेको ,

जब दु:ख पर्छ आशाहरु जगाउँछु,जब सुखको अनुभूति गर्छु आशाहरु जगाउँछु।प्रत्येक दिन एउटा न एउटा नयाँ आशा जाग्ने क्रम रुकेको छैन।

बर्षौं अघिदेखि जगाएका आशाहरु कल्पनाको बाकस भित्र कहिल्यै नसड्ने गरि र कहिल्यै नहराउने गरि थन्क्याएर राखेको छु। कुनै दिन त पूरा हुन्छन् कि भनेर …….सायद मेरा मात्रै हैनन्! एक छाकको जोहो गर्न खाडि गएको छोरा सम्झिदै आँखाबाट पिल पिल आसुँ बगाउँदै गरेकि एक्ली आमाका पनि केही आशाहरु होलान् ….

आफ्ना सोझा ईमान्दार र कर्मठ योग्य जनताहरु को भविश्य सम्झिदै रात दिन रुँदै गरेकि कर्णालीका पनि केही आशाहरु होलान्…एक अञ्जुलिमै सारा थकाइ मेट्ने अमृतमय पधेँरो, सुख दु:खमा सधैं उर्जा दिने डाँडामाथिको देउता बस्ने मन्दिर,मकै,फाँपर,कोदो र सिस्नु फल्ने आफ्नो बारी, दु:ख, सुखमा हात सार्ने आफन्त र आफ्नो जहानलाई छोडि आफ्नो मातृभूमिलाई ढोग्दै आँसु झार्दै खाडि पसेका हजारौँ कर्मठ युवाहरुका पनि केही आशाहरु होलान्…अस्पतालका बेडहरुमा बर्षौं देखि छटपटाइ रहेका असाहयहरुका पनि आशाहरु होलान् ……

लकडाउनको फुर्सदमा ती सबैका असंख्य आशाहरुको डायरी लकडाउन डायरी लेख्दै छु …

यति बेला संसारमा कोरोनाको महामारी फैलिएको छ। सारा संसार सुनसान छ। म गाउँमा छैन त्यसैले लाग्छ, गाउँ घरका स्वाद  दिलाउने ऐँसेलुहरु पनि सुनसान छन्। बिहान देखि बेलुकासम्म रमाइला भाकाहरु सुनाइ रहने रानीवनका कोइलीहरु पनि मौन छन् र पर्खिरहेछन् परदेशीहरूलाई । गोठाले दाजुका अनेक थरी सुनिने बाँसुरीका भाका पनि सुनिदैनन्। आकाशमा उड्ने जहाजहरु बन्द छन्, अहिले त सारा संसार सुनसान छ……….

मानिसहरु कोही घरभित्र बसेका छन् ,कोही महल भित्र बसेका छनु त कोही जन्म दिने आमा सम्झिदै आफ्न‍ो जन्मभूमि हेर्दै महाकाली नदिको पारी किनारामा आँसु झार्दै छन्।सबैमा डर छ, त्रास छ।यत्ति हुदाँ हुँदै पनि हरेकका अनेक आशाहरुले कल्पनाका खालि ठाउँहरु भर्न छोडेका छैनन्…..तिनै मध्येको एउटा पात्र हुँ म पनि…..

घरी इटाली सम्झिन्छु, घरी स्पेन सम्झिन्छु त घरी माहाकाली पारीको किनाराबाट आफ्नो जन्मभूमि हेर्दै बरबर आँसु झार्दै गरेका आँखाहरु सम्झिन्छु र सोच्ने गर्छु लकडाउन पछिका मेरा र यिनीहरुका आशाहरु यसै अलपत्र पर्ने त हैनन्………म सोच्दै छु मेरा र कर्णालीका मिल्दाजुल्दा आशाहरु — यो माहामारीको बेला नुन र सिटामोल पुर्याएर कस्ले पूरा गरि देला….

