lockdown diary guest

सुरुमा परिचयबाटै सुरु गरौँ है त। म चाहिँ मेडिकल स्टूडेन्ट। एम. बि. बि. एस चौथो बर्षमा अध्ययनरत छात्रा। लकडाउन भएको नि दुईसाता बितिसक्यो। 

यस लकडाउनको असर ममा चाहिँ त्यति धेरै परेको छैन भन्दा फरक नपर्ला। मेरो लागि त के लकडाउन के अरु सामान्य दिन। सबै दिनहरु कोठाको एउटा कुनामा, एउटा किताब च्याप्दै बित्ने न हुन्। अहिले मेरा साथीहरु भन्छन्, “आफ्नै घरभित्र कैदी भएर बस्नुपर्या छ।” तिनीहरुको कुरा सुन्दा अनाैठाे लागेर आउँछ। अनि आफैमाथि दया लागेर आउँछ। तिनीहरुलाई के थाहा कि म त कति बर्षदेखि लकडाउन मै छु। त्यो नि घरबाट टाढा, कुनै एउटा अन्जान सहरमा, अन्जान मान्छेहरुका बिचमा। साथीहरु भन्छन्, “यो लकडाउन सक्योस् न मात्र, यहाँ-उहाँ घुम्न जाने हो।” आफू त सदाबहार एउटै कोठामा बसेर कहिले ‘डेविडसन’ त कहिले ‘बेली एन्ड लब’ को पानाहरुमा घुम्दै, आफ्नो सपनाको संसारमा डुब्दै, भोलिको प्रतिक्षामा बस्ने हो।

कोरोना भाईरसको डर सबैमा भएझैँ म मा पनि छ।  के थाहा? सपना पूरा हुनु अघि नै यो संसारबाट बिदा लिनुपर्ने पो हो कि! तर, सकरात्मक सोच लिएर अघि बढ्ने मान्छे म। मलाई त यो लकडाउनले एक हिसाबले खुशी नै ल्याएको छ। दिन त कोठाको एउटै कुनामा उसैगरि बित्दैछन् अहिले पनि। तर धेरै पछि यतिबेला आफ्नै घरमा, आफ्नै मान्छेहरुको माझमा दिन बितिरहेको छ। त्यसैले म खुशी पनि छु। अनि अर्को कुरा, डाक्टर बन्न गरिएका यी त्यागहरु, अनि सधैँकाे हाम्राे लकडाउन जिन्दगी अहिले अरुले पनि केही अनुभव गर्दैछन्। अरूहरुलाई पनि महसुस होस् न हाम्रो त्यागहरु, हाम्रो मनभित्रको सधैंको लकडाउन। 

अहिले भइरहेको यो लकडाउन त भौतिक हो। एकदिन टरेर जान्छ । तर खै! कस्ले बुझ्ला र! आफैले सिर्जना गरिएको यो मन भित्रको लकडाउन। त्यहीपनि जगतको भलो चिताउने म, यो कोरोनाको त्रास र लकडाउन अन्त्य होस् भनि दिनदिनै भगवानसंग  प्रार्थना पनि गर्दैछु।

गाउँबाट पढाइको सिलसिलामा काठमाडौं आउनु प्रायः उपत्यका नजिकको जिल्लाका बिद्यार्थीको  बाध्यता हो । एस.एल.सी पास भएपछि बुबा–आमाले मलाई पनि सानोममीसँगै काठमाडौं बसेर पढ्ने वातावरण मिलाकदिनु भयो । सामान्य परिवारमा जन्मिएको हुनाले कलेज लाइफसँगै केही न केही काम गर्नुपर्ने बाध्यता थियो । सुरुका दिनमा घरपरिवारको यादले साह्रै सताउँथ्यो । आमाले पकाएको मिठो खाना । आँगनमा बाँधिएका गाईवस्तु र बाख्रा । बाख्राका पाठासँग खेलेको त्यो पल, सजिलै कहाँ विर्सिन सकिने रहेछ र ? परन्तु, बाध्यताका अगाडि अरु सबै फिक्का हुँदोरहेछ । व्यवस्थापन संकायमा स्नात्तकोतर पास भएको दिन साँच्चै म हर्षका आशुँ रोए। दिन, महिना र वर्ष हुँदै काठमाडौं बसेको आज झण्डै १०वर्ष बितेछ । निरन्तर काठमाडौं बसाइको यो अवधिमा डिग्रीसम्मको पढाइ मात्र सकिएन शहर, राष्ट्रिय राजनीति र राज्यका काम–कार्वाहीलाई नजिकबाट बुझ्ने पर्याप्त अवसर पनि मिल्यो । मैले जिल्लाकै क्याम्पसमा पढेको भए सायद आजको जस्तो देश–काल बुझ्ने अवसरबाट बञ्चित हुनेरहेछु । 

सरकारले लकडाउन गर्नुभन्दा केही समय अगाडि ममी हामीलाई भेट्न गाँउबाट काठमाण्डौ आउने कुरा भइरहेको थियो । आउँदा के लिएर आउने, कसलाई भेट्न जाने, सल्लाह हुन थालिसकेको थियो। घरबाट बुवा/ममी आउनु हुँदा ल्याउन कहिले नछुट्ने कोशेली भनेकै सेलरोटी । मलाई सेल एकदमै मनपर्ने भएकाले ममी काठमाण्डौ आउने कुराले धेरै खुशी थिए । कुरा सेलको मात्र पनि होइन, झण्डै ६ महिना अर्थात् तिहारपछि ममीलाई भेट्न पाउँदै थिए । तर, लकडाउनले आमा–छोरीको दुरीलाई यथास्थानमा राखिदियो । तथापि, यसको सकारात्मक पाटो भनेको दुनियाँमा हजारौं मान्छेको मृत्यु भइरहेको समयमा कम्तिमा हामी सुरक्षित त छौं । यसैमा चित बुझाएर बसेकी छु । 

लाखौं मानिस काठमाडौं छाडेर गाउँ फर्किसकेका छन्। सार्वजनिक सवारी बन्द हुने थाहा पाउनसाथ गाउँमा रहनु भएका बुवा/ममीले घर आउन कर गरिरहनु भएको थियो । केही आफन्त र साथीभाइ भने गाउँ फर्किसकेका थिए । तर,म भने अफिसको काम र जिम्मेवारी छाडेर तत्काल जान मलेन । केही निर्णय लिन पनि सकिरहेकी थिइन। बन्दै हुने स्थिति आएछ भने केही उपाय लगाएर भए पनि घर जाने कुरा भाइ र मेरो बिचमा भइरहेको थियो। लकडाउनसँगै घर जाने सबै बाटाहरु बन्द भए। ममी काठमाण्डौ आउने त कुरै भएन । पहिले जानेहरु परिवारसँग रमाउन पाए तर म भने काठमाण्डौमै छुटे। हुन त म मात्र होइन, यसरी आफ्नो गाँउ जान नपाउनेमा हामीसँगै बस्ने छिमेकी दिदीको परिवार पनि छ । मलाई लाग्छ, हामी जस्तै अप्ठेरोमा परेर घर फर्किन नसकेका धैरै मानिस होलान् ।मेरो भने डेरा र अफिस नजिकै भएकाले त्यही साँझ अफिसबाट ल्यापटप र केही अफिसियल कागजपत्र ल्याएर घरमै बसेर काम गरिरहेकी छु । छिटफुट खुल्ने पसलबाट सामान र तरकारी किनेर खादै बाँचिएको छ । 

हरेक दिन बुबा–ममीसँग कुरा हुन्छ । जतिपटक कुरा हुन्छ त्यति पटक गुनासो गर्नु हुन्छ। त्योभन्दा पनि बढी हामी कसरी बसेका छौं, के खान्छौं भनेर चिन्ता गर्नुहुन्छ । लकडाउनका बिचमा पनि विभिन्न उपाय अपनाएर गाउँ पुगेका छिमेकीका बारेमा सुनाउनुहुन्छ । सहरमा लकडाउनको प्रभाव भए पनि गाउँ–घरमा नियमित हुने काम भइरहेको छ। आज मात्र केही दिन अघि काटेर सुकाएको गँहु झारेर थन्क्याउने काम सकियाे रे मन फिक्का हुँदोरहेछ ! दिउँसभरि गहुँ केलाउदा ममीको ढाड दुख्यो भन्दै हुनुहुन्थ्यो। आफू जान पाएको भए बुबा–ममीलाई काममा त सघाउन पाउँथे । सम्झेर मन फिक्का फिक्का भयाे । घरप्रतिको माया जति नै भएता पनि अब जहाँ छौं, त्यही वसेर हामीले असल नागरिक हुनुको कर्तव्य पूरा गर्न पर्छ। अहिलेको अवस्थामा त झनै हुँदैहुँदैन। किनकी, यो सबै हाम्रै लागि त हो । फेरि प्रकृतिको नियम नै हो, सधै एउटै अवस्थामा दुनीयाँ रहिरहन्न। जसरी ऋतुहरु बदलिन्छन् समय पनि बदलिन्छ । 

लकडाउनका कारण घरमै बसिरहनु पर्ने बाध्यतासँगै मान्छेले विभिन्न खालको समस्या पनि झेल्नु परिरहेको छ । त्यस्तै पिडा सहेर घरमा बस्न बाध्य मध्य म पनि एक हो । छिमेकीको घरमा रातको १:०० बजेसम्म हल्लाखल्ला, स्पीकर जोडेर टोल थर्किने गरी फिल्म र गीत बजाउँदा, म राम्रोसँग सुत्नै सकेको छैन । आफूले गर्दा अरुलाई डिस्टर्ब पुग्नु हुँदैन भन्ने सेन्स मानिसमा किन नभएको होला ! त्याे सम्झेर दिक्क लागेर आउँछ ।यस्ताे गर्नेलाई कसरी कसले तह लगाउने होला ?

जे भए पनि लकडाउन भर घरमै बस्नुको विकल्प छैन । रातभरि राम्रोसँग सुत्न नपाएता पनि विहान उठेर सधैझै घरको सरसफाई गर्नै पर्यो । मोवाईल खोलेर देश दुनियाँका ताजा समाचार नहेरि पानी पिउन मन लाग्दैन। फुर्सदको समयमा किताब पढ्ने, लेख्ने र चाहेको परिकार बनाएर खाँदा दिन त बितिहाल्छ। मलाई कुकिङमा पनि सोख भएकाले फुर्सदको यो समयमा मन लागेका परिकार बनाएर खाने गरेकी छु । घरमा वुवा–ममीले बनाएको जस्तो स्वादिष्ट त बनाउन सकिन। तैपनि २५ गते सेलरोटी बनाए । मैले आफैले सेल बनाएर खाएको बुबा–ममीलाई सुनाउँदा कम्ति खुशी हुनु भएन। मैले बनाएको सेल बुबा–ममीलाई पनि खुवाउन पाएको भए………………….। सेल मिठाे थियाे तर मन चाहिँ फिक्का फिक्का थियाे ।

चैत १० ।

नेपालमा दोस्रो व्यक्तिमा कोरोना भाइरस पुष्टी भएको समाचार सार्वजनिक भयो ।  खाजाका लागि कोठा पुग्दा साङ्केनले पनि सचेत गराइन् । अलि आत्तियो मन । अर्को दिनदेखि घरैबाट काम गर्ने निधो गरेँ । 

बेलुकी सरकारले आकस्मिक एक हप्ते ‘लकडाउन’ को घोषणा गर्यो । अन्योल र त्रासद वातावरण बन्यो । ‘लकडाउन’ को अर्थसम्म थाहा नपाएका जनताहरु एकैचोटी लकडाउन भोग्न बाध्य भए । तुम्मा (ठूलीआमा)कोमा गएकी छोरी आयुस्ना उतै अड्किइन् ।

अर्को बिहान अति आवश्यकीय सामग्रीहरु खरिद गर्न निस्किएँ । केही खाद्यान्न अगाडि नै जोहो गरिसकेका थियौं । ताल्छिखेल पिपलबोटमा स्वप्निल दाइसँग भेट भयो । त्रासदीका बिच चियाको चुस्की लियौं । त्यसयता अति आवश्यक काममा मात्र निस्कने गरेको छु । नजिकै निस्किए हात धुने र अलि टाढा जानु परे सेनिटाइजर प्रयोग गर्ने गरेको छु ।

गिटार बजाएर, पुस्तक पढेर, गीतकविता लेखेर, भ्लग बनाएर र घरबाटै अफिसको केही काम गर्दै लकडाउनको सदुपयोग गर्ने योजना बनाएँ । दिनहरु त्यसरी नै बितिरहेका छन् । पुस्तकमा झलक सुबेदीको ‘ब्रिटिस साम्राज्यका नेपाली मोहरा’, स्वप्निल स्मृतिको ‘रङ्गै रङ्गको भीर’ र पाब्लो नेरुदाको ‘ट्वेन्टी लभ पोइम्स्’ हेरिरहेको छु । गिटारमा अलग अभियानका गीतहरुको साथमा अन्य केही गीतहरु बजाइरहेको छु । केही ‘पेन्डिङ भ्लग’हरु पनि सम्पादन गरी अपलोड गरेँ । गीतकविताहरु चाहिँ सोच्दैछु । बिचबिचमा अफिसको काम पनि गरिरहेकै छु । 

सरसफाइ र पकाइमा पनि साङ्केनलाई सघाइरहेको छु । हुन त अरु बेला पनि किचनमा भेटिन्छु म। तर यो पटक भने केही नयाँ परिकार पनि पकाउने प्रयास गरेँ । साङ्केनले पनि हौस्याइहाल्छिन् – ‘बुढाले पकाएको मिठ्ठो !’

