अफ्रिका र माया

लकडाउनको पन्ध्रौं दिन । अफ्रिकाको दक्षिणी भूगोलको जाम्बिया भन्ने देशमा हामी १५ जना नेपाली काम गर्दैछौं । देश लिखिर लिखिर चल्दै छ । एयर्पोर्ट बन्द छ । चर्च, स्कुल र युनिभर्सिटीहरु बन्दा बन्दीमै छन । होटल रेस्टुँरा क्यासिनोहरु बन्द छन् । सपिङ मलहरुमा पुलिसको निगरानी छ । कडा नियममा अत्यवश्यक वस्तुको मात्र बिक्री वितरण भएको छ। मानिसहरु खानेकुराको अलि बढी नै जोहो गरिरहेका छन् । बजारमा अचेल एकअर्कालाइ शंङ्काले हेर्छन् ।  सायद कोरोनाले सबैलाई झस्काएको हुनुपर्छ। चिम्सा आँखा हुने गोरा मान्छेहरु त निसाना मै हुन्छन् । ‘कोरोना कोरोना’ भन्दै तर्किदै हिँडछन् मान्छेहरु ।

मान्छेले मान्छेलाई यसरी व्यवहार गरेको पहिलो पटक देख्दै छु । यसरी नै यो रोगले गाँज्दै जाने हो भने पक्कै फेरि अर्को बिद्रोह नहोला भन्न सक्दिन। त्यो बिद्रोह वर्ण, जाती र क्षेत्रीय हुन सक्छ । अर्थतन्त्रको क्षतिलाई मुल्यांकन गर्दै देश पूर्ण लकडाउन भने भएको छैन। आजको दिनसम्म ३९ जना बिरामी पहिचान गरेर यहाँको सरकारले उपचार गरिरहेको छ ।

बिदेश हिँडेको पनि लगभग दुइ वर्ष भएछ । ‘एम ए’ गरिसकेपछी केही समय नेपालमै काम गर्ने प्रयास नगरेको हैन। दुर्गम सरकारी स्कुलको उत्पादन न हो , एम ए गरेपनि अङ्ग्रेजी दुस्मन जत्तिकै थियो । समाज परिवारहरुको मूल्यांकन क्वालिटी भन्दा पनि क्वान्टिटीमा रहेकाले मैले जसरी भएपनि ‘एम ए’ पास गर्नु पर्ने महसुस गरेँ । अनि आफ्नो सहजको बिषय छानेँ राजनिती शास्त्र र ‘एम ए’ गरे । ‘एम ए’ त गरे, तर बजारमा कसरी बिक्थ्यो र त्यो बिषय ? जागिर खानलाई नि कोसिस नगरेको हैन । कयौं ठाउँमा पावरले फालिँए । कयौं ठाउँमा आफै फालिँए । कुनै पार्टीको झोला पो बोकौँ की भनेर सोचेँ पनि ।  त्यो सजिलो थिएन। पार्टी भित्रका जालसाजी  पटक्कै पहिले देखि मन नपर्ने। राजनिती भित्रका छोप्दा छोप्दै गरेका घिनलाग्दा सेटिङहरुले वाक्क दिक्क बनाउँथ्यो।आदर्शले भोको पेट भरिन्न झै लाग्यो। राजनितिक हिसाब नि मेरो डायरीमा बिग्रियो ।

 पासपोर्ट बनाएँ । बिदेश हानिएँ ।

एकदिन शहरबाट गाउँ गएको बेला गाउँमा एउटा कार्यक्रम रहेछ । शहरबाट गएको पढेलेखेको केटो। क्वालिटी नभएनि क्वान्टिटीको एम ए  त्यसमा अझ राजनिती पढेको । कार्यक्रममा बक्ताको भूमिका पाइयो । कसैले त्यस बिषयमा बोल्दै गरेको भिडियो खिचेर म घर आइनपुग्दै बुवालाई देखाइसकेको रहेछ । म घर फर्किए । खाना खाएपछि साँझ अँगेनु छेउ बसेर एक छिन गफिने गाउँ घरको चलन हुन्छ । “कान्छा सबै कुरा गर्नु राजनितीमा नलाग्नु है ।” बाले भन्नुभयाे। बा को यो कुराले कताकति  घोच्यो। गम्भीर बनायो।सोचेँ बाको इच्छा होला छोराले जागिर खाओस्।पैसा कमाओस् र आफूलाइ थिचिरहेको रिनको घुम्टो हटाओस्। बाले राजनितीलाई कठिन साधनासंग तुलना गर्नुभएको थियो। राजनिती समाजसेवामात्र हो त्यो व्यापार हैन भन्ने बुझ्नु भएको थियो। राजनितीकर्मीले दुखले जीवन बिताउँछ भन्ने बाको बुझाइ थियो ।