म सोच्दै छु मेरा र महाकाली पारी आफ्नो जन्मभूमि हेर्दै आ‍सु झारिरहेका आँखाहरुका मिल्दा जुल्दा आशाहरु — 

म सोच्दै छु मेरा र परदेसिएका छोरा सम्झिएर रुँदै गरेकि एक्ली आमाका मिल्दा जुल्दा आशाहरु — छोरासँगै घरमा सिस्नुको हरियो साग र मकैको रोटि खाने आशाहरु कस्ले पूरा गरि देला………

म सोच्दै छु मेरा र पासपोर्ट बोकि विदेश हानिएका लाखौँ लाख युवाहरुका मिल्दा जुल्दा आशाहरु– सकुशल घर फर्किएर जन्मदिने आमालाई अंगालो मार्दै हर्षका आँसु साटासाट गर्ने आशाहरु कसले पूरा गरिदेला …….

लकडाउनमा अलपत्र परे जस्तै यी तमाम असंख्य आशाहरु अलपत्र नपरून्!

यस्तै यस्तै सोच्दै बितिराछ लकडाउन !!

“Stay home, Stay safe”

राजेन्द्र भट्ट 

बैतडी

देखेका र दुखेका कुरा

लेखनशैली र शब्दहरुको मिलन राम्रो नभएपनि दैनिकी र मनोभाव भरिएका डायरी र आत्मालोचना भरिएका पानाहरु धेरै छन् जीवनमा। हो, आज पनि त्यस्तै देखेका र दुखेका कुराहरुलाई लेखमा समावेश गर्ने जमर्को गरेकी छु।

लकडाउनले हुनेखानेलाई त सहज नै भएको होला वा भनौं यसकाे प्रभाव कम नै भोग्नु परेको होला । लामो समयपछिको पारिवारिक भेटघाट,परिवारसँग समय ब्यतित गर्न, मीठामीठा परिकार बनाउन र फेसबुकका वालहरु रङ्गाउन रमाईलो भइरहेको होला । तर ती गरिखाने र हुँदा खाने मजदुरलाई भने ब्रजपात नै परेको छ।

सम्पन्न सहरिया मानिसहरुको मन मानवता हराएको हुँदोरहेछ ।सहर त शून्यताले भरिएको हुँदोरहेछ । मलाई त्यस्तै लाग्छ । जब म देख्छु बैसाख मासको यो प्रचण्ड गर्मीमा काखमा दुधे बालक चेपेर हिँडेका महिला ,बुढापनले घेरिएको थकित शरीर अनि निराशाले भरिएको मन लिएर घर पुग्ने आशा सहित लम्किरहेका पाइलाहरु। कतिका खुट्टामा फोका परेछन ,गलेका छन ,घिस्राउँदै हिँडेका छन् । यो चैत बैसाखको घाममा खुट्टाको पैतला पोल्ने सडकमा ,न ओत लाग्ने ठाउँ छ न त खाना खाने र बस्ने ठेगान छ। देख्दा यस्तो लाग्छ कि गरिब हुनुको उपहार यहि नै हो । कति ठुला घरहरु बनाए होलान । कति घरहरु रङ्गाए होलान तर यो महामारीको घडीमा उनीहरुलाई ओत लाग्ने ठाउँ र खानाको अभावले नै सयौं किलोमिटरको दुरी घाम,पानी,निन्द्रा, भोक केही नभनि यात्रा तय गर्न बाध्य छन्।

बाटोभरि मानिसका हुल देख्छु। तर देख्दिन, ती मध्ये एउटा पनि सुकिला र सम्पन्न मानिसहरु । हो,तिनीहरु मजदुर नै हुन् । चप्पल पडकाउदै, जेब्रा र भिर्ने झोला भिरेर पसिना पु्छ्दै हिँड्नेहरु। सरकारले जारी गरेको लकडाउन भनेको जो जहाँ छन् त्यहीँ सुरक्षित रहनु हो । तर यी मजदुरहरु बस्ने कहाँ ? खाने के ? यसरी हिँडेर भएपनि आफ्नो जन्मथलो पुग्नु नै उनीहरुको लागि सुरक्षित उपाय ठहर हुनेछ। जुन बाध्यता हो ,न कि रहर। नत्र रोगले भन्दा भोकले ज्यान खाला भन्ने डर लिएर को यात्रा गर्न रहर गर्छ र ।