ताल्छिखेलबाट सातदोबाटो सरेको महिना दिन मात्रै हुँदैछ । हरेक दिउँसो अगाडिको खाली जग्गामा घाम ताप्न निस्कनु यो घरमा बस्ने सबैको ‘लकडाउन दैनिकी’ हो । सामाजिक दुरी कायम गर्नुपर्ने बाध्यता बिच पनि फुर्सदीले घुलमिल गराएको छ । ७२ सालको महाभूकम्पमा पनि परिस्थिति यस्तै थियो । सङ्कटले मान्छेमान्छे बिचको दुरी पनि घटाउँदो रहेछ। 

सुरुसुरुमा घरबन्दी भएर बस्न सकस नै पर्यो । बाहिरको वातावरण त्रासमय थियो । अहिले त एक किसिमले अभ्यस्त भइसकियो ।परिस्थिति झन् कठिन बन्दैछ । रोग लाग्नेहरुलाई रोगले र बाँकीलाई भोकले लैजाने सम्भावना बढ्दो छ । सरकारको पहलकदमी र जनताको सजगता चित्तबुझ्दो छैन । घरबन्दी कहिलेसम्म बन्नु पर्ने हो, अनिश्चित छ । विश्वव्यापी फैलिएको महामारीले आर्थिक, सामाजिक र मनोवैज्ञानिक रुपमा कस्तो असर पुग्ने हो, अकल्पनीय छ ।

२५ चैत । हेर्ने कथाको फेसबुक पेज र वेबसाइट चाहार्दै थिएँ । पछिल्लो समय वेबपेजमा ‘लकडाउन डायरी’ हरु प्रकाशित गरिदै आएको रहेछ। ठिक त्यही बेला म्यासेन्जरमा इनुमाको मेसेज आयो – ‘दाइ लकडाउन डायरी लेख्नुपर्यो ।’

आमाको ‘ए कति अबेरसम्म सुतेको हँ’ भन्ने आवाजसंगै, हतपत्त एकछिनमा उठिहाले भनेर कोठाबाट आँखा मिच्दै बाहिर निस्किन्छु । सबेरै  एक हुल भँगेराहरुले भर्खरै पालुवा पलाएर हरिया भएका, बतिला लागेका बोटमा खै के के कुरा गरे। योजना बनाए कि के गरे।पछि को कहाँ गए पत्तो भएन। तर उनीहरुले मलाई जगाएर, हर्षित बनाएर गए।  प्रकृति कति गतिशिल। एक महिना अगाडि अस्थिपञ्जर जस्तै लाग्ने आरुको रुख अहिले हेरुँ हेरुँ जस्तो भइ फेरिइछ । साधारण योग, ध्यान र भजन संगीत बिहानका अध्यात्मिक साथी बनेका छन् ।आफ्नै गाउँ अहिले उज्यालो भएको छ। साथीभाइ विदेश र सहरबाट घर फर्किएका छन्। आ-आफ्नै घर परिवार र खेतबारीमा ब्यस्त देखिन्छन्, कहिले त यो परिवेशले चाडवाड भित्रिएको महसुस गराउँछ । 

सानो आयतनको यस कोठामा बिचारका आयतन निकै ठुला र फराकिला भएका छन् । To do list हरु त्यसै बेरोजगार जसरी यथास्थितिमा छन् । मस्तिष्कको क्यानभासमा कहिले वरपरको दृश्यसगैं हराउने मन त कहिले सोचाइका भेलहरुसंग । लकडाउनमा सामाजिक सञ्जालसंगको घनिष्टता बढेको छ। चाँदी जस्तै टल्किएका हिमाल,बाहिर धुलो धुवा नभएकाे स्वछ र सफा फोटोहरु सामाजिक सञ्जालमा देख्दा मानवीय क्रियाकलापहरुले प्रकृतिलाई ‘अलि बढी नै गरेको हो कि’ भन्ने महसुस हुन्छ । के प्रकृतिलाई यसको पूर्व अवस्थामै ल्याउन सकिएला! 

लाग्छ लकडाउनले सिजर्नशील, निकट र उर्जावान बनाएको छ। केही साथीहरुका आफू भित्र रहेका प्रतिभा लेख, रचनाले गति पाएका छन्, वर्षाै देखि छुटिएकाे मित्रताका सम्बन्धलाई ताजा बनाइदिएको छ । लहरै र्याकमा सजिएका पुस्तकहरुले पालो पाएका छन्। घरमा वेवारिसे रहेका सामानहरुले आफ्नो स्थान पाएका छन्। अन्नबालीका फाँटहरु चैत लागेसंगै सुनौला भएकै छन्। बाँझो बारी उर्बर हुँदैछ। बगैचाका फूलहरुले पानी पाएर मुस्कुराइरहेका छन्। अहिले घर चौतारी भएको छ अनि हामी त्यहाँ सुस्ताउने साथी । दिन र रात उही (२४ घण्टा), परिवार उही, साथीभाइ उही, फरक त परिवेश अनुसारको अनुभव ,भोगाइ, जिउने शैली र  सिक्ने पाठहरु। दिनहुँको भागदौडमा बित्ने दिनहरु, अहिले सुस्त, शान्त र सुन्दर भएका छन् । 

मानविय गतिविधि जतिनै विकसित र उन्नत भएता पनि उसको प्रकृतिसंग केही जोर नचल्दो रहेछ । यो सानो जिवाणुको  समाधान पनि आखिर सानै त रैछ ।सामान्य सरसफाईले कोभिड १९ विरुद्द लड्न सकिने रहेछ भने अहिलेलाई यसको उपचार पनि एक्लोपन र दुरी नै रहेछ ।

“आज देखि लकडाउन गर्ने रे सरकारले” हामी खाना खाइरहेको बेला मेरो दाइले भन्नुभयो। कोरोना भाइरसको बारेमा त अलिअलि रेडियो, टिभिमा सुने हेरेकै थियौ।तर लकडाउन शव्द भने मैले पहिलो चोटी सुनेको थिए। मनमा कौतूहलता भैरह्यो। लकडाउन भन्या के रैछ? देशमा लकडाउन गर्यो भने के हुन्छ ? यसबारे मलाई कुनै आइडिया थिएन।

खाना खाइसकेर म झट्ट कर्णफुस्फुस (मोबाइल) भएतिर गए अनि dictionary खोलेर लकडाउन टाईप गरे। तर त्यहाँ पनि केही देखाएन । dictionary मा केही नदेखाएसी मैले मुहारपुस्तिका (facebook ) खोले।  मुहार पुस्तिकाकोको भित्ता लकडाउन, क्वारेन्टाइन, आइसोलेसन शब्दले भरिएको थियो। तर त्यसकाे नेपाली अर्थ थाहा पाउन भने सकिन।

गाउँघरको गन्ने मान्ने दाइ दिदीलाइ पनि सोधे। तर उहाँहरुले पनि थाहा नभएको बताउनुभयो। लकडाउन अटेरी गर्नेलाई प्रहरीले नियन्त्रणमा लिएको कुराकानी सुनेकी थिए तर लकडाउन भन्या चाहिँ के रैछ थाहा पाउन सकेको थिएन । लकडाउन को १ दिन बित्यो २ दिन बित्यो तर कौतूहलता शान्त भएन। गाउँघरमा काम गर्दा गर्दै पनि म बेला बेलामा कसैले लकडाउनबारे पोस्ट गरेको छ कि भनेर मुहारपुस्तिकाको भित्ता हेरिरहन्थे।

त्यतिबेलै कर्णफुस्फुसमा देखे, एक मित्रले भित्तामा लकडाउन,क्वारेन्टाइन जस्ता शब्दहरुको परिभाषा भएको सूचना पोस्ट गर्नुभएको रहेछ । त्यो देखेर एकदमै खुसी पनि भए। छिटो छिटो पढ्न थाले जसमा लेखिएको थियाे – “लकडाउन भनेको कुनै क्षेत्र विशेष निर्धारण गरि मानव आवत जावत र यातायात बन्द गर्नु हो।” याे अर्थ मैले नछुटाइ दोहोराइ दोहोराइ पढे।

अझै पनि म जस्तै कति मानिसहरुलाई अहिलेको लकडाउन, क्वारेन्टाइन, आइसोलेसन आदि चल्ती शब्दहरुको अर्थ थाहा नहोला जस्तै लागेर लेखेको हुँ। आज लकडाउन १५ दिन सकेर १६ दिनमा लागिसकेछ । विश्वभर छारिएर बस्नु भएका नेपाली दाजुभाइ तथा दिदी बहिनीहरु, जहाँ हुनुहुन्छ त्यही सुरक्षित बस्नुहोला ।मेरो यो सानो अपिल तपाइहरु सामु हेर्ने कथा बाट । 

हरेक दिन मोबाईल फोनको अलार्मले ब्युँझाउने मेरा परेलीहरु अचेल घर नजिकैको मन्दिरमा घन्किरहने भजनहरुले खुल्छन्। खुसी छु यस अर्थ कि अलार्मको आवश्यकता छैन आजभोलि मलाई। मैले धेरै पटक धोका खाएको छु । ए.एममा बझ्नु पर्ने अलार्म पि.एममा सेट भएर । ४ पटक त एम.एस्सीको क्लास नै छुट्याे। बिहानै झुल्कने घाममा आशा देख्दै हुन्छु म र बाँच्ने आशा बढ्दै जान्छ। तर फेरि कोभिड १९ को समाचार हेर्छु, सुन्छु, नौ नाडी गलेर आउँछ, फतक्क हुन्छु आज भोलि। कोरोना संकटले भारी मन हलुका महसुस गराउन कहिले भान्सा,खेतबारी, कुँडार, त कहिले ल्यापटप, मोबाईल, यस्तै अनि फेरि यस्तै यस्तैमा भुल्छु। 

सदा सन्नाटा छाउने घर गाउँमा आजभोलि चहलपहल बढेको छ। बर्षभरि छोरा/छोरी बिना घर चलाइरहेका बाबाआमाको अनुहार चम्केको प्रस्टै देख्न सकिन्छ। चाउरी परेका अनुहारका लामा लामा धर्साहरु बिदेसीएका आफ्ना सन्तती देख्न र भेट्न कति आतुर छन्। 

पूर्णिमा आसपासको समयको कारणले गर्दा होला राति पनि कति रमाइलो लाग्छ मलाई। हरेक दिन चन्द्रमा नियाल्न म आँगन निस्कन्छु।नाङ्लो जस्तै गोलो चन्द्रमा एकाएक लुक्न जान्छ बादलको घुम्टो ओडेर, अनि म पनि विश्राम गर्छु। हिजो त्यस्तै भयो घाम उदायो, अस्तायो। सँगै चन्द्रमा क्षितिजमाथि टुप्लुक्क देखियो। तर मनमा भने सदाझैँ उल्लास नै आएन। किन ? किनकी जुन क्षितिजमाथि त्यति राम्रो चन्द्रमा चम्कदैथ्यो ठीक त्यसकै तल डाँडाहरु दन्कदैथ्यो। सधैँ बादलुको घुम्टोमा पस्ने चन्द्रमा आज धुँवाको मुस्लोमा छेकिएथ्यो। तल त्रिशुली बगिरहेथ्याे एकनास। ला! डडेलोले बनै खाने बेला पो आयो त ! कोराेना बाहेक पनि मनमा ढ्याङ्रो ठोक्ने कारण थपिएको छ आज भोलि ।

ती निर्दोष जनावर वासस्थानको लागि कता कता भौतारिदै छन् होला। साँच्चै मेराे जस्तै परिवार उनका पनि त होलान् । मेरै झै बाबाआमा उनका पनि होलान्! कति तड्पिदा हुन् आफ्नो बालबच्चाको सुरक्षा कवच बन्न नसक्दा! कति रुँदा हुन् ती आत्माहरु! कति लाचार महसुस गर्दा हुन् ! मैले सोधपत्र तयार गर्ने क्रममा अनुभव गरेथेँ। कति नाजुक अनि कमजोर छन् जनावरहरु। ती जनावरहरुको पनि त भावनाहरु होलान् हामी मान्छेको जस्तै ! भन्ने कुरा कति होलान्!  व्यक्त गर्न नजान्नुमा त उनीहरुको के दोष! 

उसै गरि दिन बित्छ। घाम क्षितिजमा अस्ताउँछ अनि फेरि विहानको मिर्मिरेमा घामसंगै केही आशाहरु पनि उदाउँछन्। अनि फेरि पनि शुन्यतामा दिन बित्छ । म कहाँ २७ जना कामदार थिए। सबैजना खानेपानी र भवन निर्माणका लागि खटिएका। रोजगारीका लागि टाढाबाट आएका मध्ये १६ जना घर गए। बाँकी ११ जनाको अनुहार हेर्छु, मलिन छ। के गर्नु! काम गरेर छोरा छोरी पाल्नु छ। म त्यो कुरा बुझ्छु। काम नगरे कसरी छाक टर्छ?

अनि फेरि कसैले सोध्छ -‘दाइ लक डाउन सकिएन?’ म नाजवाफ हुन्छु। ‘दाइ मर्नु पाए नि बरू परिवारसंगै सबै मर्न हुन्थ्यो।’ म स्तब्ध हुन्छु । हुन पनि रुकुम पश्चिम अनि सिन्धुपाल्चोकदेखि घर परिवार पाल्नको खातिर त यति टाढा खोटाङ जिल्लासम्म आइपुगेका छन् उनीहरू। अनि भन्छन् -‘दाइ ब्यालेन्स लगाइ दिनु न घरमा फोन गर्नुछ।’ म तत्काल जवाफ दिन्छु – ‘ल ल को कस्को नम्बरमा ब्यालेन्स पठाउने। कापीमा नम्वर दिनु। सबैलाई पठाइ दिन्छु।’ मलिन अनुहारमा हल्का खुसी देख्छु। सोच्छु, कति मज्जा छ है सानो सानो कुरामा खुसी हुन जान्दछन् उनीहरू!  

मैले भने सरि कापीमा पालैपालो नम्बर टिपाउँछन् । ब्यालेन्स भएसी सवैले घरमा कुरा गर्छन्। घरमा बाबा आमाले सुनाए हुन्- ‘पल्लो घरको काइला र तलको जेठालाई त ठेकदारले घर सम्म आउने टिकट मिलाइ दिएछ काठमाण्डौबाट तिमीहरुलाई पठाउदैन ?’ उनीहरू मेराे छेउ आइपुग्छन् र भन्छन्- ‘दाइ , दाइ जिल्ला प्रमुखबाट पास लिएर घर जान पाइन्छ रे! हामीलाई नि ब्यवस्था गरि दिनु न। घरमा बच्चा बच्ची बिराम भयो भने पनि अस्पताल लाने मान्छेसम्म छैनन्। बाबा आमा बुढा बुढी हुनुहुन्छ।’ उनीहरूको दुखमा म पनि दुखी हुन्छु।

बा, मिलि पो हाल्छ कि! म प्रयास गर्छु। सुरूमा त नगरपालिकाको उपमेयरसंग बुझे – ‘हेलो नमस्कार उप ज्यु। मेरोमा काम गर्ने भाइहरुलाई सिन्धुपाल्चोक र रुकुम पठाउनु पर्ने।त्यति सहयोग जसरी पनि गर्दिनु पर्याे।’ उताबाट जवाफ आउँछ । ‘हुन्छ, म प्रयास गर्छु। एक छिन पर्खनुहास्’ फोन कट्छ।

हामी प्रतिक्षा गर्छाैं ।

‘ल भोलि अफिस टाइममा आउनु ।’ फोनले खुसीको खबर ल्याउँछ।

यो खवरले खुसी भएका सबैले घर घरै फोन गर्छन् र फर्कने लागेकाे खबर सुनाउँछन्। 

तर म भोलिपल्ट जिल्ला पुग्नु अगावै पास रोक्न माथिबाट निर्देशन गरिएको अर्को खबर आएछ। म बाटैबाट उनीहरुलाई फोन गर्छु – ‘भाइ अब जान नमिल्ने भो रे पास नदिने भो, अब जान नपाउने भयौ।’ 

उतबाट के कसो केही प्रश्न आउँदैन- ‘ए हस् हुन्छ दाइ’ फोन कट्छ । 

यसरी नै कि काम गर्न प कि घर जान पाउने अन्याेलमा समय बित्दैछ हाम्राे , हरेक विहान खुसीको खवर आउने आशामा!

