निकुञ्जकाे लकडाउन

हिजोआजको बिहानी सँधैको भन्दा भिन्न छ । सँधै सवारी साधनको चर्काे हर्नले बिउँझिने म आज चराचुरुङ्गीकाे मिठो चिरबिरले बिउझिएँ। लकडाउनले गर्दा सवारी साधनको आवाज स्वाट्टै कम भएपछि यहाँ विहानीपख मयूर, ढुकुर, चिबे, सुगाहरुले चिरबिर गरेकाे खुब सुन्न पाइन्छ। आफ्नै कार्यालय वरिपरि नै मयुरकाे नाच, गैँडा, चित्तल, रतुवाकाे चरण हेरेर मन आनन्दित भएर आउँछ । याे हेर्दा लाग्छ, लकडाउनले जति मान्छेलाई बाँधेको छ, त्यति नै चराचुरुङ्गी, वन्यजन्तुलाई भने फुकुवा गरेकाे छ ।

 हुन त निकुञ्जको जागिरमा कतिखेर कहाँ के समस्या आइपर्छ र कता कुद्नु पर्छ पत्तै हुन्न । देश दुनियाँ लकडाउनले ठप्प हुँदा मेराे जागिरमा भने झन ब्यस्तता बढेकाे छ । हामी निकुञ्जको कर्मचारी याे बेला झन चनाखाे भएर बस्नुपर्ने कारण भनेकाे चोरी शिकारी जस्ता गैरकानुनी क्रियाकलाप हुन नदिनका लागि हाे । त्यस्तै, मानव र वन्यजन्तुबीचको द्धन्द व्यवस्थापन गर्नु र गाउँघरमा छिरेको चित्तल, रतुवा, अजिङ्गर आदिको उद्धारका लागि सँधै तत्पर रहनु पनि हाे । गाउँसहरमा मानिसकाे आवतजावत घटेका बेला जङ्गली जीवजन्तुलाई बस्ती छिर्न सजिलाे भएकाे छ। उनीहरुलाई के काे लकडाउन? तिनीहरुको उद्धारमै म लगायत निकुञ्जका कर्मचारीहरुकाे केही समय बित्छ। 

काेराेनाकाे त्रासका बिच मानिसहरु आ-आफ्नाे घर फर्केसँगै, अहिले गाउँघरमा मान्छेहरुकाे संख्या बढेको छ । दसैं तिहारमा जस्तै भिडभाड छ यहाँ। सबैजना फुर्सदमा छन् जसका कारणले लकडाउनमा पहिले भन्दा धेरै मान्छेहरु दिउँसोतिर बिना अनुमति निकुञ्जभित्र घाँस, दाउरा, निउरो, काँडे कर्कलो, कुकुर डाइनो आदि तरकारी खोज्न छिरिरहेका हुन्छन्। यी मानिसहरुलाई  नियन्त्रण गर्ने, कारबाही गर्ने, व्यवस्थापन गर्ने काम गर्दागर्दै अरु केही सोच्ने, कसैलाई सम्झिने फुर्सदै हुँदैन । यसरी सयौँ मानिसहरु अवैधरुपमा निकुञ्ज प्रवेश गर्दा तस्करहरु सलबलाउने हो कि भन्ने चिन्ता अर्काेतिर छँदैछ ।  

बर्षाैँदेखिको मानव – वन्यजन्तुबिचकाे असमझदारीको समस्यालाई लकडाउनले नि छुन सकेन । वन्यजन्तु र माडीबासीहरुको असमझदारीलाई मेटाउन सकेन। हरेक दिनजसो मानब वन्यजन्तुको द्वन्दका घटनाहरु यो कानमा परिरहेको हुन्छ । यति समस्या हुँदाहुँदै पनि खुला जंगलमा गैँडा, चित्तल, रतुवा, भालु आदि वन्यजन्तुहरु र मैना, सुगा, तिबे, चाँचर आदि चराहरु लकडाउनको वास्ता नगरि रमाएकाे देख्दा आनन्द अनुभव हुँदोरहेछ । जे होस्, यो लकडाउनले सबैतिर छोएपनि, मेरो याे निकुञ्जभित्रको कामलाई भने छाेएकाे छैन। म झन् अरुबेलाभन्दा बढ्तै चनाखाे भएर ड्युटीमा खटिरहेकाे छु।