घरिघरि आमाको आवाज सुन्छु ‘कठै बर कति दुख पाए। कस्तो पाप ! कहाँ पुग्ने हुन कुन्नि ? कुनै मालबाहक गाडीले दया देखाएर लगिदिए नि हुन्थ्यो नि! बच्चाहरुको बिजोक हुने भो ।’ आमा छाेरी कुरागर्दै गर्दा ठूलो मुसलधारे पानी पर्यो। अनि सम्झिए अघि तातो घाममा हिँडेका ती महिला। अहो! यो पानीमा उनीहरु कहाँ पुगे होलान् ।ओत पाए कि पाएनन् होला ? अनि ति काखे नानीहरु कहाँ राखे होलान्? अब रोगले भन्दा नि भोक र हिँडाइले मानिस बिरामी पर्ने भए ।


हिँडाइ पनि कम छैन काठमाडौंबाट सुनसरी ,कैलाली जान नजिकको बाटो कहाँ हो र । सरकारले पो आखाँ नदेखे जस्तो गर्छ । सरकार अब एउटा कदम उठाउनु पप्यो । यस्तै सयौं मजदुर अप्ठेरोमा परेका छन् । काठमाडौं र आसपासका क्षेत्रमा जस्का रोजिरोटिको ग्यारेन्टी छैन तिनीहरुकालागि उचित ब्यबस्थापन गरिदेउ। सुरक्षित गाँसबासको ब्यवस्था गरिदेउ। उनीहरु पनि मानव हुन् । देशका नागरिक हुन्। यति लेख्दै गर्दा मेरा आँखामा आँशुको बाढी आइसकेको छ। सरकार तिमी सानो भल मात्र भए पनि झार र केही गर । मेरो हात काम्यो । कलम चल्न छोडिसक्यो सायद हृदय छचल्किएर होला!

पार्वती बिश्वकर्मा

चितवन

भित्ताको पनि कान हुन्छ

२५ गते सम्म, ३ गते सम्म, १५ गतेसम्म भन्दा भन्दै लगभग एक महिना बितेको पत्तै भएन।बिहानै उठेर कलेज जाने तयारीमा लाग्ने म आज ६ बजेको alarm राखेर ८ बजे उठ्ने भएकी छु। लकडाउन सुरु हुनु भन्दा अगाडि उब्जेको term paper को चिन्ताले आजभोलि मेरो पछि लाग्न छोडिदिएको छ। लाग्थ्यो त्यो पेपर सकाउन दुई तीन दिन बिदा भइदिए हुन्थ्यो नि ! तर महिनौको बिदाले मेरो इच्छा पूरा भएको छ।

सबैलाई थाहा नै होला बिद्यार्थी जीवन, एक दुई दिन कलेज जान नपरे नि हुन्थ्यो नि भन्ने न हो…. त्यही बिदा चाहिने रहर आज पूरा भएको छ।लाग्छ म एउटा गहिरो निन्द्रामा छु र अहिलेको अवस्था मैले देखेको एकमात्र सपना हो। तर यस्तो समय देखेर वाक्क दिक्क लागिसकेको छ। कहिले लकडाउन सकिएला र कहिले गाडी नपाइएला भनि कलेज जान हतारिनुपर्ने दिन आइपुग्ला भनेर कुरिरहेकी छु। भन्छन् नि जुन चिज हामीसँग धेरै हुन्छ, त्यसको महत्व थोरै हुन्छ, हँ….. त्यस्तै आभास भइरहेको छ अहिले।