परदेशमा छु। म पनि पूर्ण रूपमा लकडाउनको पालना गर्दै एउटा सानो फ्ल्याटमा ज्यानलाई साँघुर्याउन नसके पनि मनलाई साँघुर्याएर अनुशासित भएरै बसेको छु । ता कि आफू पनि बाँचु र अरूलाई पनि बचाउन सकुँ । घरभित्र बस्दैमा बाँचिन्छ भने किन बाहिर जाने हैन र ?

लाग्छ पूरै संसार आगो बिना नै जलिरहेको छ । सम्बन्धित क्षेत्र (जस्तैः विज्ञान, चिकित्सा) मा आबद्द विज्ञहरूले आफ्नो पूरै शक्ति र समय लगाएर यो बलिरहेको आगो निभाउने प्रयास गरिरहेका छन् । विडम्वना यो आगो सजिलै निभ्ने सम्भावना देखिदैन । 

कुनै देशका चिकित्सकहरू अरूलाई बचाउदा बचाउदै आफै संक्रमित भएर मरेका छन त कुनै देशमा संक्रमित भए पछि अरूमा संक्रमण ‘हुन दिन्न’ भन्दै आत्महत्या गरेका छन् । यस्ता खबर सुन्दा साह्रै दुःख लाग्दो रहेछ । 

थाहा छैन कस्को जीवनयात्रा कतिबेला कहाँनेर पुगेर टुङ्गिन्छ । धनी, गरिव, सानो, ठूलो, कालो, गोरो, दुब्लो, मोटो देखि लिएर राज्यको उच्च पदमा रहेर राज्य चलाइरहेका कसै-कस्सैलाई छाडेको छैन यो virusले ।

देशमा होस वा परदेशमा जहाँ रहे पनि आखिर नेपाली त नेपाली नै हुन नि हैन र ? त्यसैले होला कोही नेपालीमा coronavirus positive देखियो रे भनेको सुन्दा पनि मन गर्हौ हुन्छ । मृत्युको खबरले त झन निराश बनाउँदो रहेछ। यही त होला नि है नेपाली र नेपाल प्रतिको प्रेम ? जुन प्रेम स्वदेशमा रहँदाको भन्दा बिदेशमा अझ बढी हुँदोरहेछ ।

विहानी घामको किरणसँगै उठ्यो, विहानीको नित्यकर्म गर्यो अनि कफिको चुस्किसँगै आफन्तहरूसँगको कुराकानी मै बित्छ दैनिकी । एकले अर्कोलाई अनावश्यक काममा बाहिर नजाउ है, स्वास्थ्यको ख्याल राख भनेर नै टुङ्गिन्छ हरेक संवाद। भविष्यको कुरा पछि गरौंला भन्दै ! यही हो आजभोलिको दैनिकी ।

यस्तो बेलामा परिवारका सम्पूर्ण सदस्य अनि आफन्तहरूसँग एउटै छानोमुनी नभए पनि आफ्नै देशमा भएको भए कति खुशी हुन्थ्यो होला मन । विडम्वना,सोचे जस्तो कहाँ हुन्छ र! म यता छु, कोही कतार, कोही हङकङ, कोही दुबई त कोही जापान र कोही नेपालमै । सम्झदा दुःख लाग्छ । के गर्नु परिस्थिति जस्तो छ त्यस्तै स्विकार्नु पर्दोरहेछ ।

परिवार, आफन्त, समाज अनि देशदेखि टाढा छु । निदाउँदा देखिने सपना त बारम्बार दोहोरिरहे कै थिए। तर यहाँ त व्युझँदा देखिने सपना पनि दोहोरिरहेका छन् । सधै एउटै, “जसरी हुन्छ आफू बाँच्नु पर्छ र परिवारलाई पनि बचाउनु पर्छ ।” लाग्छ , मलाई मात्र नभएर सबैलाई यस्तै भइरहेको छ अचेल । अहिलेको परिस्थितिसँग लड्नको निम्ति आत्मविश्वास चाहिन्छ, आत्मबल चाहिन्छ । यसले रोगसँग लड्ने “रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता” बढाउन सहयोग गर्दछ । त्यसैले म त आफू खुशी हुने वातावरण सृजना गरिरहन्छु ।

म परदेशमा भए पनि नेपाल मै रहनुभएका मेरो घरपरिवार, आफन्त, समाज, साथीसंगी, गुरूहरू त्यसैगरी सम्पूर्ण नेपालीजन र परदेशमा रहनुभएका नेपालीहरूमा मनभरिको सम्झना ब्यक्त गर्न चाहन्छु । यो प्रतिकुल समयमा कत्ति पनि नआत्तिकन आफ्नो अनि परिवारको स्वास्थ्यको ख्याल राख्दै सकारात्मक सोचका साथ आफ्नो दैनिकि बिताउनु होला भन्दै “STAY AT HOME, STAY SAFE & SAVE LIVES” पनि भन्न चाहन्छु । 

अन्तमा, “बाँचिएछ भने टुडिखेलमै गएर नाचौला, अहिलेलाई घरभित्रै बसौं र भित्रै नाचौं”

हरेक दिन फरक नयाँ जोस र जाँगरको साथ मेरो दैनिकी सुरु हुन्छ। म एउटा ठूलो परिवारमा बसिरहेको छु। यहाँ जीवनमुखी र उत्पादनमुखी शिक्षा घोकाएर हैन गराएर सिकाइन्छ। म खोटाङ जिल्ला रुपाकोट मझुवागढीको शुभद्रा मदन फाउन्डेसनबाट यो डायरी लेखिरहेको छु। डायरी लेख्नु यहाँ हाम्राे दैनिकीभित्रै पर्छ।

जीवन सिकाइ रहेछ। सिक्ने र सिकाउने काम कहिले नटुङ्गिने रहेछ।हामी यहाँ हरेक दिनलाई नयाँ बनाउने प्रयास गरिरहेका छौँ। यहाँ दैलेखकी ६ वर्षकी यमुना शाही देखि ७२ वर्षका फाउन्डर मदन राई सम्मको दिनहरु प्राय एकैनासकाे छ। 

यो वर्ष अन्तिम हुन लागेकाले नयाँ शैक्षिक सत्र सुरु हुनुभन्दा अगाडि विद्यार्थीहरुलाई विदामा घर पठाउने कुरा थियो। तर अफसोच विद्यार्थीहरु घर जान पाएनन्। कारण, उही कोरोना भाइरस। वर्षमा एक पटक घर जान पाउँदा विद्यार्थीहरुमा जुन उत्साह देखिन्थ्यो, घर जान नपाउने भनेपछि त्याे अनुहारमा उदासी छाएको थियाे। 

लकडाउनसंगै हाम्रो विद्यालयको मूल गेट पनि बन्द भयाे।जसले गर्दा भिजिटरहरु आउन बन्द भयो। हाम्रो ठूलो परिवार भएकाले सुरुमा त मनमा निकै त्रास थियाे। नयाँ भाइरस न त तत्काल उपचार हुने, न औषधी नै पाइने, न त रोग जाँच्ने उपकरण नै थियो। मात्र सतर्कता अपनाउनु थियाे। तातो पानी पिउने, साबुनपानीले हात धुने, अरुसंग हात नमिलाउने, यति बुझेपछि समस्याको समाधान निस्कियो।हामी सबै मेन्टर(ठूला विद्यार्थी)हरुले इन्टरनेट र सामाजिक सञ्जालको माध्यमबाट याे कुरा बुझेर सानाहरुलाई बुझाउन ढिलाइ गरेनौ। कुरा बुझेपछि उनीहरुको अनुहारमा त्राससंगैकाे जिज्ञासा सहजै पढ्न सकिन्थ्यो। हामीले विद्यार्थीहरुलाई सशंकित होइन सचेत बन्न सिकायौँ। 

यो विश्वव्यापी महामारीसंग लड्न एकजुट भएर यो ठूलो परिवार सहकार्यमा लागेका छाैं।यो परिवारमा दैनिक १ घण्टा स्वस्थ रहन ‘स्वास्थ्य कक्षा’ चलाइरहेका छौँ ।अहिले यहाँ बगैंचा वरिपरि फूलहरु फुलेका छन्। बारीमा तरकारी उत्पादन भइरहेको छ। ठूलो परिवारको भान्सामा खाना पाकिरहेको छ, कार्यालयबाट पाउने सेवा पाइएकै छ। चारखुटे जनावर र दुई खुट्टे पंक्षीले घासदाना पानी पाइ रहेका छन्। हामीले यस घडीलाई शक्तिमा बदल्यौ एक एक दुई होइन एक एक एघार भएर काम गर्याैँ ।

म पनि हिजोआज विद्यार्थीसंगै सिक्दै सिकाउन बनस्पति विज्ञान शाखामा व्यस्त छु । हाम्रो फार्म अलि तलपट्टी पर्छ। झर्दा वरपर हेर्छु -धमाधम मेलापातमा काम भइरहेकै छ। म मेरो सहरको साथीलाई फोन गरेर सोध्छु उसको हालखबर । ऊ भन्छ – ‘बेहाल छ, बेडरुम किचन र बाथरुम गर्याे, बस्यो, साथमा छ फेसबुक।’ अझ ऊ सबै मनको बह पोख्न थाल्छ-’कोठामा बस्दा बस्दा ऐठन होला जस्तो भइसक्यो।’ हुन पनि हो यो भन्दा अरु उपाय के नै पो हुन सक्थ्यो। उसको कुरा सुनेर म निशब्द हुन्छु। कोरोनाले यही त फरक बनायो । सहरलाई गाउँ र गाउँलाई सहर । हिजोसम्म सहरमा काम खोजी गर्नेको ताँती थियो। सबैलाई हतारमात्र हुन्थ्यो । आज त्यही सहर सुनसान छ ।गाउँमा कसैलाई फुर्सद छैन, सबैलाई हतार छ, कामको चटारो छ। एकपल्ट कल्पना गरौँ त, गाउँमा सधैँ यही व्यस्तता रहे गाउँ कति सुन्दर हुन्थ्यो! कति बाँझो जमिन उर्वर हुन्थ्यो! अनि ती बृद्ध बुवाआमाहरुले नातिनातिनाहरुको सहारा पाउँथे होला। बालबालिकाहरुले संस्कार सिक्थे होला।

यो महामारीले समस्याहरु मात्र हैन नयाँ नयाँ विकल्पहरु पनि ल्याइरहेको छ। त्रासमात्र हैन शिक्षा पनि दिइरहेको छ। यी यस्तै कुराहरु मनमा खेलाउँदा खेलाउँदै फार्मको सिकाइ सकेर तरकारी बाेकी भान्छा छिर्छाैं। खानापछि आरामको समयमा इन्टरनेट चलाउँछु। सबै तिर कोरोनाकै समाचार छ। सञ्जाल, यट्युव,फोन गर्याे, वेवसाइट सबै तिर कोरोनाले अस्तव्यस्त बनाइरहेको पाउँछु। यति जना संक्रमित, यति जना मर्याे, यी यस्तै कुराहरु सुन्दा मन डराउँछ। तर पनि याे बेला सयंमले अगाडि बढ्न सिक्दैछु। 

बेलुका ५:४५ मा विद्यार्थीहरुको स्वास्थ्य जाँच हुन्छ । याे बेला विद्यार्थीहरु थप उत्साहित देखिन्छन्। कारण उनीहरु सहरको कोठामा बन्द छैनन्। उनीहरु त यहाँ खुल्ला आकासमुनि फूलै फूलको बगैंचामा रमाइरहेका छन्।  

अन्तत: हामी सबै स्वस्थ छौँ। व्यस्त छौ, मस्त छौँ। त्यसैले खुसी छौ। जो जहाँ छौँ, सुरक्षित रहौँ । 

चारैतिर हरियाली । जति हेरेपनि धित नमर्ने पाखा पखेराहरुले अहिले गाउँलाई सजिएको होला । त्यसैमाथि कोइलीले को-हो, हो-को, कूहू,कूहू गर्दै प्रकृतिलाई गर्ने प्रश्नले झनै मग्न हुनुपर्छ । प्रकृतिले यो समयमा आफैलाई सजाएको हुन्छ । मलाई असाध्यै मन पर्ने समय बसन्त ऋतु। अरु समयमा त एकछिन घरमा बस्न नसक्ने म, झन् यो बेला के बस्न सक्थें र! पुरा समय वनतिर बित्थ्यो मेरो।

अहिले समय फेरिएको छ। मेरो जिम्मेवारी थपिएको छ। गाउँभन्दा टाढा छु। अझै भनौं मेरो देशको भूगोलबाटै टाढा, भारतको एक कोठाभित्र छु अहिले र नियालिरहेको छु, आफ्नै विगत। सम्झिदा मात्रै पनि मनमा आनन्द मिल्छ। विगत बिथोल्न बेला बेलामा टिभी हेर्छु । मोबाईल खोल्छु । अर्कै दुनियाँमा पुर्याइ दिन्छ मलाई । जो सम्झिदा मात्रै पनि कस्तो दिक्दारी लागेर आउँछ । बुझ्दा बुझि नसक्नुको छ, सम्झिदा नसम्झिसक्नुको छ । 

