नामकाे कथा

लकडाउनले मेरो दैनिकी नै परिवर्तन गरिदिएको छ। अझ जीवनशैली नै परिवर्तन गरिदिएको छ भन्दा पनि फरक पर्दैन । दैनिक साढें चार वजे बिहान उठेर एक घण्टा मर्निङ वाकमा पशुपति क्षेत्र परिक्रमा गर्ने रुटिन बदलिएकाे छ। मर्निङ वाकको समय साँघुरिएर आधा घण्टामा सिमित भएको छ भने स्थान पनि परिवर्तन भएकाे छ। अहिले आफ्नै घरको छत मर्निङ वाक स्थल बनेकाे छ।कपालभाँती, अनुलोम विलोम, प्राणायाम जस्ता योगाभ्यास र ध्यानका लागि आधा घण्टा छुट्याएको छु। आधा घण्टा व्यायामका लागि खर्च गर्छु। मर्निङ वाक र व्यायामको बेला मोवाईलमा गीत गुन्जाएर संगीतमय बनाउने गरेको छु। त्यसपछि विहानको समय साहित्यिक लेख, रचनाका लागि उपर्युक्त हुने हुँदा खाना खानु भन्दा अगाडि कहिले गीत, कहिले कविता र कहिले समय सान्दर्भिक निबन्धात्मक लेख लेखेर बिताउँछु। 

बिहानको ११ बजे खाना खान्छु। अनि पुस्तकहरु पढ्छु। लकडाउन सुरु भए यता भारतीय लेखक डा.प्रतिभा रायकाे धार्मिक कथा महाभारतमा आधारीत ४३६ पृष्ठको उपन्यास ‘द्रौपदी’ काे नेपाली अनुवाद पढेर सकाएँ। धैर्यता, संयमित, सहनशीलताका साथै माया, दया, सेवा,करुणाका प्रतिमूर्ति एवम् इतिहासका विभिन्न कालखण्डमा घटित महत्वपूर्ण घटनाक्रमका सुत्रधार नारी पात्रहरुको वास्तविक कथा, व्यथा, वेदना र महानताको बेजोड प्रस्तुति वा दस्तावेज द्रौपदी पढिरहँदा संयोगवश आफ्नै नाम पनि दुर्योधन पर्न गएकाले आफैसँग पनि समय समयमा रिस उठ्याे। लाग्दथ्यो–किन मेरो नाम दुर्योधन राखिएको होला! हुन त बाबाको भनाइ अनुसार मेरो नाम दुर्योधन राख्नुको पछाडि नेपाली संस्कार र संस्कृतिले पनि काम गरेको छ । 

मेराे नामकाे छुट्टै कथा छ।

मेरो बाबा अध्यात्मिक चिन्तनका हिमायती हुनुहुन्थ्यो। उहाँले रामायण, महाभारत, कृष्ण चरित्र, देवी भागवत, गीता जस्ता थुप्रै धार्मिक पुस्तकहरु अध्ययन गर्नुभएको थियो। जसले गर्दा मैले पनि सानै उमेरमा ती धार्मिक पुस्तकहरु पढ्ने अवसर पाएँ। तर उमेरको अपरिपक्वताले गर्दा मैले ती पुस्तकहरु पढेपनि पूर्णरुपमा बुझ्न सकेको थिइन। भगवानले दिएको हात थाप्नुपर्छ भन्ने पुरातनवादी सोचका कारण मेरा बाबा आमाको ५ छोरा र ५ छोरी भएका थिए। गरिबी र अभावका कारण कुपोषण लगायत विभिन्न रोगले ग्रसित भएर १० जना छोरा छोरीमध्ये ७ जना बितिसके।उतिबेला सिमित स्वास्थ्य संस्था हुन्थे। त्यहाँसम्मकाे पहुँच पनि सजिलाे थिएन। बाटोघाटो र यातायातकाे अभाव उस्तै। उतिबेला एउटा प्रचलन थियाे- धेरै छाेराछाेरी गुमाए कुनैकाे मृत्यु पश्चात जन्मिएका छोराछोरीको नाम कि दलितको थरबाट राख्ने कि इतिहासका कुनै खराब चरित्र भएकाे पात्रको नामबाट राख्ने। यसाे गर्दा जन्मने बच्चा राम्राे हुने जनविश्वासकाे आधारमा मेराे नाम ‘दुर्याेधन’ जुर्याे। बाबाको बुझाइमा ‘दुर्याेधन’ महाभारतको खराव पात्र थिए।अब यो सन्दर्भलाई यतिमै सिमित राखौं हाेला। 

द्रौपदी पढ्दै गर्दा त्यसबाट प्राप्त धेरैवटा पाठहरुमध्ये दुईवटा प्रमुख पाठ सबैसँग बाँड्न चाहे। एउटा हो अहंकार, घमण्ड र आक्रोस (चाहे त्यो सम्पत्तिको होस, चाहे शक्तिको होस, चाहे पदको होस वा बुद्धिको) ले अन्ततः आफैलाई समाप्त गर्छ। जसरी महाभारतमा  कौरवहरुको समाप्ति भयो। अर्को भनेको युद्ध वा द्वन्द समस्याको समाधान होइन। शान्तिपूर्ण, आपसी सहमति र सम्झौता नै समाधानको उपाय हो। असत्यको अन्त्य गर्नका खातिर भएको महाभारतको लडाईंमा कौरव त समाप्त भए नै भने पाँच पाण्डव बाहेक उनीहरुका सबैजसो सन्तान पनि कोही बचेनन्। त्यति मात्र होइन गान्धारीको श्रापका कारण कृष्ण सहित ३३ कोटी यदुवंशको समेत समूल अन्त्य भयो।

द्रोपदी उपन्यासबाट ग्रहण गरिएको यो महत्वपूर्ण सन्देश पाठकहरुलाई सम्प्रेषण गर्दै मैले जसरी लकडाउन सहज रुपमा सदुपयोग गर्नुहुनका निमित्त सल्लाह दिन्छु।