बिहानै उठेर आफ्नो सबै काम सकाएर लगभग ९ बजे कलेज हिड्न तयार हुने मेरो जीवनमा आज कताबाट हो परिवर्तन आएको छ।यसो विचार गरे, सायद यो लकडाउनले ल्याएको परिवर्तन हो। हतार हतार मुख धोएर कलेज दगुर्ने मलाई आज आफ्नो अनुहारको सुन्दरता बढाउन कागतीको रस दल्ने फुर्सद भएको छ। त्यो देखेर हजुरबुबा ठट्टा गर्दै भन्नुहुन्छ, “यो अब लकडाउन सकाएर हिरोइन भएर निस्किन्छे”। त्यस्तो ठट्टा सुन्दा कोरोनामय भएको यो त्रसित जीवनमा क्षणभरको लागि हाँसोको बिउ उम्रन्छ। त्यही हाँसोसँगै रमाएर खाइएका मिठामिठा खानाहरुले मोटाइएलाकी भन्ने डरले exercise गर्न थालेकी छु।आफ्नो समय बिताउन हेरिएका फिल्मको हिरोइनहरुका हाइटबाट ईष्या लागेर आफूपनि YouTube को सहयोगबाट विभिन्न तरिकाहरु सिक्दै छु।कहिल्यै किताब पढ्न नरुचाउने म आज एकाबिहानै “साफु संञ्चारमा तपाईहरुलाई स्वागत छ, आज हामी अर्को पाठ लिएर तपाईहरु सामु प्रस्तुत भएका छौँ” भन्दै आफ्नो आवाजले स्वागत गरेर किताब पढेर सुनाउनुहुने मेरी फुपुलाई सहयोग गर्दै बुद्दिसागरको फिरफिरे किताबको अडियो साफुका सम्पूर्ण सदस्यहरुमा बाँधिरहेकी छु। भान्छा भन्ने बित्तिकै झनक्क रिस उठ्ने मलाई आज २ नबज्दै के पकाउने होला भन्ने चिन्ता लाग्न थाल्छ। साँच्चै के यो परिवर्तन ममा लकडाउनले नै ल्याएको हो त?

ती दिनहरु थिए जब तातो तातो चियाको स्वाद कस्तो हुन्छ भनेर बिर्सिसकेको थिए, तर आज त्यही तातो चियामा झिङ्गाले आत्महत्या नगरेसम्म मोबाइलमा झुन्डिरहने बानी बसेको छ। Facebook, YouTube, Instagram गर्दै गोलघर घुमेझै मेरो जीवन त्यस्तै सामाजिक सञ्जालहरुमा मात्र सिमित भइ घुमिरहेका छन्। हुन पनि हो, शब्द आफैमा जाल भएपछि को चाहिँ नफस्नु र? एकै छिन मोबाइलको चार्ज सकियो भने कहिले चार्ज होला र फेरि त्यही सामाजिक सञ्जालको जालमा अल्झिन पाइएला भनेर सोचि बस्छु।

आजपनि सधैँझै फेसबुक चलाउँदै थिए, दिमागमा एउटा कुराले हान्यो। त्यो थियो जाल र माछा। लाग्यो अहिले माछामा र हामीमा केही फरक छैन। मात्र यति फरक छ कि माछा आफूले नजानेर र नचाहेर माझीको जालमा फस्छन् भने हामी मानिस जानेरै सामाजिक सञ्जाल र लकडाउनको जालमा फसिरहेका छौँ। जहाँबाट निस्कनलाई प्वाल त अनेकौ छ तर अवस्था कतिपनि छैन। लकडाउन खुल्ला र साथीहरुसँग भक्तपुर दरवार स्क्वायर घुम्न जाउँला, साफुको अफिसमा पहिलेझै ठट्टा गरेर काम गरौँला र कलेजका उही दिक्कलाग्दो र रमाइलो दिन बिताउँला भन्ने मेरा इच्छा अझै पनि मेरो मनका कुनामा लुकेर बसेका छन्। तर आज कोरोनाले ती सारा चाहाना अधुरा भएका छन् र मेरा कोठाका चार भित्ताहरु मेरो साथीको रुपमा प्रस्तुत भएका छन।भन्छन् नि भित्ताको पनि कान हुन्छ, हो….त्यही भनाइ आज साँचो लागिरहेको छ।

लकडाउन अघिका दिनहरु त्यस्ता थिए जब बिहानै निस्केर राति घर फर्किन्थ्यो।त्यतिबेला लाग्थ्यो, म घरमा होइन कुनै होटेलमा बसिरहेकी छु।तर आज साच्चिकै नै घर, घर जस्तै लागिरहेको छ।घर बस्दा बस्दा पहिले सफा लागेको पर्दा पनि फोहोर लाग्न थालेको छ।त्यही फोहोर भएको पर्दा माथि गुनासो पोख्दै म घर बसेर गर्न सकिने कामहरु जस्तै चित्र कोर्ने, इन्टरनेटको सहि ढङ्गमा उपयोग गर्ने र online classes लिने जस्ता कार्यहरुमा पनि संलग्न भइरहेकी छु।अनि कहिलेकाहिँ विचार गर्छु कि यदि लकडाउन नभइदिएको भए सायद मानिसहरु आफ्नो जिवनमा त्यसरी नै व्यस्त रहन्थे होला र महिनौको बिदा र आरामको माग गर्दै आफ्नो कर्मलाई दोष दिदैँ हुन्थे होलान्।