आज भारतमा लकडाउन १५ औं दिनमा छ । काम गर्ने होटल बन्द छ । खल्तीमा एक पैसा छैन् । दिनभरि कोठामै बसेको छु । यताउता जाने अवस्था छैन । काम त अर्कै कुरा । हामी जस्तो काम गरेर खानेलाई अहिले जिउन नै मुस्किल छ । यता कयौँ नेपाली अलपत्र छन् । तर सबै चुपचाप चुपचाप बस्न बाध्य छौँ । खाडीमा पसीना बगाउने, बिहान बेलुका हातमुख चुठ्नकै लागि परदेशिनेको आवाज कसैले नसुन्ने! गुनासोहरु धेरै छन् । भन्नु पर्ने,सुनाउनै पर्ने कथा व्यथा धेरै छन् । सुन्ने कोही छैनन् । दु:ख पिडाहरु मनमै छन् । फुकाउदा मन हलुङ्गो हुदो हो त्यो वातावरण पनि छैन अहिले । 

टिभी खोलेर सामाचार हेर्छु। यी मान्छेहरूका गतिविधि अचम्मका लागि रहेछन् । भारतमा कतिपयले यसलाई मजाकको रूपमा लिइरहेका छन् ।पछिल्ला ३/४ दिनमा नै यसको संख्या ५०००+ भैसक्यो। यो निरन्तर बढ्दो छ। सरकारले यस्तो कडाइका साथ लक डाउन गरेको छ। तैपनि अटेर गर्नेहरू धेरै छन्। मान्छेका चरित्र पनि बुझि नसक्नुका छन् । जीवनसंग खेल्ने काम कत्तिको उपयुक्त होला र! खेलि रहेछन् मृत्युसंग अनि पिताम्बरसंग । मृत्युभन्दा पर कता, कहाँ जानु छ र ? के मान्छेमा मानवियता सकिएको हो त ? नत्र यस्तो लापरवाही किन ? यस्ता अटेर गर्नेहरूको दिमागमा छिट्टै घाम लागोस् । 

फेरि मान्छेलाई कति प्रचार चाहिने के ! सामाजिक सञ्जालहरु हेरि सक्नु छैन । सेवा गर्नु धर्म हो ।तर चाउचाउ, बिस्कुट, दालमोठ दिएर सामाजिक सञ्जालमा फोटोहरु अपलोड गर्नेको अहिले कमी छैन । सस्तो लोकप्रियताका लागि यतिसम्म गिर्नु आफैमा लज्जास्पद हो। 

दु:ख पर्दा पिर पर्दा आफ्ना मान्छे सम्झिनु, घर सम्झिनु नौलो होइन । अहिले म जस्तै खाडीमा अलपत्र परेका कैयौँ नेपालीहरुले आफ्नो देश सम्झिरहेछन् । हामीले सम्झिनु भनेको सम्झिनु मात्रै रहेछ । कसैले हाम्रो उद्दार गर्नेवाला छैन । २/३ दिन घाम पानी नभनि हिँडेर बाेर्डरमा पुग्नेलाई त समाल्न नसक्नेले झन कामको खोजीमा भारतको कुना काप्चामा पुगेकाहरुको के नै होला र ! विपतमा पर्दा आफ्नो नै आफ्नो नभैदिदा कस्तो महसुस हुन्छ होला । सोच्दा पनि विरक्त लागेर आउँछ । झन महाकाली नदीमा पौडेर जाने अनि देशभित्र छिर्न नपाउदा भोकले झुन्डिएको समाचारहरु पढ्दाको क्षणले झन मन दुख्छ । 

यसो सम्झदा, जिन्दगी त बालापनमै गजबको थियो । चिन्ता,भय र जिम्मेवारीहिन । अहिले म खाली सपनाहरु देख्ने गर्छु त्यस्तै बालापनको । सपनाको संसारै राम्रो ! अनुभूति नै मिठ्ठाे! 

घरमा सबै भन्दा ठूलो चिन्ता आमालाई हुन्छ। बेला बेलामा फोन गरि रहनुहुन्छ । कोठा बाहिर निस्कनु, सफा भैराख्नु र आफ्नो ख्याल गर्नु भनि सम्झाइ राख्नुहुन्छ । म पनि सम्झाइ रहन्छु ‘केही हुदैन आमा’ भनेर।‘गाडी खुल्ने बित्तिकै घर आइजा’ भन्नु हुन्छ । यताबाट दिए उता खाने मेरो परिवार मैले कमाउन छाेडे भने के होला! यही सोच्दै बितिरहेछन् दिनहरु रातहरु। म मेरो वास्तविक जीवनभन्दा परको जीवनको कल्पना गरिरहेको छु। समय चलिरहेकै छ आफ्नै गतिमा। जीवन पनि यसै चल्दो रहेछ!

आज भारतमा लकडाउन १५ औं दिनमा छ। काम गर्ने होटल बन्द छ । खल्तीमा एक पैसा छैन।यताबाट दिए उता खाने मेरो परिवार मैले कमाउन छाेडे भने के होला! 

प्रिय नेपाल आमा,

परदेशी छोराको तर्फबाट शिर निहुराएर ढोग छ !

कहाँ बाट सुरु गरौं मेरा मनका यी भावनाहरु। म र म जस्ता हजारौं नेपाली आज बन्द कोठामा सिमित रहेको २५ औं दिन भयो । एक दिन र आजको दिन मात्रै हैन हरपल आफ्नो माटोलाई सम्झेर मातृभूमिलाई सम्झेर रुनु सिवाय पददेशीको के नै हुन्छ र ?  अझै धेरै दिन हुने छ यो बन्द। कोठामा समय कटाउन उकुसमुकुस छ। याे समयलाई कसरी पार लगाउने? 

कोरोना भाइरसले गर्दा बिश्व त्रसित हुँदा हामी वीर नेपाली भनेर मात्रै त्रसित नहुने कुरा भएन क्यारे ! आज विश्व नै कामिरहेको छ। त्यही वीर नेपालीको मुटु त घरि घरि घरपरिवारको चिन्ताले धड्किदै रोकिन खोज्छ। बाहिरका रंगिन संसार पनि आज सुनसान छ ।

यहाँ मात्रै हैन, बिश्वभरका नेपालीहरुको काम ठप्प छ। काम गर्ने पाखुरा बजारुन्जेलसम्म मात्र हो, नत्र यहाँ कसैले के छ कसो छ भनेर पनि सोध्दैनन् ! म आफै आफ्नो माटोलाई सम्झेर यो पत्र लेख्दैछु र सोध्दैछु- सन्चै छौ नेपाल आमा ! हाम्रा नेपालीहरुलाई बचाई देउ है। तर मलाई मेरी घरकी आमाले दिनमा तीन पटक फोन गरेर सोध्नु हुन्छ ‘बाबु कस्तो छ !’ म हाँसेर भन्छु ‘आमा ठिक छु’! तर म खुला जेलको बन्द कोठामा छु, मलाई दुख छ भनेर भन्दिन मेरी आमालाई।

म मलेसियाको खाडीमा छु। यस्तै खाडीमा म जस्तै लाखौं  श्रमिक छ्न । जो अहिले यो कोराेनाको उच्च जोखिममा छन्। त्यसमाथि पनि अधिकांश अवैधानिक छन्। सेक्युरिटी गार्डमा काम छन् । उनीहरू झनै जोखिममा छन्। मलाई  यिनै साथीहरुको धेरै चिन्ता लाग्छ। मेरो देश प्रतिको माया र नेताको चरित्र देखेर म आफ्नो फेसबुकमा आक्रोश पनि पोख्छु। तर कसले सुन्छ हामी प्रवासीले बन्द कोठाबाट लेखेको फोस्रा कुरा! हामी खाडीमा हुने नेपालीले पठाएको रेमिट्यान्सले देश चल्यो। देशको अर्थतन्त्रमा टेवा पुग्यो त आज त्यही खाडीमा बिचल्लीमा परेका र उच्च जोखिममा परेर हार गुहार माग्दै गर्दा कसैले सुनेन हाम्रा कुरा ! 

चिनका विद्यार्थीलाई तुरुन्त आफ्नो देश सुरक्षित ल्याइयो । तर खोइ त हामी श्रमिकहरुलाई नेपाल फर्काएको! यही विभेद भएन र? नेपाली नागरिकता बोकर श्रम गरेर खाने नेपाली चाँहि नेपाली नै हैनन् र ? यो प्रश्न म कसलाई गरौं ? फेरि भारतबाट आफ्नै बाेर्डरमा आएर हारगुहार मागेका नेपालीलाई सम्झिएँ । त्यही ढोकामै आएर ढोका ढक्ढक्याउनेलाई त केही गर्न सकेन भने हामी सात समुन्द्र पारी छौँ, हाम्रो कसलाई के वास्ता! यस्तै सम्झेर चित्त बुझाएँ ।

हाम्रो त भाग्य नै यस्तै रहेछ ।मनलाई  कठोर बनाइ दिनभरि सुत्छु। फेरि रातभरि सुत्नु नै छ।अनि कोल्टे फेर्दै गर्दा घरबाट मेरी आमाको फोन आयो – ‘बाबु के खायौं।’ मैले ‘खाए आमा चिन्ता नगर्नुस’ भने।आमा ‘सुक्क’ गर्नु भयो।शायद आमाले मेरो ‘भोको पेट’ थाहा पाउनुभयाे।एकैछिनलाई मेराे देशका नेताहरूले हामीलाई गरेको व्यवहार चटक्कै बिर्सिदिन्छु र आमालाई सम्झाउँछु- ‘आमा चिन्ता लिनु पर्दैन हामीलाई केहि भइहाल्यो भने सरकार छँदैछ नि’ ।आमाले भन्नुभयाे ‘बाबु भाेकै नबस है ।’ अरु कसैले नसोधे पनि, वास्ता नगरेपनि , बारबार सोधिरहने, वास्ता गरिरहने मेरी आमा हुनुहुन्छ।

मेरी आमा र नेपाल आमाको पिडामा सयौं  आमा परिवार र सन्तान को बिछोडमा आँसु झार्दै छ्न । सरकार  बिपत्तिमा परेका सबैको उद्दार गर ! नागरिक सबै समान हुन।सम्बन्धित देशको दूतावासलाई ध्यानाकर्षण गर । हामी बाँचे परदेशीको पैसाले देश बाँच्छ । मर्नु परे हामीलाई आफ्नै माटोमा मर्न मन छ। प्यारी नेपाल आमा नेपालका नेता र नेपाल सरकारलाई हामीलाई हाम्रै माटोमा मर्ने वातावरण मिलाइदिने बुद्धि देउ है । यस्तै सम्झिदा सम्झिदैँ दिन र रात कटाउँदैछु। रात र दिन उस्तै लाग्छ यहाँ । अन्तमा खाडीमा बसेर धेरै बोल्यो नभन्नु है नेपाल आमा म बाध्यताले यो सब लेख्दै छु । 

उही परदेशी छोरो, 

घडीको चालसँगै अघि बढेका देशहरु अहिले ब्याट्री  सकिएका घडी जस्तै भएका छन् । बाहिर सिमसिम पानी परेकै कारण होला मौसम चिसो थियो । विहानी पखको चिसोले बिउँझिएकी म हतपत उठेर आफू छेउ भएको फोन हेर्न पुग्छु। मैले गएको १ महिना यता फोनमा हेर्ने भनेकै कोरोना update हो । तर आज update हेर्न नपाउँदै मोबाइलमा message आइसकेको थियाे – ‘दिदी १ लाख ४० हजार पनि कटिसकेछ। हामी त आत्तिसकेका छाैं ।’ बहिनीको मेसेज थियाे। करिब २५ दिन देखि यो विरानो ठाँउको एउटा बन्द कोठामा थुनिदाँ नआएको घरको याद आज बहिनीको ३ हरफको मेसेजले झलझली आखाँ वरीपरी नचाइदियो । अनि अनयासै आशु खस्याे । खै! कसरी मन दह्रो बनाऊ। खै! कसरी फेरि सुनौलो विहानीको आशा गरौँ! किनकी म यस्तो ठाँउमा बसेकी थिए जहाँ दिन दुई गुणा र रात चौ गुणाको दरले कोरोना संक्रमित बढ्दै थिए र अझ २१ दिन यही कोठामा बिताउनु छ । तैपनि मन दह्रो बनाएर झिनो आशाको त्यान्द्राेलाई चुडिंन दिइन मैले ।

बुवाको फोन आँउछ – छोरी नआत्तिउ, केही लेख, किताब पढ, movie  हेर केही हुन्न । पहिला पनि यस्ता महामारी आउँथे अरे ! हजुरवुवाले भन्नुभएको । तर त्यो बेला internet थिएन। अहिले internet ले गर्दा मात्र सबै थाहा भएको हो ……. यस्तै यस्तै सहानुभुतिका शब्दले मनमा भएको डर अलिकति भएपनि कम हुन्थ्यो। तर बुवालाई फोनमा भन्न र मलाई यहाँ यी सबै कुराहरू सहज रुपमा लिन एकदमै गाह्रो हुन्थ्यो । किनकि थुनिएर नै चलेका छन् यी पछिल्ला दिनहरु । हप्तामा एकदिन सामान किनमेल गर्न बाहिर जाँदा डरले सताइरहन्छ । कोठामा फर्कदा यस्ताे लाग्छ, कतै मै संक्रमणको शिकार बनेर आए कि ! देशहरु जति नै विकसित भए पनि आज यो सुक्ष्म जीवाणुको अगाडी निष्कृय हुनुपरेको छ ।

आफ्ना जिन्दगी भर दुःख गरेर अब बसेर खाउँ, परिवारसंग रमाउँ भन्ने उमेरका बुढाबुढीको निधन भयो अरे भन्दा मननै कट्टक्क भएर आउँछ । अझ पार्थिव शरीरलाई परिवारले हेर्न पनि नपाउने ! ! ओहो !! 