यी र यस्तै यावत् समस्याहरु बुझेर मैले डिग्रीलाई दराजमा थन्क्याएर परदेसिएँ। दिनहरु बित्दै गए। मैले घरको आर्थिक बक्र रेखालाई सरल रेखातिर डोहोर्याउदै थिएँ। परदेशको परिश्रमले माथि उकास्दै थियो । जनवरीको शुरुको  दिन हुनुपर्छ । चाइनामा एकाएक महामारिले मान्छेहरु मर्दै गरेका समाचारहरु आउन थाले। हजारौमा मृत्यु हुन थाले। लाखौँ बिरामी। शुरुका दिनहरुमा बजारमा देखिने चाइनिजतिर इंङित गर्दै ‘उ कोरोना’ भन्दै हामीले नै मजाक गर्यौँ। तर हामीलाई के थाहा सारा संसारलाई त्यस्ले हायल कायल पार्छ भन्ने कुरा। बजारमा यस्तो पनि सुनिन थाल्यो ‘कोरोना भनेको चाइनिज र चाइनिज भनेको कोरोना ।’ हामी मान्छे कति निर्विवेकी रहेछौँ । जस्को देश माहामारीमा जुधिरहेको छ हामी उसैका नागरिक माथी  मजाक गरिरहेका छौँ । त्यो दिन हामी माथि पनि माहामारी आइपुग्छ भन्ने सायद कसैले सोचेको थिएन होला ?

जिन्दगी  यस्तो होला भन्ने कदापी सोचेको थिइन। जब शहरहरु एक पछि अर्को लकडाउन हुँदै गए । जब देशहरु एक पछि अर्को लकडाउन हुँदै गए दिन दिनै मन आत्तिन थाल्यो ।  विश्व लाई एउटै गाउँ जसरी जोड्ने हवाईजहाजहरुले उडानहरु स्थगित गरे । तब महसुस भयो हामी सात समुद्र पारी छौँ । हाम्रो भूगोल सपनाको देश जस्तो भएको कुरा । कल्पना गरेँ यदि हवाईजाहाज नहुँदो हो त मेरो हालत के हुँदो हो? आमालाई फोन गरेँ । गाउँमै भएपनि हरेक दिनको समाचारले उहाँलाई नि आतेस खेलाइरहेको रहेछ । आमा आत्तिनुभएको थियाे।आफू बसिरहेको देशको घटनाहरु लुकाएर सकारात्मक कुराहरु मात्र सुनाएँ। आमा अझ बिश्वस्त हुनु भएन।  घर फर्किन अनुरोध गरिरहनुभएको थियो । मैले पैसाको पछि लागेर बिदेशिएको कुरा आमालाई कहिल्यै मन परेको थिएन। कहिल्यै पनि धेरै पैसा चहिन्छ भनेर आमाले भन्नुभएको छैन । सकेसम्म नेपालमै बस्न पटक पटक आमाले अनुरोध नै गर्नु भएको थियो । तर मैले यो कुरालाई सधैं इन्कार नै गरेँ।

 आमालाई कोरोनाले ज्यादै भएभित पारेको रहेछ । उहाँलाई गाउँतिर कसैले सुनाइदिएछ रक्सी खाने मान्छेलाई कोरोनाले छुँदैन भनेर। आमाले मलाई सोध्नु भयो “छोरा तिमीले मलाई रक्सी खादिन भन्थेउ । यतातिर त रक्सी खानेलाई कोरोनाले छुँदैन भन्ने हल्ला गर्छन् । तिमी पनि अलि अलि रक्सी खान सुरु पो गर्ने हो कि ?”  म हासेँ ।रक्सी चुरोट खान्छ कि भनेर सधैँ सम्झाइ बुझाइ गर्ने आमालाई यो कुन हल्लाले आज यस्तो बनायो। शायद आमाको ‘माया’ यही हो ।

अब जीवनमा पारिवारिक मिलन र खुसी नै सबैभन्दा ठूलो धन रहेछ भन्ने बुझिसकेँ ।

आमा अब म बिदेश छोड्छु ! सुख दु:ख त्यतै गरौँला । आशा गरौँ, यो संसार छिट्टै खुल्नेछ, म उड्ने हवाईजहाज छिट्टै चल्नेछ र म छिट्टै घर फर्कने छु आमा…………

धेरै धेरै माया