आकृति बखाद्याे

लकडाउनले सरेको मेरो एस.इ.इ

दिक्क लाग्थ्यो मलाई पहिला आफ्नो जिन्दगी देखेर। न त मैले आमाबुवाको लागि समय छुट्याउन पाएकी थिए न आमा बुवाले नै मेरो लागि।म आफ्नो पढाइको धुनमा बिहान ६ देखि बेलुका छ बजेसम्म विद्यालयमा व्यस्त रहन्थे। अनि आमाबुवा पनि हामीलाई शिक्षा दिन र हाम्रा आवश्यकतालाई पूरा गर्नका लागि अफिस र काममा व्यस्त हुनु हुन्थ्यो। 

साँच्चै धेरै धेरै धन्यवाद यो लकडाउनलाई जसले मलाई र मेरा आमाबुवालाई एकअर्कासँग समय बिताउने मौका दिएकोमा। मैले धेरै उमेर त बाँचेकी छैन, तर पनि जिन्दगीमा पहिलो पटक मैले आफ्ना आमाबुवासँग यति धेरै समय बिताउन पाइरहेकी छु। आमाबाबाका पुराना रमाइला अनुभवहरु सुन्दै आफ्ना जीवनमा लागू गर्दैछु । 

हुन त म एउटा विद्यार्थी हुँ। १० कक्षामा आध्ययनरत। विभिन्न खालका पुस्तक र ज्ञानका कुराहरु मैले विद्यालयमा नै पढ्थे। तर मैले कहाँ आफ्ना पुस्तकलाई यति नजिकबाट नियालेकि रहेछु र ? आफ्ना पुस्तकलाई यति नजिकबाट नियाल्ने र जान्ने मौका अहिलेका यी दिनहरूमा पाइरहेकी छु।यी लकडाउनका दिनहरुमा मैले आफ्ना पाठ्यपुस्तक अझ अध्ययन गर्दैछु।विद्यालयबाट पनि नसिकेका कुरा मैले आफ्नो स्व-अध्ययनबाट थाहा पाउँदै गइरहेकि छु।”त्यो बालापन, नयाँ वर्ष २०७७, मेरा साना बहिनीहरु , मेरो रमाइलो संसार” जस्ता कविताहरु लेख्दै ,आफूलाई अझ सिर्जनशील बनाउँदै, सृजनात्मक कार्यमा रमाइ रहेकी छु। 

आफ्नो सुन्दर भविस्यको परिकल्पना गर्दै त्यसलाई साकार पार्न मेहनत गर्न मलाई यस लकडाउनले समय प्रदान गरेको छ। एस.इ.इ. परीक्षा स्थगित भएको सुन्दा मलाई पहिला अलि अलि रिस उठेको थियो र अलि अलि नमज्जा पनि लागेको थियो। तर अहिले सहि निर्णय लिएको रहेछ सरकारले जस्तो लागेको छ।एकातिर कोरोनाको महामारीबाट देशलाई बचाउने, अर्कातिर म जस्ता एस.इ.इ. दिने विद्यार्थीहरुलाई थप तयारी गर्ने मौका प्रदान गरेर सरकारले हामी देशबासी र विद्यार्थीलाई ठूलो गुन लगाएको छ। 

हामीलाई आशा छ समयसँगै यो बिपत्ती हटेर जानेछ, सुखको दिन आउने छ। जमघट गर्ने अवसर प्राप्त हुनेछ। तर यसको लागि हामीले हाम्रो जीवनमा पूजापाठ भन्दा पनि अस्पताल र साबुन पानी महत्वपूर्ण छ भन्ने कुरालाई बुझी पटक पटक मिची मिची साबुन पानीले हात धुने बानीलाई सधै निरन्तरता दिनुपर्नेछ र कोरोनालाई हराउनु पर्नेछ। अरुलाई पनि यो लकडाउन मलाई जस्तै सुनौलो अवसर बनोस् । सबैलाई नयाँ बर्ष २०७७को हार्दिक मङ्गलमय शुभकामना।

श्रेया दाहाल

उदयपुर

हाल काठमाडाैं