यी सबै कुरा देख्दा र यो महामारीको भयानक रुपले गर्दा त बरु देशमै मिठो नमिठो खाएर भएर पनि ममी कै काखमा बस्न पाएको भए जस्तो लाग्छ। बहिनीसंग बिताएका वाल्यकाल आँखा भरि छ।ममी हजुरको हातको खानाको स्वाद जिब्राेमै छ।वुवा हजुरको प्रेरणा र हौसलाले म अझै बलियो भएको छु। आशा गरौँ यो खराब समयको भुमरीबाट संसारले छिट्टै छुट्कारा पाउने छ । त्यसपछि ममी म पक्कै फर्केर घर आउनेछु । 

प्यारो डायरी,

आज मैले तिमीलाई चारबर्ष पछि भेट्टाए।

खै के भेट्टाए भनौ ,बेला बेलामा तिम्रो याद नआएको त  हैन, तर खोज्ने प्रयास कहिल्यै गरिन।

मसंग फुर्सद पनि कहाँ थियो र! जिन्दगीको लामो यात्रामा दौडिरहेकी थिए ।

कोरोनाले महामारीको रुप लिए संगै कलेज बिदा भयो ।म पनि दराज भित्र थन्क्याएर राखेको पुरानो डायरीलाई झोलामा राखी गाउँ फर्किए। ओहो! गाउँमा त झन् रौनक पो छाएको रहेछ ।दशैमा समेत नआएका मान्छेहरु आफ्नै परिवारसंग सुरक्षित हुने आशमा गाउँ फर्केका रहेछन् । 

वसन्त ऋतुको  आगमन संगै बोटबिरुवामा नयाँ पालुवा पलाउदै गरेको दृश्यले गाउँपाखालाई नै रमणीय बनाइदिएको रहेछ।धेरै बर्ष भइसकेको थियो आँप ,लिच्ची ,अनार,आरुका बोटमा फूल  फुलेको देख्न नपाएको । यसपालि फूल फुलेको पनि देखे।अझ पाकेको किम्बु आफ्नै हातले टिपेर जिब्रै कालो हुनेगरि खाए पनि।

बाल्यकालमा साथीहरूसंग  खेलेकाे ठाँउ पनि घुमे।ठाँउ उहीँ थियो तर पहिलाको जस्तो रौनक भेटिन। घर अगाडिको चाैरले टुलुटुलु हेरिरहेको छ जस्तो लाग्याे। पिढिँमा टोलाएर एक्लै सोच्दै छु – ‘खै कता गए ती संगै गट्टा खेल्ने साथी ।सायद म जस्तै ठुलो भए होलान्। अनि अतीतका कुराहरू कल्पिदै होलान्।’

दुइचार दिन त सजिलैसंग बित्याे। तर  पछि पछि साह्रै मुस्किल पर्न थाल्यो।अनि पो बल्ल तिमीलाई सम्झिए। बिस्तारै पल्टाउन थाले मेरा यी हातले लेखेका डायरीका पानालाई। याे डायरीमा मैले स्कुले जीवनमा  बिताएका तिता मिठा पलहरुलाई लेखेकी थिए ।जति जति पानाहरु पल्टाउदै गए त्यती यादहरु पनि ताजा हुँदै गए। ओहो ! कति धेरै खुसी हुँदि रहेछु स- साना कुरामा पनि। आफू खुसी हुँदाको कुरालाई  उत्साह साथ लेख्दी रहेछु अनि दुखी हुँदा लेख्दा मेरा अक्षरहरु लतपतिँदा रहेछन ।

पाना पल्टाउदै जाँदा देखे जानि नजानि कोरेका रचनाहरु । झल्याँस्स बिउँझे। ओहो! मलाई कथा कविता लेख्न साह्रै रहर पो लाग्थ्यो है! आफू ‘को हो’ भनेर बिर्सिसकेको पो रहेछु। आफैलाई बिर्सेको सम्झना गर्दा अनाैठाे लाग्दाे रहेछ ।

साथीहरुका सुन्दर अक्षरले मेरा डायरीका पाना पानामा बुटा भरिदिएका थिए । जति टाढा गए पनि नबिर्सने , साथ कहिलै नछोड्ने भनेर  साथीले लेखेका कुरा त केबल पानामै सिमित भए।साँच्चै मान्छे यति साह्रै किन स्वार्थी भएका होलान् है।जब आफूलाई कसैको अभाव हुन्छ तब मात्र सम्झन्छौँ। मैले पनि त्यही गरे। 

व्यस्त जीवनबाट फुर्सद पाएपछि मात्र तिमीलाई सम्झिए।सायद लकडाउन नभइदिएको मैले तिमीलाई पल्टाएर समेत हेर्ने थिइन। मैले आफू को हो भनेर चिन्ने मौका पाउने थिइँन । जे गर्दा खुसी मिल्छ जीवनमा त्यही गर्नु पर्दो रहेछ भन्ने कुरा बुझेँ।

अब म खालि रहेका पानाहरु  फेरि भर्दै जाने छु।अनि मेरा भबिस्यका योजनाहरुलाई बिस्तारै कोर्दै जाने छु।

बाँकी कुरा अर्को भेटमा!

उहीँ तिम्रो,

आज बिहानै उपस्थित भयो । सधैँ रातमा देखिने आज बिहानै टाङ्खटिङ्ख खोला पार गरेर बस्ति नजिकै आइपुग्दा मान्छेहरुको कोलाहलले प्यारो निन्द्राबाट ब्युझाँयो मलाई ।

Covid19 को त्रासबाट बँच्न घरको न्यानो निन्द्रा काफी भएको बेला फेरि उसको त्रास थपियो । “ए! हात्ती आएछ हात्ती !” आमाले दुध भर्दै कराउनुभयो । म हतार हतार उठेर घर अगाडीको खोलाको वारिपट्टि बसेँ, कहिले ऊ त्यो बडेमानको कान हल्लाउदै खोलाको तिरै तिर हिड्छ र मनभरी हेर्न पाइएला भनेर सोच्दै। एक मनले त आफ्नै घर छेउ हुदै जंगल पसेपनि त हुने नि भनेर पनि संझे । त्यो लोभलाग्दो जंगली हात्तीको आफ्नै कपिराइटको फोटो हुँदाको सान सम्झेर मनपनि फुरुङ्ग भयो एकछिन। सोच्दा सोच्दै ऊ खोलाको तीरैतीर गयो । बुद्धिमानी जनावर भनिन्छ नि त उसलाई, Social Distancing प्रष्ट बुझेको जस्तो लाग्याे मलाई,उसको त्यो मेरो घर तिर नलागी खोलाको तीरैतीर जाने निर्णय देखेर ।

एक्लै आएछ यो पटक Social Distancing राम्रैसगँ बुझेको छ जे होस्! अब प्रत्येक बेलुका निस्कन्छ । अनि गाउँमा मानिसहरुले आफू बिच दुरी राख्दै खेदाउनु पर्छ उसलाई। ‘नेपाल सरकारले लकडाउन घोषणा गर्या छ, घरमै बस्’ भन्न मन थियो उसलाई पनि । अनि फेरि यो नागरिकतै नभएको जन्तुलाई कुन देशको भन्नु। छ न त छ नि त्यसको पनि घर! तर हामीले दिनै पिच्छे आगो लगाएको लगाई छौँ। के खाएर बसोस् त्यो आफ्नो घरभित्र?

दिनभरी मकै गोड्यो रातभरी हात्तीले खाइदेला कि भनेर कुर्यो! अबको हामि गाउँलेको दुई चार दिन र दुईचार रातको काम पक्का भयो, प्राय सबैको मनले यही सोचेको हुनुपर्छ आज । न Covid19 ले न कुनै लकडाउनले न त कसैको Social Distancing ले असर गर्न सक्यो यो मान्छे र हात्ती बिचको सम्बन्धलाई। आफै बन बिज्ञानको बिद्यार्थी अनि मानव हात्ती द्धन्दको भोगाइसँगै हुर्केर होला एकछिन सोच्न बाध्य बनायो मलाई ।कस्तो गाह्राे कुरा!  २०६२ सालदेखि २०७६ सम्ममा ११ वटा हात्ती र ३७ जना मानिसको ज्यान गइसकेको रैछ झापामा मात्रै । हात्तीको बासस्थान मासिने क्रम पनि जारी छ अनि हामीबिचको यो लुकाछिपी र द्धन्दले डरलाग्दो रुप लिइरहेको छ । तर पनि सरकारको चासो चैँ नगन्य मात्रै । 

Covid19 लाई त Social Distancing ले काम गर्ला, अब प्रत्येक दिन नजिकिएको यो मानव हात्ती द्धन्दलाई कसरी सुल्झाउने होला? कुनै न कुनै दिन यसको उपचार उपाय पक्कै निस्केला। तर यो त फेरि एक मान्छेबाट अर्को मान्छेमा, एक एयरपोर्टको बाटो हुँदै अर्को देशमा नसर्ने खालको रोग। प्रकृतिसंग लागेको रोगको उपचार त के होला र खै !! 

लेख्न त म डायरी लेखिरहने मान्छे हुँ । तर प्रकाशित नै गर्ने गरि डायरी कसरी लेख्ने होला ? म एकछिन घोत्लिएँ । फेरी सोचेँ “आ ! जे होला । पहिला लेख्नु त पर्यो नी!” पहिला लेखिसकौँला अनि पठाउने की नपठाउने भनेर टुङ्गो गरुँला भनेर लेख्न थालेँ ।

मिती २०७६ /१२ /२३ गते,

डियर डायरी,
आज ३५ दिनपछि पुनः म डायरी समातेर बसेको छु । डायरीलाई आफ्नो सुख दुःखका कुराहरु पोख्न थालेको पनि एक दशक बितिसकेछ । मेरो सबैभन्दा पुरानो डायरीको पहिलो पानामा मैले २०६५, २, १२ गतेको मिती लेखेको रहेछु । त्यसयता आजसम्म, कहिले सुखमा त कहिले दुःखमा र कहिले खुसीमा डायरी लेख्ने कामले निरन्तरता पाइरहेको छ । जस्तो कि, शहरबाट कसैले कोसेली पठाइदिएको कुरा, पाहुनाका कुरा, कँही कतैबाट नयाँ खबरका कुरा अनि गाउँकै मेलापर्वका रमाइलाहरुले मेरो डायरीका पानाहरु ओगट्थे ।

शहर पसेपछि भने मैले डायरीमा लेख्ने कुराहरु फेरीएका छन् । मेरा डायरीहरु अचेल गाउँको सम्झनै सम्झनाहरु अनि शहरले लाद्ने कहरहरुले भरिन्छन् ।

साँच्चै गाउँघर कम्ता रमाइलो थियो त ! त्यो बालपन, त्यो स्वतन्त्रता, आमाबाबुको ममता, त्यो अपनत्व । सम्झँदा पनि मन आनन्दले भरिने । हामी केटाकेटी हुँदा आफ्नै बारीको काँक्रोका चिचिलाहरु आमाबाट लुकेर टिपि काँक्रोको टुप्पो र फेद थोरै थोरै ताछेर “तीते तीते जा, मीठे मीठे आइजा’ भन्दै एकछिन दलेर फालेपछि खान्थ्यौँ । आमाले थाहा पाउनु भएपछि “ठूलो भएर खाएको भए सबैलाई पुग्थ्यो नी” भनेर हामीलाई सम्झाउनु हुन्थ्यो। स्कूल जाँदा फ्रकको गोजीभरी चामल, चिनी र सिलाम पनि आमाकै आँखा छलेर लान्थ्यौँ । आमाले देख्नुभए “पेटमा चुर्ना पार्छ“ भनेर लान दिनु हुन्नथ्यो । दौँतरीहरू भेटेर खेल्न थालेपछि घर नै बिर्सने । त्यो कचकचे चकचके उमेरका उपद्रोहरु कतिकति । शोक न सुर्ता, भोक न भकारी !

अलि हुर्कदै जाँदा, असार साउनमा झरी बादलसँगै गरेको रोपाईँ । मंसिर पुसमा जुनेली रातमा गरिने दाँई र धानको भारीहरु । हिउँदमा खुला खेतबारी, वनजंगलमा गरिने गोठालो अनि चैत बैशाखमा रुखका पातहरु उडाउँदै चल्ने हावा अनि त्यसबाट निस्कने त्यो एक प्रकारको मधुर संगीत । आहा ! कति रमाइलो गाउँघर । त्यतिबेला भोग्दा बाध्यता लाग्ने कामहरु अहिले रहर भैसकेछन्। धान नरोपेको, भारी नबोकेको, गोठालो नगएको बर्षौँ भईसकेछ ।

मान्छेको मन अजिबको हुने ! जे छैन त्यसैको झल्को आइरहने । सधैँ घरमा बसेरै सजिलै दिन बिताउने म । अचेल भने के के न बित्ला जस्तो, कहाँ त पुग्नुपर्ने जस्तो, के के न भ्याउनु पर्नेथ्यो जस्तो मनमा हतारो मात्रै भइरहने । घरमा भएका बाहेक अन्य खानेकुराहरुको मात्र याद आइरहने । अरुबेला त्यति याद नहुने आफन्तहरुलाई समेत भेट्न जान पाए त जस्तो लाग्ने ! खुल्ला आकाश र पहाड देख्दा कतै घुम्न निस्कि हालौँ कि जस्तो लाग्ने। तर जे जस्तो लागेपनि अन्त्यमा मनलाई पनि ज्यान नै प्यारो हुन्छ क्यार ! त्यसैले घर बाहिर भने ज्यान निस्कन सकेको छैन ।

दिन बिताउने बहानामा युट्युव र अनालाईनका समाचारहरु पनि कत्ति हेर्नु? खाली त्यही कोरोना भाइरसलाई लिएर विभिन्न ट्रोल बनाएको, आलु खाइ पेडाको धाक भनेझैँ राहत वितरण भन्दा धेरै प्रचार गरेको, कुन्नि क कसले हो भ्रष्टाचार र कालो बजारी गरेको, झुटो समाचार र शीर्षक बेचेर पैसा र पपुलारिटी कमाउने दाउ छोपेको मात्रै हेर्नु पढ्नुपर्ने । अनि कतै बिक्रि गर्न नपाएको भन्दै विरोधस्वरुप दूध नष्ट गरेको, कतै भने खान नपाइ भोक भोकै रोएको समचार पनि पढ्नु नै छ ।

अहिलेसम्म विश्वमा के के कारणले आर्थिक मन्दी आयो र कसरी विश्वको अर्थतन्त्र ध्वस्त भयो ? भनेर पढ्दै मात्र आएको हामीले अब प्रत्यक्ष देख्ने र भोग्ने दुर्दशाको नजिक उभिएका छौँ हामी । चीन, इटाली, स्पेन र अमेरिकाजस्ता विकसित र सम्पन्न देशहरुमासमेत कोरोना भाइरस नियन्त्रण गर्न कठिन भईरहेको देख्दा पनि हामीमध्ये कतिजना सावधानीसमेत नअपनाई बसीरहेकाछौँ । यसको मूल्य हजारौँले ज्यान गुमाएर तिर्न नपरोस भन्ने प्रर्थना छ र त्यस्ता दर्दनाक अवस्था मेरो देशले पनि भोग्नुपरेको थियो भनेर कुनै डायरीमा लेख्न नपरोस भन्ने कामना छ। सके र जाने जति सावधानी अपनाउँदा अपनाउँदै पनि डायरी लेख्न आफू नै बाँचिएन भने त, कुरै खतम !

आजभोली दैनिकी अलि फेरिएको छ। सुत्ने उठ्ने, खाने बस्नेको समय बदलिएको छ। दालभात, तरकारी र भए अचार पनि खानु पर्ने मुखमा अचेल कहिलेकाहीँ अचारसँग मात्र पनि भात रुचेको छ। यतिबेला कोर्सका किताबहरु पढ्ने जाँगर त्यति चलेको छैन मलाई चाहिँ। तर पनि कहिले (दया र म) संगै युट्युव हेर्छौ, कहिले आ–आफ्नो मोबाईलमा आफ्नै रोजाइको फिल्म हेर्छौं । दुई जनाको खाना दुवैले मिलेर पकायो खायो, सरसफाई गर्यो, गमला स्याहार्यो, कहिले गमलाका फूलहरु हेर्याे । अनि कहिले ऐनामा आफैलाई हेर्यो, कहिले चाहिँ फेसबुक, टिकटक र ईन्स्टाग्राममा अरुलाई हेर्यो ।

गाऊँमा रहनुहुने आमाबुबा र आफन्तहरुसँग घण्टौँघण्टा फोनमा कुराकानी गर्यो । कोरोना भाइरसका बारेमा र सावधानीका बारेमा जाने जति कुरा सेयर गर्यो । उहाँहरुले कामको हतार सुनाउनु हुँदा र “यहाँ त बिरामी हुने पनि फुर्सद छैन” भन्नु हुँदा आफू पनि त्यहाँ हुन पाए…….भन्ने सोच्यो । युट्युवमा आउने विभिन्न किताबको अडियो सुन्यो, यस्तैमा बित्दैछ दिनहरु । जस्तो कि, अहिले हामी मदनकृष्ण श्रेष्ठको “महको म” सुन्दैछौँ ।

बस यसैगरी चलिरहेको छ आजसम्म ।

लकडाउनको पन्ध्रौं दिन । अफ्रिकाको दक्षिणी भूगोलको जाम्बिया भन्ने देशमा हामी १५ जना नेपाली काम गर्दैछौं । देश लिखिर लिखिर चल्दै छ । एयर्पोर्ट बन्द छ । चर्च, स्कुल र युनिभर्सिटीहरु बन्दा बन्दीमै छन । होटल रेस्टुँरा क्यासिनोहरु बन्द छन् । सपिङ मलहरुमा पुलिसको निगरानी छ । कडा नियममा अत्यवश्यक वस्तुको मात्र बिक्री वितरण भएको छ। मानिसहरु खानेकुराको अलि बढी नै जोहो गरिरहेका छन् । बजारमा अचेल एकअर्कालाइ शंङ्काले हेर्छन् ।  सायद कोरोनाले सबैलाई झस्काएको हुनुपर्छ। चिम्सा आँखा हुने गोरा मान्छेहरु त निसाना मै हुन्छन् । ‘कोरोना कोरोना’ भन्दै तर्किदै हिँडछन् मान्छेहरु ।

मान्छेले मान्छेलाई यसरी व्यवहार गरेको पहिलो पटक देख्दै छु । यसरी नै यो रोगले गाँज्दै जाने हो भने पक्कै फेरि अर्को बिद्रोह नहोला भन्न सक्दिन। त्यो बिद्रोह वर्ण, जाती र क्षेत्रीय हुन सक्छ । अर्थतन्त्रको क्षतिलाई मुल्यांकन गर्दै देश पूर्ण लकडाउन भने भएको छैन। आजको दिनसम्म ३९ जना बिरामी पहिचान गरेर यहाँको सरकारले उपचार गरिरहेको छ ।

बिदेश हिँडेको पनि लगभग दुइ वर्ष भएछ । ‘एम ए’ गरिसकेपछी केही समय नेपालमै काम गर्ने प्रयास नगरेको हैन। दुर्गम सरकारी स्कुलको उत्पादन न हो , एम ए गरेपनि अङ्ग्रेजी दुस्मन जत्तिकै थियो । समाज परिवारहरुको मूल्यांकन क्वालिटी भन्दा पनि क्वान्टिटीमा रहेकाले मैले जसरी भएपनि ‘एम ए’ पास गर्नु पर्ने महसुस गरेँ । अनि आफ्नो सहजको बिषय छानेँ राजनिती शास्त्र र ‘एम ए’ गरे । ‘एम ए’ त गरे, तर बजारमा कसरी बिक्थ्यो र त्यो बिषय ? जागिर खानलाई नि कोसिस नगरेको हैन । कयौं ठाउँमा पावरले फालिँए । कयौं ठाउँमा आफै फालिँए । कुनै पार्टीको झोला पो बोकौँ की भनेर सोचेँ पनि ।  त्यो सजिलो थिएन। पार्टी भित्रका जालसाजी  पटक्कै पहिले देखि मन नपर्ने। राजनिती भित्रका छोप्दा छोप्दै गरेका घिनलाग्दा सेटिङहरुले वाक्क दिक्क बनाउँथ्यो।आदर्शले भोको पेट भरिन्न झै लाग्यो। राजनितिक हिसाब नि मेरो डायरीमा बिग्रियो ।

 पासपोर्ट बनाएँ । बिदेश हानिएँ ।

एकदिन शहरबाट गाउँ गएको बेला गाउँमा एउटा कार्यक्रम रहेछ । शहरबाट गएको पढेलेखेको केटो। क्वालिटी नभएनि क्वान्टिटीको एम ए  त्यसमा अझ राजनिती पढेको । कार्यक्रममा बक्ताको भूमिका पाइयो । कसैले त्यस बिषयमा बोल्दै गरेको भिडियो खिचेर म घर आइनपुग्दै बुवालाई देखाइसकेको रहेछ । म घर फर्किए । खाना खाएपछि साँझ अँगेनु छेउ बसेर एक छिन गफिने गाउँ घरको चलन हुन्छ । “कान्छा सबै कुरा गर्नु राजनितीमा नलाग्नु है ।” बाले भन्नुभयाे। बा को यो कुराले कताकति  घोच्यो। गम्भीर बनायो।सोचेँ बाको इच्छा होला छोराले जागिर खाओस्।पैसा कमाओस् र आफूलाइ थिचिरहेको रिनको घुम्टो हटाओस्। बाले राजनितीलाई कठिन साधनासंग तुलना गर्नुभएको थियो। राजनिती समाजसेवामात्र हो त्यो व्यापार हैन भन्ने बुझ्नु भएको थियो। राजनितीकर्मीले दुखले जीवन बिताउँछ भन्ने बाको बुझाइ थियो ।

यी र यस्तै यावत् समस्याहरु बुझेर मैले डिग्रीलाई दराजमा थन्क्याएर परदेसिएँ। दिनहरु बित्दै गए। मैले घरको आर्थिक बक्र रेखालाई सरल रेखातिर डोहोर्याउदै थिएँ। परदेशको परिश्रमले माथि उकास्दै थियो । जनवरीको शुरुको  दिन हुनुपर्छ । चाइनामा एकाएक महामारिले मान्छेहरु मर्दै गरेका समाचारहरु आउन थाले। हजारौमा मृत्यु हुन थाले। लाखौँ बिरामी। शुरुका दिनहरुमा बजारमा देखिने चाइनिजतिर इंङित गर्दै ‘उ कोरोना’ भन्दै हामीले नै मजाक गर्यौँ। तर हामीलाई के थाहा सारा संसारलाई त्यस्ले हायल कायल पार्छ भन्ने कुरा। बजारमा यस्तो पनि सुनिन थाल्यो ‘कोरोना भनेको चाइनिज र चाइनिज भनेको कोरोना ।’ हामी मान्छे कति निर्विवेकी रहेछौँ । जस्को देश माहामारीमा जुधिरहेको छ हामी उसैका नागरिक माथी  मजाक गरिरहेका छौँ । त्यो दिन हामी माथि पनि माहामारी आइपुग्छ भन्ने सायद कसैले सोचेको थिएन होला ?

जिन्दगी  यस्तो होला भन्ने कदापी सोचेको थिइन। जब शहरहरु एक पछि अर्को लकडाउन हुँदै गए । जब देशहरु एक पछि अर्को लकडाउन हुँदै गए दिन दिनै मन आत्तिन थाल्यो ।  विश्व लाई एउटै गाउँ जसरी जोड्ने हवाईजहाजहरुले उडानहरु स्थगित गरे । तब महसुस भयो हामी सात समुद्र पारी छौँ । हाम्रो भूगोल सपनाको देश जस्तो भएको कुरा । कल्पना गरेँ यदि हवाईजाहाज नहुँदो हो त मेरो हालत के हुँदो हो? आमालाई फोन गरेँ । गाउँमै भएपनि हरेक दिनको समाचारले उहाँलाई नि आतेस खेलाइरहेको रहेछ । आमा आत्तिनुभएको थियाे।आफू बसिरहेको देशको घटनाहरु लुकाएर सकारात्मक कुराहरु मात्र सुनाएँ। आमा अझ बिश्वस्त हुनु भएन।  घर फर्किन अनुरोध गरिरहनुभएको थियो । मैले पैसाको पछि लागेर बिदेशिएको कुरा आमालाई कहिल्यै मन परेको थिएन। कहिल्यै पनि धेरै पैसा चहिन्छ भनेर आमाले भन्नुभएको छैन । सकेसम्म नेपालमै बस्न पटक पटक आमाले अनुरोध नै गर्नु भएको थियो । तर मैले यो कुरालाई सधैं इन्कार नै गरेँ।

 आमालाई कोरोनाले ज्यादै भएभित पारेको रहेछ । उहाँलाई गाउँतिर कसैले सुनाइदिएछ रक्सी खाने मान्छेलाई कोरोनाले छुँदैन भनेर। आमाले मलाई सोध्नु भयो “छोरा तिमीले मलाई रक्सी खादिन भन्थेउ । यतातिर त रक्सी खानेलाई कोरोनाले छुँदैन भन्ने हल्ला गर्छन् । तिमी पनि अलि अलि रक्सी खान सुरु पो गर्ने हो कि ?”  म हासेँ ।रक्सी चुरोट खान्छ कि भनेर सधैँ सम्झाइ बुझाइ गर्ने आमालाई यो कुन हल्लाले आज यस्तो बनायो। शायद आमाको ‘माया’ यही हो ।

अब जीवनमा पारिवारिक मिलन र खुसी नै सबैभन्दा ठूलो धन रहेछ भन्ने बुझिसकेँ ।

आमा अब म बिदेश छोड्छु ! सुख दु:ख त्यतै गरौँला । आशा गरौँ, यो संसार छिट्टै खुल्नेछ, म उड्ने हवाईजहाज छिट्टै चल्नेछ र म छिट्टै घर फर्कने छु आमा…………

धेरै धेरै माया

 लक डाउनको समयमा अरुबेला समय नै भएन भन्नेहरुको लागि फिल्म,सिरिज हेर्न ‍र पुस्तक पढ्न उत्तम साइत जुरेको छ। मैले भर्खर ‘मनी हाइस्ट’ हेरि सकेर जर्ज अर्वेलको १९८४ पढ्दै छु । पढ्दा र हेर्दा बाेर लागेपछि  खुल्ला ठाउँमा गएर बस्न मन लाग्छ। यो समय बजारमा खुल्ला ठाउँ भनेको छत मात्रै हो।हाम्रो घरको ठिक पछाडि केही बारी छ। त्यहाँ मकै उम्रदै छन् । 

नजिकै एउटा सानो जंगल छ। जंगल जसले म लगायत मेरा साथीहरुको बालापन सुन्दर बनाउन सघायाे।जंगलमा अहिले किम्मु र काफल फलेका छन् । विरुवामा नयाँ पालुवाहरु पलाउँदै छन् । जंगल हरियो देखिएको छ। यो जंगलमा यत्तिका वर्षसम्म कोइलीको मिठो आवाज सुनेको थिइन मैले ।अहिले यो लेखिरहँदा पनि सुन्दैछु, कुहु कुहु…….। चराहरु चिरबिर चिरबिर गर्दै उठेका छन्। अहिले यो सुनसान बजारमा आवज सुनिन्छ त केवल चराहरुको । रुखहरु पनि स्वच्छ वायु खाइ रहेछन र हामीलाई पनि स्वच्छ वायु दिइरहेका छन् ।

छतमा केही समय बिताएर आफ्नो कोठामा आउँछु र कोरोना संक्रमितकोहरुको संख्या हेर्छु। निराशा मात्रै बढेर आउँछ। अचम्म लाग्छ केही महिना अघिको संसार र अहिलेको संसारमा कति भिन्नता !!

हाम्रो घरमा अहिले बुबा,आमा, दाइ म र बहिनी छौ । आमाको घरायसी काम सकाएपछिको काम युट्युवमा  अफलाइन भिडियो हेर्ने हुन्छ ।आमा हेर्ने कथा खुब हेर्नुहुन्छ ।आमाको मनपर्ने श्रङखला चैं उज्यालो र दुर्गा बज्यै हो । आमालाइ यो आफ्नै कथा झै लाग्छ रे! किनकि मेरी आमाले कहिल्यै स्कुल देख्नु भएन। २० वर्ष क्यान्टिन चलाएकी मेरी आमाले विवाह पछि रहर हुँदा हुँदै पनि पढ्न पाउनु भएन। कुनै बिलमा हस्ताक्षर गर्न नजान्दा हिनताबोधले मेरी आमाले हस्ताक्षर गर्न सिकेको अस्ति जस्तो लाग्छ । आमाको पढ्ने इच्छालाई ध्यानमा राखेर आजकाल हामी दुई दाजुभाइले पालैपालो आमालाई पढाउँछौ।पहिले आमाले हाम्रो पढाइमा ध्यान दिनुभयाे । अब आमाको पढाइमा ध्यान दिने पालो हाम्राे। यो लकडाउनमा आमालाई खुशी बनाउन पाएकोमा खुशी लागेकाे छ। आमालाई यो उमेरमा पनि पढ्न हौसला दिने हेर्ने कथाका उज्यालो र दुर्गा बज्यैका पात्रहरुलाई विशेष धन्यवाद भन्न चाहान्छु ।

सिमितता भित्र असिमित खुशी हुन सक्ने मान्छे हरेक परिस्थितीमा रमाउन सक्छ। त्यसैले यो समय घर बाहिर ननिस्की यही भित्रै खुशी खोज्दैछु । मेरो दिन त  यसरी नै बितिरहेको छ, तपाइको नि!

आज लकडाउनको पन्ध्रौं दिन पुगिसकेको छ र सरकारले अझ लकडाउन बढाउने निर्णय गरेको छ।कलेज बिदा भएको  एक महिना भइसक्याे ।मेरा केही साथी र छिमेकीहरु पनि गाउँ गइसकेका छन। तर हामी भने यही(पोखरा) शहरमा नै छौ। बुबाआमा पनि लकडाउनको कारणले यही घरमै हुनुहुन्छ। दिनभर आमाबुबा अनि अंकल आन्टीहरु मिलेर घरकै काम गर्छाैं। अनि हामी सानो छँदाको कुराहरु सम्झन्छाैं। सानाे बेलाकाे कुरा गर्दा एकदम मज्जा हुने रहेछ। बेलाबेलामा उहाँहरू रेडियो नत्र मोबाईलमा समाचार सुन्ने अनि हेर्ने गर्नुहुन्छ। सबै जना भेला भएकाले यही पनि रमाइलो भइरहेको छ ।हाँस्ने हसाँउने चलिरहन्छ । परिवारसंगै हुँदा दुखमा पनि खुसी हुन सकिँदोरहेछ जस्ताे लाग्दैछ ।

हुन त सबै जना घरमै बसिरहनु भएको छ । म भने संचारकर्मी भएको कारण लकडाउनको समयमा पनि बाध्यताको कारण आफ्नो काममा जान्छु। म रेडियोमा काम गर्छु। लकडाउनको पहिलो दिन म बाईक लिएर रेडियो जान भनि निस्केको थिए। चोकमा पुग्दा केही प्रहरी र सशस्त्र प्रहरीका दाजुहरू लकडाउन कडाइमा गर्न लगि परिरहनु भएको थियो। एकजना प्रहरी दाजुले मलाई पनि रोक्नुभयो र ‘कहाँ जान लगेको’ भनी सोध्नु भयो।’उहाँलाई रेडियो जान लागेको दाजु’ भनी पास देखाएर म हिंडे।यस्ताे चेकिङमा परिराखिन्छ ।

घरदेखि कार्यालयसम्म पुग्दा पोखरा जस्ताे त्यति धेरै व्यस्त हुने सहरमा अचम्मको सन्नाटा थियाे। कति कति बेला त रोकिएर सुनसान बाटोका तस्बिरहरु खिचेर फेसबुकमा पनि अपलोड गरे।गाउँ पुगेका केही साथीहरुले पनि बेलाबेलामा भिडियोकल मार्फत गाउँको खबर बताउँछन्।धेरै उतै फर्केकाले गाउँमा खुसीयाली छ रे अहिले! 

वरपर हेर्दा मलाई एकातर्फ कोरोनाको त्रास त छ।तर संगसंगै लकडाउनले गर्दा परिवार र आफन्तजनमा एकता र खुसियाली पनि छाएको जस्ताे लाग्दैछ। काम गर्दा गर्दै फुर्सदको समयमा “हेर्ने कथा”का कत्ति भागहरू पनि हेर्न भ्याइसके । 

म पनि परिवारसंग अहिले घर भित्रै बसेको छु । बिहानदेखि बेलुका सम्मको समयलाई कसरी मिलाउने भनेर सुरुसुरुमा त अन्यौल नै रह्योे ।  एक दुई दिन पछि एउटा सामान्य खाका बन्यो । बिहानको समयमा करेसा बारीमा काम गर्ने । विहानको समयमा काम गर्दा घामले असर नगर्ने र काम सकेर नुहाएर माम खान पाइने । हाम्रो साथमा आठ कक्षाको जाँच सकेर खाली भएको छोरा पनि छ । हामी करेसा बारीमा काम गर्न जाँदा उसलाई पनि साथै लैजान्छाै ।उसलाई तरकारी रोप्न र गोडमेल गर्न सिकाउने उद्देश्य पनि हो । 

घरमा वस्दा साबुन पानिले हात धुने र सेनिटाइजरको प्रयोग गर्ने गरेको छु । दिउँसोको समयमा पहिले पढ्न नभ्याएको अमर न्यैपानेको ‘करोडौ कस्तुरी’ पुस्तक रोजेको छु । पढ्ने, लेख्ने र बेलुकाको समयमा खेल्ने । खेल्ने सामाग्री पहिले नै घरमा थियो चेस, लुडो, क्यारमवोर्ड । बेलुका घरको आँगनमा ब्याटमिन्टन पनि खेल्छाैं । यी सबै खेलमा म सहभागी हुन थालेको छु । खेलले उर्जा मिल्दो रैछ ।  समय कटाउने र परिवारसंग रमाइलो गर्ने वाहाना पनि हो । महिला भएर यो गर्नु हुदैन त्यो गर्नु हुदैन वा जान्दैन की भनेर म कहिल्यै पछाडि हट्दिन । मलाई जे पनि गर्न सक्छु जस्तो लाग्छ । चेस, क्यारम, लुडो र ब्याटमिन्टन सबैमा म अगाडि नै छु।

परिवारसंग रमाइलो गर्दागदै समय गएको पत्तो नहुने भयो । घरको काम बाँडफाँड गरेर गर्दा झनै राम्रो भएको छ । परिवारमा कामको बाँडेर गर्दा एउटालाई मात्र भार पदैन ।  सधै हतार र दौडधुपमा रहेको मेरो परिवारले लकडाउनलाई एक अर्कोसंग मन खोलेर रमाइलो गर्ने अवसरको रुपमा लिएका छाैं । असल नागरिक भएर आफू र आफ्ना परिवारलाई बचाउनु सवैको दायित्व हो । 

तर मेरो घर अगाडिको बाटोमा मानिसहरु बेलुका पाँच बजे पछि सडक भरि हिँडेको देख्छु । आफ्नो सुरक्षाको लागि मानिस संवेदनशील भए हुने भन्ने पनि लाग्छ । 

मोफसलको पत्रकारिता भन्ने वित्तिकै कहिलेकाँही त दु:खको एक हिस्सा हो जस्तो लाग्छ । केन्द्रमा बसेर पत्रकारिता गरेको भए एउटा बिट हुन्थ्यो, त्यसमै अध्ययन हुन्थ्यो, त्यसमै खोज अनुसन्धान । तर, मोफसलमा सबैतिर भ्याइनभ्याइ हुन्छ । त्यही माथि अहिलेको ‘लक डाउन’ को कुरै बेग्लै । 

म लमजुङ जिल्लामा बसेर पत्रकारिता गर्छु। ४ गाउँपालिका र ४ नागरपालिका रहेको यस जिल्ला भौगोलिक रुपले निकै विकट छ। जिल्लाका कुनै–कुनै भेग पुग्न त पूरा दिनै लाग्छ। हुन त म सदरमुकाममै बस्छु । परिवारसित बसेकाले एउटा फ्ल्याट भाडामा लिएका छौँ । जब नेपालमा पनि कोरोना संक्रमणको अवस्थालाई हेरेर ‘लक डाउन’ गरियाे। तब सदरमुकाम बस्ने धेरैजसो गाउँ फर्किए।अधिकांश बजारमै छन्। म पनि बजारमै छु । दैनिक रिपोटिङमा निस्कनु जो पर्छ ।

घरमा बस्नेलाई पनि लाग्दो हो, ‘यसलाई त डुलिराख्नु पर्ने । कतै रोग लिएर आयो भने सबलाई सार्ने भो।’ डेरामा बस्ने अरूलाई लागे जस्तै घरका आफनै बा आमालाई पनि म बाहिर डुलेको मन पर्दैन।तर यस्तो संकटको बेला काम छाेड्न पनि भएन । त्यसमाथि म टेलिभिजनमा काम गर्छु । 

अनलाईन वा पेपरमा काम गर्ने भएको भए, घरमा बसेरै पनि फोनबाट सूचनाहरु लिन र पठाउन सहज हुन्थ्यो।  तर, टेलिभिजनलाई त हरेक गतिविधिका फुटेज नै चाहिने। घरमै बसेर यो काम सम्भव पनि नहुने। जस्ले गर्दा पनि म दिनहुँ बाहिर निस्कनु पर्छ। 

प्राय दिनहरु बाहिर फिल्डतिरै बित्छ। फरक–फरक ठाउँ र फरक विषयबस्तुले यस्तो बेलामा धेरै सर्वसाधारणसँग ठोक्कीनु पर्दा धेरै असहज र मनमा डर त हुन्छ, पक्कै नै । तरपनि आफू निकै सुरक्षित भएर सावधानीपूर्वक रिपोटिङ गर्ने प्रयास गर्छु । 

लमजुङलाई ‘हाइड्रो हव’ को जिल्लाको भनेर पनि चिनिन्छ । यहाँका हाइड्रोपावरमा चिनियाँ र भारतीय कामदार धेरै छन् । जसले गर्दा मान्छेहरुले त्यसै त्यसै असुरक्षा महसुस गरेका छन् ।यस्तै सदरमुकामतिर अधिकांश भारतीय मूलका नागरिकहरु काम गर्छन् ।भर्खरै होली मनाएर फर्किएकाहरुको व्यवस्थापनका विषयमा रिपोटिङ गर्न उनीहरुसंगको सम्पर्कमा गइराख्नुपर्ने हुन्छ ।मनमा कता कता डर भने लाग्दोरहेछ ।

‘लक डाउन’ पछिका अवस्थामा जिल्लामा भएका प्रयासहरुका बारेमा रिपोर्टङ गर्नु, फितलो व्यवस्थापन माथि प्रश्न गर्नु, बजारमा लकडाउनको बेलामा हुन सक्ने कालो बजारी र मेडिकलहरुमा महंगिएका स्वास्थ्य सामाग्रीका बारेमा पटक–पटक रिपोर्ट निकाल्नु मेरो दैनिकी बनेको छ। एक हिसाबले मेराे रिपोर्टिङको विषय पनि खुम्चिएको छ।तर यस्तो बेलामा अस्पताल, स्वास्थ्यकर्मीका समस्या, स्थानीयका दैनिकी, मजदुरका पिडाहरुलाई पनि स्थालगत रुपमै पुगेर रिपोटिङ गर्दाको यो मनको डर तपाईं आफै अनुमान गर्नुस् त ।

हुन त म पनि अरू जस्तै हो। रोगले अरुलाई छुने मलाई नछुने भन्ने होइन।मेराे मनमा पनि डर छ। तर के गर्नु पेशै त्यस्तै छ। यस्तो घडीमा जनतालाई सही सूचना दिने कर्तव्य पनि महत्वपूर्ण छ।स्थानीय निकायहरुलाई झकझकाइरहन यस्तै बेलामा त हामी पत्रकारको भूमिका बलियो हुने रहेछ । त्यसैले जसो तसो यो ‘लक डाउनको बेला भोको पेटको भरमा आफनो पेशाको धर्म निभाइहेकाे छु ।

प्रिय देश,

अथाह प्रेम सागर तिमीलाई !

ठिक यतिखेर म अरवको दुबईमा छु । यो लेख्दै गर्दा मध्यरातको बार्‍ह बजेको छ। खुला आकाशबाट बथानका बथान ताराहरु कोरोनाले भयभित पारेको यो संसारलाई दयालु दृष्टिले हेरिरहेका छन् र चकमन्न र विरक्तलाग्दो रातमा खजुरको फेद मुनि बसेर एक चित्तले तिमीलाई सम्झिरहेको छु।

प्रिय देश,

परदेशमा यो अरब अति कारुणिक छ। साईप्रस हाहाकार छ, सगोल युरोप शोक सन्तापमा छ, विश्वका शक्तिशाली र सम्पन्न देश ईटाली, स्पेन, फ्रान्स, जर्मन, ग्रेट ब्रिटेन र अमेरिका जस्ता देशहरुमा कोरोनाले आफ्नो युद्ध जितेर इतिहास लेखिसकेको छ। 

मेरो प्रिय देश, म आफ्नो देश नहारोस् भन्ने आलाप गाइरहेको छु। जसरी साँझ साँझ समुन्द्रका किनारछेउ झुरुम्म भएर इरानी चराहरु देशको सम्झनामा वियोगका गीत गाउँछन।

परदेश यतिखेर परदेश जस्तो ठ्याक्कै छैन, यहाँ गमागम भरिने विश्वका अग्लो बुर्ज खलिफा र विश्वका ठूला दुबई मलहरु रित्तै रित्तै र बन्द बन्द छन्!

आजकल मेरा सपनाहरु पनि कोरोना लागेर सिकिस्त छन्। काला सागरले अङ्गालो हालेको पृथ्विमा मेरो उज्यालो जून खसेर चुर्लुम्मै डुबिजान्छ र एक कुपित समुन्द्र उचालेर सुनामीले मलाई बेस्सरी लखेटिरहन्छ । देश छिर्न छिर्न लाग्दा मलाई आफ्नै सरकारले निषेधित बोर्ड देखाएर रोकिदिए पछि म झल्यास्स ब्युँझन्छु ।

हे आमा ! म पुकार्छु ।

प्रिय देश !

किनकी, तिमी मेरो साखै आमा हौ।

कोठा बाहिरको बार्दलीमा जब एउटा पुस्तक लिएर बस्छु। त्यो बेला म सुन्छु, छेउकै निमका रुखमा बसेर सँधै झैँ एक युगल ढुकुरहरु मिलनका सुमधुर गीतहरु गाइदिन्छन।म भावविह्वल हुन्छु, कस्तो विन्दास जीवन! भगवान यो जोडीलाई कहिल्यै कोरोना नलागिदियोस !

यतिखेर म उभेको अरब पटक्कै सुरक्षित छैन। हरेक दिन तीन सय भन्दा धेरै मानिसहरु कोरोना संक्रमणले पिडित भएर अस्पताल पसेका खबरहरु म पढिरहेको हुन्छु। यस्को मतलब म आफू पनि सुरक्षित छुइन, किनकी –

म रातभर काम गरिरहनु पर्छ, यही भाईरस संक्रमित मुलुकहरुबाट ल्याइएका सामानहरु चेक गर्छु । भने जस्तो सुरक्षाका कवचहरु दिईएको छैन। म मात्र पञ्जा र मास्कको भरमा यी सब काम गरिरहेछु।

प्रिय देश, 

आफ्नो जीवनको कहिलेकाँही यति धेरै माया लागेर आउँछ नि ! तिम्रो माया पनि अथाह रैछ मनमा । त्यसैले त तिम्रै काखमा आफूलाई अवसान गर्ने साैभाग्यको लोभले म हुरुक्कै हुने गर्छु। त्यो मेरो अधिकार यो कोरोनाले त के संसारका कुनै परम शक्तिले हनन गर्न सक्तैन।

तर फेरि यस्तो पनि लाग्छ, संक्रमणको आफ्नै गन्धा लास बोकेर तिमीलाई किन जुठो बनाउँ। बरु यतै बसेर म तिम्रो सेवा गरिरहन पाउँ, बेला बेला आफ्नो पसिनालाई रेमिट्यान्स गरिरहुँ । तर त्यतिबेला दुख लाग्छ, जतिबेला बुढा गिद्धहरु तिम्रा हाँगाभरी अवैधानिक गुँड लाएर बसेकाे देख्छु। तिमीलाई ‘तिमी’ हुन नदिन ती बुढा गिद्धहरु यस्ता महाविपत्तिमा पनि तिमीलाई ठुँगिरहन्छन् ।

प्रिय देश,

मेरा घरमा अशक्त वृद्ध बाबा छन । सानो सुन्दर परिवार छ ।उषासँगै भित्ताका रुस्टरहरु बाँस्दै गर्दा हरेक प्रभात हेल्लो बाबा भन्ने एक प्यारी छोरीले मलाई घर आँगनका याद गराइरहन्छे। घर वरिपरि मेरी आमा र बाबाले प्रेम-प्रीतिले रोप्नु भएका आँप, लिचि, कटहर, सुपारी, नरिवल र आरुका रुखहरु छन्। आमाले छोडी जानु भएका यी सब मेरा जीवनका खास चिजहरु हुन, जसलाई हेरेर म पल पल अल्हादित र हर्षले पुलकित हुने गर्छु।

लेख्दा लेख्दै यी अभागी रातहरु बिरानु बटुवा जस्तै हिँडेर निक्कैनै पर पुगिसकेछ ।म रात र प्रभातको बिच सिमानामा ठिक यतिखेर उभिएको छु, खासमा आजभोलि त मलाई विहान भन्दा रातहरु नै प्रिय लाग्न थालेको छ। किनकी संसार स्तब्ध बनाउने शोक र सन्त्रासका खबर लिएर कहालिलाग्दो विहान, मेरो कम्प्युटरको स्कृनमा आफ्नो राज मच्चाइरहन्छ।

प्रिय देश,

मेरो खातिर नगर्नु, तिमी सुरक्षित हुनु । यो यति बलिष्ठ संसारलाई आत्मसमर्पण गराउने कोरोनाभाइरसले तिमीलाई झुकाउन कहिल्यै नसकाेस्। तिमीलाई अजेय बनाउन हामी यतै सकिन पर्छ भने पनि ढुक्क हौं, त्यस्लाई हामी आफ्नो कर्तव्य या उत्तरदायित्व बोध गर्नेछौँ। यो बेला कोरोनाले मरनासन्न भएका भुगोल भित्र तिमीलाई सम्झेर नबाँच्ने नेपालीहरु कोही कतै छैनन्। 

अन्तमा,

तिमी दीर्घायु हुनु।तिमी अजेय र अजम्बरी हुनु। यो विपत्तिमा तिम्रो साथ दिन नसके पनि मेरा विशुद्ध प्रार्थनाहरु तिम्रा लागि अहोरात्र पुकारिरहन्छु । तिमी स्वस्थ र सुन्दर छाैं । यस्तै रहनु भन्ने कामना गर्दै म खजुरको बोट मुनिनै यो डायरी बन्द गरिदिन्छु,

उहीँ तिम्रो सदावहार शुभेच्छुक,

…….र उसले भन्याे , “अब बसिन्न याे परदेशमा !”

Covid19 ले विश्वव्यापी महामारीकाे रुप लिइरहेको छ। यस बिचमा जाे आफ्नाे घर-देश देखि टाढा छन् उनीहरुकाे मनमा सायद एउटै कुरा खेलिरहेको हुनुपर्छ! 

त्यो हाे “म यस्तो विपतकाे बेलामा पनि घर देखि टाढा छु।”

हिजोआज प्राय विश्वका धेरै देश lockdown मा छन! हिजोआज विदेश भएका आफन्त र साथीहरुसंग कुरा गर्दा सबैले गर्ने कुरा एकै छन्: “जति दु:ख गरेपनि याे विदेशमा नहुँदाे रहेछ। आपत विपत पर्दा आफ्नै घर(देश) चाहिदाे रहेछ । यता १२/१४ घण्टा काम गर्नु पर्छ। यति मेहनत नेपाल मै खटेर गर्न सक्ने हाे भने यहाँ कमाउने पैसा कसाे नकमाइएला! अब यहाँ बसिन्न।”

‘हाे-मा हाे’ थप्छ मेरो मन पनि ।

००००

हुन त यहाँ(विदेश)रहरले काे आउँछ र! बाध्यता परिस्थितिले न हाे आउने। सब ठिकठाक हुँदा त ठिकै छ । जब बाँच्नु नै ठूलो कुरा भैदिन्छ। तब सब फिक्का लाग्दाे रहेछ!

००००

यता कामले आफ्ना भएकाहरु छन । उता मनका आफ्नै-आफ्ना छन! 

काम नहुँदा त यहाँका आफ्ना पनि टाढा भैइदिँदा रहेछन्। 

उता बस्नेलाई भने रातदिनकाे पिरलाे। बा-आमा चिन्ता लिराख्नुहुन्छ । ‘बाबु मिल्छ भने आऊ! जसाेतसाे यतै गरेर खाउँला । हामी त यहाँ आफ्नै घरमा छम्। तिमीहरू(दाइ र म) नहुँदा साह्रै नरमाइलो लाग्छ। विदेशतिर दिनका-दिन संक्रमण फैलिएको खबर सुन्दा कतै हाम्रै छाेराहरु त परेनन् भनेर मन डराउँछ। जमाना पनि कस्ता आए-आए खै! याे के जाति राेग हाे, कुन्नि? चाडैं हराए हुन्थ्यो नि !’ आमा उताबाट भन्नुहुन्छ।

आमा म यहाँ ठिक छु। बुद्धि विवेकले भ्याएसम्म सक्दाे सावधानी अपनाएको छु। Covid19 खाेज्दै झम्टिन आउदैन भन्ने पनि थाहा छ। त्यसैले सक्दाे काेठामै बस्ने काेसिस गरिरहेकाे छु।

लकडाउनकाे आज यहाँ मलेसियामा २० अाै दिन भाे। कम्पनिकाे गेट छाडेर बाहिर नगएको त झन्डै महिना दिन हुन लाग्याे! तर पनि घरमा बुझाउनै गार्‍हो! हुन त अघि-पछि हामी नहुँदाकाे अभाव बा,आमा आफन्तलाई खट्किन्छ । अझ याे बेला त साँच्चै मन कसरी बुझ्दाे हाे र!

००००

यसबिचमा आफूलाई सक्दाे सन्तुलनमा राख्ने काेसिस गरिरहेको छु।सकभर नराम्रा खबर सुन्न नपरे हुन्थ्यो भनेर हर क्षण साेचिरहन्छु। तर खबर त सबैलाई थाहाै छ! चैतमासकाे डढेलाे झै covid19काे संक्रमण विश्वभर बढेको बढेकै छ।कामना गर्छु,याे अब यही राेकियाेस्।

छिट्टै पहिलेकै जस्तै हाेस्। सबैतिर उस्तै चहलपहल हाेस्!सबले ढुक्कसँग शान्तिकाे सास फेर्न पाउन्।

विगत फर्कन्छु । सर्लक्कै कुनै पनि अतितलाई भुल्न सजिलो छैन । कारण त्यसले दिएको चोट, पीडा र त्रास । हो, वि.सं. २०७२ बैशाखको प्रलयकारी भूकम्प । त्यतिबेला ज्यान बचाउन म जस्ता थुप्रैले काठमाण्डौं खाल्डोमा अब फर्कनै नपरोस् भनी छाड्यौं । विपत्तिको आयु नहुने रैछ । केही महिनापछि म उही काठमाण्डौंलाई स्पर्श गर्न पुगें। कसैले कुनै पनि कुरा चाडै भुल्छ भने त्यो मानवजाती नै हो। म आफैंले  भोगेको भूकम्पको आर्तनाद केही कालमै बिर्सिएँ ।

………….

“आहा ! गाउँ कति प्रिय छ है ! विपत्तिको क्षणमा आफनो गाउँठाउँको मूल्य अनमोल हुन्छ । दुःख कोरोनाले गर्दा छ तर सुखी हुने कारण कति धेरै ! प्राणप्रिय बुबाआमाको साथ, खेल्दै हुर्केका पाखाबारी, गाईबाख्रा चराउँदा मितेरी लगाएका वनपाखा, स्वच्छ देउराली डाँडाको हावा, कलकल बगिरहने पधेंरोको पानी, बालसखाका दौंतरी साथीभाइ र अरु कत्ति धेरै…… । ”

दिनहरु ठिकै बितिरहेका थिए । आफ्नै कर्म गर्दै म काठमाण्डौंको धुलो, धुवाँमा दिन काट्दै थिएँ । बुढ्यौंलीले समातेका बुबाआमा गाउँघरमा कुटो कोदालोमै व्यस्त । घरमा समय दिन सकिरहेको थिईंन ।फोनमा कुराकानी भने भइरहन्थ्यो । बुबाआमा घरमा केही मिठो मसिनो पकाए मेरै सम्झना गर्दै फोन बजाउनुहुन्थ्याे । मैले शहरमा जस्तो खाएपनि चिन्ता नगर्नुस्, मलाई खानाको कुनै पिर छैन भनेर आवाज दह्रो बनाउँथे । यहाँको गरिबीको चित्र त्यहाँ नदेखियोस् भनेर सकेसम्म प्रयास गर्थे । 

एउटा नयाँ भाइरस । २०१८ को डिसेम्बर अन्तिमतिर संसारै हल्लाउने गरि मान्छेहरुलाई तर्साउन आइपुग्यो । अझै भनौं चिकित्सा विज्ञानलाई चुनौती दिन।नेपालको शहर मात्रै हैन गाउँघरमा पनि यो खबर विकसित संचारले सजिलै पुगिरहेको थियोे । घरबाट मलाई सचेत हुन बुबाआमाको फोन आइरहन्थ्यो । घरबाट फोन गर्दा ‘गाउँ खुसी छ’ भन्नुहुन्थ्यो आमा । म कारण सोध्थे । उहाँ भन्नुहुन्थ्यो – वर्षाैदेखी टाढा भएका गाउँलेहरुको जमघटले ।

हाम्रो पालाको एसएलसी सायद यसको नाम अहिले एसईई हो । एसईई स्थगित भएको खबरले कोरोना भाइरसको शक्ति बल्ल थाहा भयो । कानुनको विधार्थी मैले पनि जाँच दिन पाइनँ । 

यति भएपछि सन्त्रास बढेर गयो। शहरबाट विस्तारै गाउँतिर मान्छे हिँड्न थाले। बसको टिकट पाउन हम्मेहम्मे । म पनि उकुसमुकुस सहित अर्घाखाँची फर्किएँ। लगत्तै लकडाउन भयो। तैपनी मान्छे हिँडेरै गन्तव्यतिर लागे । यसपटक पनि मान्छेले आफ्ना सबै कर्मलाई थाँती राख्दै गाउँ फर्कने निधो गरे। त्यसैगरी फर्के , जसरी भुइँचालोको बेलामा फर्किएका थिए।

यो लकडाउनमा म घरायसी कामसँगै मेलापातमा बुबाआमालाई सघाइरहेको छु। र हामीमा रोगको डर बाहेक बेखुसी हुनुपर्ने अरु केही छैन ।

प्रिय गाउँ , म तिम्रै समिपमा छु । मलाई जस्तै सबैलाई गाउँको महत्वले स्पर्श गरिरहोस् । धित् मरुन्जेल खुसीसाथ यो जुनीमा गाउँमै बस्न पाइयोस् ।

 

एक हप्ता बिहानको सिफ्ट अर्को हप्ता बेलुकाको सिफ्ट।बेलुकाको सिफ्ट ड्युटी जाॅंदै गर्दा,गल्फबाट साथीहरूको मेसेज आउँछ,’हाम्रो त अप्रिल २० सम्म छुट्टी छ। बसीबसी तलब आउँछ यसपालि!’ मनको डर र पिडा लुकाउँदै म मुस्कुराएर भन्छु,’मोज गर् तिमारु!

म हाल काम गरिरहेको देशमा आजको अपडेट अनुसार ३,३८३ संक्रमित भइसकेका छन्। यहाॅं पनि लकडाउन नभएको त होइन। लकडाऊन छ। तर हाम्रो कम्पनि चलिरहेको छ। सुरुवाती दिनहरूमा डरले होला कहिले मनमनै त कहिले ठूलै आवाजमा गाली पनि गरे कम्पनिलाई। फेसबुकमा देखिने डरलाग्दा न्यूजहरूले त झन् रिसको ऊचाइँ आकासिन्छ। 

न्यूज फिडका दुई चारवटा भिडियोहरूमा हामी जित्नेछौ कोरोनालाई भन्दै गरेको सुन्छु। कतै हामी कोरोना सर्भाइवर भन्दै बोलेका मानिसहरू देख्छु।साह्रा संसार लडिरहेकाे देख्छु। अनि आफ्ना सोचहरूलाई पाेजेटिभ बनाउँदै काममा जान्छु,”खाद्य कम्पनी न हो चल्नैपर्यो” मनमनै भन्छु। हामीले काम नगरे लकडाउनमा बसेकाहरूले के खान्छन् फेरि!

ड्युटि जाँदा बसको सट्टा पैदल जाने गर्छु।ड्युटिबाट रूम फर्केपछि २० सेकेन्ड मिचिमिची हात धुन्छु ।

लकडाउनले  दिक्क भएका साथीहरू दिक्क नमानी घर बस्नुहोस्। ‘म त जित्ने हो जसरी भएपनि’ भन्दै तपाईंहरूको सेवामा हाजिर छु। तपाईहरू त मभन्दा कयौं गुणा सुरक्षित हुनुहुन्छ घरमै बस्न पाएर। Stay Positive COVID-19 बाहेक। 

छुट्टीको दिन लेखेको भएर मेरो चाॅंहि छुट्टि डायरी भयाे।